Άνδρες και συναισθήματα: Γιατί δεν τα εκφράζουν

<p style="text-align: justify;">Μια πρόσφατη θεραπευτική συνεδρία, μου θύμισε τον τρόπο που πολλοί σύγχρονοι άνδρες βιώνουν τα συναισθήματα και τις ανάγκες τους και πώς η μή έκφραση αυτών μπορεί να έχει δραματικές επιπτώσεις στην ποιότητα της σχέσης οδηγώντας σε όλα τα είδη της σύγχυσης και σύγκρουσης. Έχω δει τα θέματα που ξεδιπλώνονται με παρόμοιους τρόπους σε πολλά διαφορετικά ζευγάρια.</p>
<p style="text-align: justify;"> </p>
<p style="text-align: justify;">Στο παράδειγμα που ακολουθεί παρακάτω περιγράφεται μια χαρακτηριστική σκηνή διαλόγου ενός ζευγαριού κατά τη διάρκεια της συνεδρίας. Βλέπουμε πως βιώνονται ή και αντιμετωπίζονται οι δυσκολίες έκφρασης συναισθημάτων κυρίως των αντρών, τα στάδια συναισθηματικής αποφόρτισης, η κατανόηση των νοημάτων, οι ανάγκες και των δύο συντρόφων να ακουστούν και να μπορέσουν να έρθουν κοντά μέσα από την σταδιακή γέφυρα επικοινωνίας που αποκαθίσταται με την βοήθεια του ψυχοθεραπευτή.</p>
<p style="text-align: justify;"> </p>
<p style="text-align: justify;"><span>Η θεραπευτική συνεδρία</span></p>
<p style="text-align: justify;">Η Aλίσια, μια επαγγελματίας νοσοκόμα 40 ετών, εισήλθε σε ατομική θεραπεία καθώς βίωνε υψηλά επίπεδα αγωνίας, ένα μεγάλο μέρος του οποίου επικεντρώνεται στην σχέση της με τον Φράνκ, τον σύζυγό της εδώ και πέντε χρόνια, ο οποίος εργάζεται ως ξυλουργός. Η Aλίσια περιγράφει τον Φρανκ ως ζεστό και στοργικό κατά τα πρώτα χρόνια της σχέσης τους, αλλά τα τελευταία χρόνια τα πράγματα έχουν πάρει άσχημη τροπή καθώς είναι ψυχρός, αποστασιοποιημένος και επιρρεπής σε ξεσπάσματα.</p>
<p style="text-align: justify;"> </p>
<p style="text-align: justify;">Η περιγραφή ήταν τέτοια που θεωρήσαμε ότι ήταν ζωτικής σημασίας να δούμε τον Φρανκ και να ακούσουμε την άποψή του για την κατάσταση. Παρά το γεγονός ότι ο Φρανκ ήταν αρχικά πολύ απρόθυμος, τελικά συμφώνησε να έρθει και να μοιραστεί τη δική του εκδοχή της πραγματικότητας.   </p>
<p style="text-align: justify;"> </p>
<p style="text-align: justify;">Στην αρχική μας συνάντηση, ήταν επιφυλακτικός και αντιστεκόταν. Ωστόσο, συμμεριζόμενοι τις ανησυχίες του και δείχνοντάς του ότι σύντομα θα μπορούσαμε να βοηθήσουμε, εξηγώντας τον λόγο για τον οποίο η σχέση του είχε αλλάξει και πώς θα μπορούσε να πάει καλύτερα, εμπιστεύτηκε τη διαδικασία. Αποδείχθηκε ότι η θεραπεία ήταν αρκετά επιτυχημένη στο να μετατρέψει τους επικίνδυνους φαύλους κύκλους συναισθηματικής αστάθειας και πόνου σε πολύ υψηλότερα επίπεδα ικανοποίησης και ευημερίας, τα οποία επέστρεψαν μέσα στη σχέση του Φρανκ και της Aλίσια σε διάστημα ενός μήνα από τότε που ξεκίνησαν την θεραπεία ζεύγους.  </p>
<p style="text-align: justify;"> </p>
<p style="text-align: justify;">Είχα συναντήσει ξεχωριστά τον Φρανκ για περίπου 30 λεπτά και είχα ήδη αρχίσει να έχω μια αίσθηση από πού προερχόταν όλο αυτό, η δυσκολία που αντιμετώπιζε στο να μοιράζεται ανοιχτά τα συναισθήματά του. Ονομάζεται αλεξιθυμία.</p>
<p style="text-align: justify;"> </p>
<p style="text-align: justify;"><span>Η αλεξιθυμία και η σημασία της στον σύγχρονο άνδρα</span></p>
<p style="text-align: justify;">O όρος <em>Alexithymia-Αλεξιθυμία</em> είναι ο κλινικός ορισμός που έχει δοθεί για κάποιον που έχει μεγάλη δυσκολία στο να εκφράσει και να μεταφράσει την συναισθηματική του εμπειρία σε λέξεις. Συχνά, οι αλεξιθυμικοί δεν έχουν καθόλου επίγνωση των συναισθημάτων τους. Ετυμολογικά αναλύεται ως εξής: <span>στερητικό α (έλλειψη) + λέξις (λέξη) + θυμός (συγκίνηση), δηλαδή έλλειψη λέξεων για τα συναισθήματα</span>. Ο όρος  αλεξιθυμία έχει συνδεθεί στην έρευνα με ένα μεγάλο εύρος ψυχολογικών προβλημάτων και συνάμα με μια μεγάλη γκάμα αρνητικών στοιχείων προσωπικότητας ανάμεσα σε αυτά ο νευρωτισμός, η εσωστρέφεια, αρνητική εικόνα για τον εαυτό και άλλα.</p>
<p style="text-align: justify;"> </p>
<p style="text-align: justify;">Ο όρος "<em>κανονιστική αρσενική αλεξιθυμία"</em>, μία ορολογία που απαντάται στην ψυχοθεραπεία ανδρών στις δυτικές κοινωνίες, αναφέρεται στο παραδοσιακό αρσενικό ρόλο που έχει αποδοθεί από την κοινωνία μέσω του οποίου, πολλοί άνδρες υιοθετώντας αυτή την στάση, έρχονται σε σύγκρουση με την εσωτερική τους ταυτότητα. Ως εκ τούτου, αν και βιώνουν πολλά συναισθήματα, ταυτόχρονα νιώθουν ότι δεν "<em>επιτρέπεται</em>" να τα εκφράζουν ανοιχτά. Το γεγονός αυτό τους κάνει να αισθάνονται ντροπή αν δείξουν ευάλωτα συναισθήματα, ανάγκες, αδυναμία κλπ., με τον φόβο να φανούν "<em>μη πραγματικοί άνδρες</em>" στα μάτια των άλλων.<br /> </p>
<p style="text-align: justify;">Αυτό μπορεί να δημιουργήσει τεράστια δυσκολία στις σχέσεις και να απομακρύνει τα ζευγάρια όταν οι συναισθηματικές ανάγκες δεν πληρούνται, πχ. η ανάγκη του κάθε συντρόφου να αναγνωρίζεται και να εκτιμάται από τον άλλο. Εάν δεν μπορεί να εκφράσει σε λέξεις τα συναισθήματά του, αλλά αντίθετα κρύβει, υπερασπίζεται, ή εκτρέπει αυτά τα συναισθήματα, τότε έχει αυξημένες πιθανότητες η σχέση να υποστεί αναταράξεις, να μπει μέσα σε ένα επικίνδυνο καταστροφικό φαύλο κύκλο αλληλεπίδρασης και δυσαρμονίας και κατά συνέπεια να οδηγηθεί στον χωρισμό.</p>
<p style="text-align: justify;"> </p>
<p style="text-align: justify;">Επιστρέφοντας στο παράδειγμα της συνεδρίας. Όταν συναντηθήκαμε για την θεραπεία ζεύγους, είπα και στους δύο:</p>
<p style="text-align: justify;"><span>- Θεραπευτής:</span></p>
<p style="text-align: justify;">«Ένα από τα πιο σημαντικά πράγματα για αυτή τη σχέση είναι να κατανοήσετε ο καθένας ξεχωριστά από πού προέρχεται σε συναισθηματικό επίπεδο, το οποίο επίπεδο αφορά στα συναισθήματα της εκτίμησης, θαυμασμού, αγάπης, ευαισθησίας και απόρριψης. Ας πάρουμε λίγο χρόνο για να ανοίξετε και να μοιραστείτε ό, τι βιώνει σε αυτό το επίπεδο ο καθένας από εσάς».</p>
<p style="text-align: justify;"> </p>
<p style="text-align: justify;">Μετά από μια σύντομη παύση, η Aλίσια άρχισε:</p>
<p style="text-align: justify;"><span>- Aλίσια:</span></p>
<p style="text-align: justify;">«Υποθέτω ότι μπορώ να ξεκινήσω πρώτη. Υπάρχουν πολλές φορές που αισθάνομαι ότι ο Φρανκ δεν νοιάζεται για μένα ή δεν με σέβεται. Του ζητώ να σεβαστεί τον χώρο του γραφείου μου, αλλά έρχεται και αφήνει ένα χάος. Του ζητώ να με ενημερώνει όταν είναι να έρθει στο σπίτι, αλλά ξεχνάει να με πάρει τηλέφωνο. Ξέρει πόσο μου αρέσει να ακούω ότι με αγαπάει, αλλά ο ίδιος το λέει (ότι με αγαπάει) σπάνια. Από την αρχή της σχέσης μας ένιωσα ότι ήθελε με προστατεύσει και ότι με εκτιμούσε. Υπήρχαν φορές που θα μπορούσε ακόμη και να δείχνει ευάλωτος μαζί μου. Αλλά τώρα, τώρα αισθάνομαι ακριβώς αυτό… ψυχρότητα από αυτόν. Και όταν του ζητάω να κάνει πράγματα, όπως να με ενημερώνει όταν έρχεται στο σπίτι, αυτός με "τιμωρεί" με τα λόγια του και τη συμπεριφορά του».</p>
<p style="text-align: justify;"> </p>
<p style="text-align: justify;"><span>- Θεραπευτής:</span></p>
<p style="text-align: justify;">«Σε ευχαριστώ, Αλίσια. Έκανες ξεκάθαρους μερικούς από τους τρόπους που χρησιμοποιούσες για να αισθάνεσαι αξία και τον τρόπο που αυτοί γέμιζαν μια ανάγκη μέσα σου. Παρατήρησες επίσης πως αυτό μετατοπίστηκε, άλλαξε και υπάρχουν αρκετές φορές που ένιωσες τον Φρανκ απόμακρο ή να σε υποτιμά με κάποιο τρόπο.</p>
<p style="text-align: justify;">Φρανκ, γνωρίζω από την προηγούμενη συνομιλία μας, το γεγονός ότι και εσύ επίσης έχεις πολλά συναισθήματα σχετικά με αυτή τη σχέση … Το ΄΄βήμα΄΄ είναι δικό σου».</p>
<p style="text-align: justify;"> </p>
<p style="text-align: justify;"><span>- Φρανκ:</span></p>
<p style="text-align: justify;">«Λοιπόν, ξέρετε, η σχέση ήταν καλύτερη στην αρχή. Και τώρα, όχι και τόσο. Εκείνη λέει ότι δεν της τηλεφωνώ, αλλά συνήθως το κάνω. Και εγώ της λέω ότι την αγαπώ … μερικές φορές» ……. ο Φρανκ σταματά εκεί, παρά τις μη λεκτικές νύξεις του θεραπευτή να συνεχίσει.<br /> </p>
<p style="text-align: justify;"><span>- Θεραπευτής:</span></p>
<p style="text-align: justify;">Τέλος, του λέω:  «Φρανκ, αν κοιτάξεις βαθιά μέσα σου, πώς αισθάνεσαι για τον τρόπο που σε αντιμετωπίζει η Αλίσια; Τι αισθάνεσαι γι΄ αυτήν και πότε αισθάνεσαι καλύτερα ή χειρότερα;»</p>
<p style="text-align: justify;"><br /><span>- Φρανκ:</span></p>
<p style="text-align: justify;">«Είναι εντάξει, υποθέτω. Θέλω να πω, δεν ξέρω. Η σχέση, μερικές φορές… η Αλίσια με ενοχλεί. Και μερικές φορές φωνάζω. Αλλά αυτό δεν συμβαίνει όλη την ώρα. Η σχέση είναι ΟΚ. Δεν είναι τέλεια, αλλά εντάξει».</p>
<p style="text-align: justify;"> </p>
<p style="text-align: justify;"><span>- Θεραπευτής</span>: (Ρίχνω μια ματιά στην Αλίσια, η οποία κουνάει το κεφάλι της απογοητευμένη…)</p>
<p style="text-align: justify;">Επειδή είχα συνομιλήσει με τον Φρανκ, ήξερα από πού προερχόταν. Παρά το γεγονός ότι ήταν αρχικά επιφυλακτικός, ήμουν σε θέση να επιτύχω μια καλή σχέση μαζί του αρκετά γρήγορα, η οποία μου επέτρεψε να πω τα πράγματα άμεσα με έναν τρόπο που, αν δεν γίνει σωστά, θα μπορούσε να ήταν πολύ απειλητικό.</p>
<p style="text-align: justify;"> </p>
<p style="text-align: justify;"><span>- Θεραπευτής:</span></p>
<p style="text-align: justify;">«Ας λάβουμε υπόψη τις διαφορές στην ανταπόκριση σας. Φρανκ είχες μια πολύ πιο δύσκολη στιγμή να μιλήσεις για το πώς αισθάνεσαι σε σχέση με την Αλίσια η οποία το έκανε, έτσι δεν είναι;»</p>
<p style="text-align: justify;"><br /><span>- Ο Φρανκ γνέφει καταφατικά.</span></p>
<p style="text-align: justify;">«Δεν μιλάω πολύ για τα συναισθήματά μου. Οι άνθρωποι λένε ότι είμαι ψυχρός, ότι δεν έχω αισθήματα».</p>
<p style="text-align: justify;"> </p>
<p style="text-align: justify;"><span>- Θεραπευτής:</span></p>
<p style="text-align: justify;">«Νομίζω ότι έχεις συναισθήματα, Φρανκ. Στην πραγματικότητα, το ένστικτό μου λέει ότι νιώθεις τα πράγματα πολύ βαθιά. Ωστόσο, δεν ξέρεις πώς να βάλεις τα συναισθήματά σου σε λέξεις.  Έχεις γαλουχηθεί από την κοινωνία να είσαι "άντρας", το οποίο για εσένα μεταφράζεται ότι είσαι ανεξάρτητος και ισχυρός, ότι δεν χρειάζεσαι κάποιον άλλο και δεν επιτρέπεται να είσαι ευάλωτος. Αυτό σημαίνει ότι αν έχεις την εντύπωση ότι σε επέκριναν ή σε απέρριψαν και σε πλήγωσαν, δεν μπορείς να μείνεις εκεί.</p>
<p style="text-align: justify;">Αντ 'αυτού, μπορεί είτε να θυμώσεις ή να αποσυρθείς, ή να πεις στον εαυτό σου, μπορώ να το χειριστώ και δεν είναι καν μεγάλο ζήτημα. Αυτός είναι ο λόγος για τον οποίο, ακόμη και αν υπάρχουν πλούσια συναισθήματα μέσα σου, δεν μπορείς πραγματικά να μιλήσεις γι 'αυτά, είτε να τα παραδεχτείς ακόμα και στον ίδιο σου τον εαυτό. Και αυτό το κάνει να είναι ιδιαίτερα δύσκολο να τα μοιράζεσαι δημοσίως πόσο μάλλον να τα μοιραστείς με την Αλίσια. Σου ακούγεται γνώριμο όλο αυτό, Φρανκ;»</p>
<p style="text-align: justify;"> </p>
<p style="text-align: justify;"><span>- Φρανκ:</span></p>
<p style="text-align: justify;">«Ναι, υποθέτω ότι ακούγεται έτσι ακριβώς. Είναι δύσκολο για μένα να πω τέτοια πράγματα».</p>
<p style="text-align: justify;"> </p>
<p style="text-align: justify;"><span>- Θεραπευτής:</span></p>
<p style="text-align: justify;">«Ναι. Και αυτή η δυσκολία δημιουργεί στασιμότητα στη σχέση σου με την Αλίσια. Φρανκ, πώς σου φαίνεται αν προσπαθήσω να πω στην Αλίσια τι αισθάνεσαι, όπως εγώ το αντιλαμβάνομαι κατά τη δική μου αίσθηση. Θα το κάνω ως παράδειγμα. Και θα δώσω επίσης στην Αλίσια την ευκαιρία να ακούσει μια πιο λεπτομερή εικόνα του τι συμβαίνει μέσα σου. Και αν πέσω έξω στην εκτίμησή μου τότε μπορείς να μου το πεις, συμφωνείς;»</p>
<p style="text-align: justify;"><br /><span>- Φρανκ:</span></p>
<p style="text-align: justify;">«Ναι, μπορείτε να της το πείτε».  </p>
<p style="text-align: justify;"> </p>
<p style="text-align: justify;"><span>- Θεραπευτής:</span></p>
<p style="text-align: justify;">«Αλίσια, υπήρξαν πολλές φορές κατά τη διάρκεια των τελευταίων ετών που ο Φρανκ έχει την αίσθηση ότι δεν τον σέβεσαι ως άνδρα και σύζυγο. Όταν για παράδειγμα μαγείρευε δείπνο για εσάς και εσύ δεν τον ευχαριστούσες γι αυτή του την κίνηση. Ή όταν έφτιαξε την επιχείρησή τους και του είπες ότι φαινόταν “υπερβολική”, αντί να αναγνωρίσεις αυτό που δημιούργησε και το γεγονός αυτό τον πλήγωσε. Όταν ρωτά, “Γιατί είσαι ήδη στο κρεβάτι κάτω από τα σκεπάσματα;” αυτό που θέλει να επικοινωνήσει είναι ότι θέλει να βρεθεί μαζί σου ερωτικά και όταν εσύ του απαντούσες ότι είσαι κουρασμένη και έτοιμη για ύπνο, ένιωθε ότι τον απέρριπτες.</p>
<p style="text-align: justify;">Όταν διαπίστωσες ότι δεν έφερνε πια τόσο πολλά χρήματα όπως συνήθιζε και ότι τώρα ήσουν εσύ εκείνη που έβγαζε περισσότερα από ό, τι ο ίδιος, ένιωσε ότι έχασε κάποια από την αξία του στη σχέση. Όταν του τόνισες ότι τα μαλλιά του γκριζάρισαν και έκανε φαλάκρα, ένιωθε ότι δεν τον επιθυμούσες ερωτικά πια. Ο Φρανκ δεν ξέρει πώς να σου πει αυτά τα πράγματα. Πράγματι, δεν ξέρει πώς να αισθανθεί πραγματικά για τον εαυτό του. Αντ 'αυτού, όταν αισθάνεται αρχικά πληγωμένος ή ευάλωτος, τότε αισθάνεται ανήσυχος και αβέβαιος. Και όταν αισθάνεται κατ’ αυτόν τον τρόπο, ο ίδιος δικαιολογείται γρήγορα γιατί είναι ανεξάρτητος και αν αυτό δεν είναι αρκετά καλό για εσένα, τότε θα αποσυρθεί και θα είναι μόνο για τον εαυτό του με άλλα λόγια. Φρανκ, αυτό σου ακούγεται γνώριμο και σωστό;»</p>
<p style="text-align: justify;"><span>- Φρανκ:</span></p>
<p style="text-align: justify;">«Ναι. Αυτό τα καλύπτει περίπου».</p>
<p style="text-align: justify;"><br /><span>- Θεραπευτής </span>(προς την Αλίσια):</p>
<p style="text-align: justify;"> «Πώς σου φάνηκαν αυτά που άκουσες;»</p>
<p style="text-align: justify;"><br /><span>- Αλίσια:</span>  (με δάκρυα να τρέχουν στο πρόσωπό της)</p>
<p style="text-align: justify;">«Αναρωτιόμουν, δυσπιστούσα, μου ήταν δύσκολο να καταλάβω εάν αισθάνθηκε ποτέ τίποτα. Ένιωσα ότι απλά δεν τον ένοιαζε. Ή αν ένιωθε κάτι, ήταν απλά ενοχλημένος  μαζί μου, γιατί δεν ήμουν εγώ αρκετά καλή. Ένα μέρος του εαυτού μου αισθάνθηκε αυτό που λέτε, αλλά ποτέ ο Φρακνκ δεν λέει τίποτα, γι 'αυτό ακριβώς υποτίθετα ότι δεν τον ένοιαζε».</p>
<p style="text-align: justify;"><br /><span>- Θεραπευτής:</span></p>
<p style="text-align: justify;">«Εκείνος πραγματικά ενδιαφερόταν. Απλά υπερασπιζόταν και μαχόταν μέσα του για να μην αφήσει να φανεί η ευαλωτότητά του εκεί έξω, ακόμη και στον εαυτό του!»</p>
<p style="text-align: justify;"><br />Ο Φρανκ με δυσκολία εξωτερικεύει τα συναισθήματά του, ειδικά τα συναισθήματα, πόνου και ευαλωτότητας – ή την έκφραση αναγκών που θέλει να πραγματοποιηθούν όπως να είναι σεξουαλικά επιθυμητός ή να τον θαυμάζει η γυναίκα του. Όλα αυτά είναι ένα παράδειγμα της αλεξιθυμίας του άνδρα στη σύγχρονη εποχή. </p>

Σχετικά άρθρα