Κοινωνική απομόνωση και απώλεια ελέγχου. «Πώς θα βγω νικητής από όλο αυτό;»

Η περίοδος που διανύουμε χαρακτηρίζεται από την αγωνία για την υγεία τη δική μας και των άλλων και τους περιοριστικούς όρους κυκλοφορίας με σκοπό την προστασία όλων. Υπάρχει διάχυτη η αγωνία για ένα αβέβαιο μέλλον γενικά, οπότε είναι φυσικό και επόμενο να μας προβληματίζουν διάφορα θέματα, ένα εκ των οποίων ενδέχεται να είναι η αίσθηση απώλειας ελέγχου.

Γράφει η ψυχολόγος Έλενα Τσαμκόσογλου

Αισθανόμαστε καλά με τον εαυτό μας στο βαθμό που αισθανόμαστε ότι μπορούμε να ελέγχουμε τη ζωή μας. Όταν ελέγχουμε τις αλλαγές που έρχονται και πιστεύουμε ότι μπορούμε να επιλέξουμε εμείς το τι θα αλλάξουμε, νιώθουμε πληρότητα, σιγουριά , ικανοποίηση, δύναμη. Η αίσθηση ότι δεν ελέγχουμε τις αλλαγές μπορεί να οδηγήσει σε στρες, ηττοπάθεια, μιζέρια, μελαγχολία, απογοήτευση.

Γιατί συμβαίνει αυτό; Υπάρχει μια ερμηνεία που λέει πως είναι στη φύση του ανθρώπου να προσπαθεί να δώσει εξηγήσεις στα απρόβλεπτα γεγονότα. Γιατί συμβαίνει αυτή η κατάσταση, πως οδηγηθήκαμε εδώ κτλ. Αυτή η τάση του ανθρώπου έχει συνεισφέρει στην ανάπτυξη του πολιτισμού και των επιστημών, η ανάγκη να νοηματοδοτεί και να δίνει εξηγήσεις ωστε να προβαίνει σε διορθώσεις και να προχωράει. Αν έχουμε τον έλεγχο του περιβάλλοντος μας, τότε έχουμε σίγουρα περισσότερες πιθανότητες επιβίωσης.

Μερικές φορές, συμβαίνει να πασχίζουμε να έχουμε τον έλεγχο σε καταστάσεις που πραγματικά δεν χρειάζεται, ή πραγματικά είναι αδύνατον. Αυτό μπορεί να δημιουργήσει άγχος και σύγχυση, και να μας εμποδίζει να κατευθυνθούμε σε λειτουργικές λύσεις ή να ισορροπήσουμε συναισθηματικά. Αν επεξεργαστούμε τις πτυχές αυτής της ανάγκης για αίσθηση ελέγχου μπορούμε να διαχειριστούμε καλύτερα την κατάσταση. Αν την αγνοήσουμε, μπορεί να έρθουμε αντιμέτωποι με μια εσωτερική σύγκρουση με ψυχοφθόρα αποτελέσματα.

Γιατί είναι σημαντικός ο έλεγχος για την καθημερινότητά μας;

Η εσωτερική ανάγκη της αίσθησης του ελέγχου έχει βαθιά σημασία. Η αίσθηση ελέγχου είναι στενά συνδεδεμένη με την αίσθηση εμπιστοσύνης. Μπορεί κανείς να αποκτήσει αίσθηση ελέγχου με το να παίρνει την ευθύνη και να ενεργεί. Μπορεί και να αναζητήσει κάποιον άλλον ώστε να τον εμπιστευτεί να ενεργήσει. Η καλλιέργεια της αίσθησης πως θα μπορέσει κανείς να βρει τρόπο να αντιμετωπίσει αυτό που θα συμβεί και ας είναι απρόβλεπτο και η υπενθύμιση ότι εμπιστεύεται τον εαυτό του ότι θα βρει τρόπο να τα καταφέρει (είτε βγάζοντας από τη φαρέτρα του προηγούμενες δεξιότητες αντιμετώπισης δυσκολιών είτε καλλιεργώντας νέες), μπορεί να ενισχύσει την ψυχική ανθεκτικότητα.

Τα καλά νέα είναι ότι πάντα υπάρχουν μικροαποφάσεις που υπόκεινται στον δικό μας έλεγχο. Κυρίως στο πώς επιλέγουμε να δούμε τη ζωή μας, ποια νοηματοδότηση θα δώσουμε στα πράγματα. Είναι συχνά λυτρωτική η συνειδητοποίηση ότι μπορώ να ελέγξω πως εγώ θα αντιδράσω στα πράγματα που συμβαίνουν ή στις συμπεριφορές των άλλων, παρόλο που δεν μπορώ να ελέγξω τι ακριβώς θα συμβεί ή τη συμπεριφορά των άλλων γύρω μου. Δεν μπορώ εκ των πραγμάτων να ελέγξω τι θα μου συμβεί αλλά μπορώ να ελέγξω πως θα επιλέξω εγώ να αντιδράσω σε αυτό που θα μου συμβεί.

Το ένα συναίσθημα διαδέχεται το άλλο…

Επίσης σε αυτή την περίοδο που διανύουμε με τους αναγκαίους για την υγεία μας περιορισμούς, που σημαίνει ότι μπορεί να βιώνουμε μια αίσθηση απώλειας ελέγχου, μπορεί να περάσουμε από τα στάδια που μοιάζουν με αυτά της αντιμετώπισης του πένθους. Γιατί όταν περνάμε σε απώλεια ελέγχου, καλούμαστε κατά μια έννοια να διαχειριστούμε μια απώλεια, όχι ενός ανθρώπου αλλά κάποιων πλάνων, προσδοκιών , στόχων κ.α. Προκύπτει η ανάγκη να πενθήσουμε για αυτά, γιατί πράγματι δεν μπορούμε να κάνουμε ό,τι σχεδιάζαμε είτε αφορά την προσωπική ζωή, την ψυχαγωγία, την επαγγελματική ζωή, την καθημερινότητά μας.

Ψηλαφώντας τα στάδια του πένθους αξίζει να σημειωθεί ότι τα στάδια δεν ακολουθούνται ούτε με την ίδια ένταση, ούτε με την ίδια συναισθηματική απόχρωση, ούτε με την ίδια σειρά από όλους. Σε οποιοδήποτε στάδιο νιώσει κανείς ότι πνίγεται, γίνεται ανυπόφορο και δυσκολευτεί να το επεξεργαστεί και να το διαχειριστεί μπορεί να αναζητήσει ψυχολογική υποστήριξη από ειδικό ψυχικής υγείας. Μπορεί να ξεκινήσουμε με άρνηση, να μη δεχόμαστε ότι συμβαίνει αυτό που συμβαίνει.

Μπορεί να περάσουμε από τη θλίψη, να νιώσουμε έντονη στενοχώρια για αυτά που μας συμβαίνουν και απελπισία ότι δεν μπορούμε να κάνουμε τίποτα. Ίσως νιώσουμε θυμό, οργή για την κακή μας τύχη, για το κομμάτι του εαυτού μας που μοιάζει αδύναμο, για τους γύρω μας… Κάποια στιγμή μπορεί να περάσουμε στη διαπραγμάτευση και να προσπαθούμε να ζυγίσουμε τα πράγματα για να δούμε το επόμενο βήμα. Τελευταία συνήθως αλλά πολύ σημαντική έρχεται η αποδοχή. Πολλές φορές διαπιστώνουμε με έκπληξη ότι η αποδοχή είναι η λύση.

Πώς μπορώ να κερδίσω ξανά τον έλεγχο του εαυτού μου;

Αποδέχομαι μπορεί να σημαίνει ότι αναγνωρίζω πως τα αρχικά μου σχέδια θα ανατραπούν από το απροσδόκητο που δεν μπορούσα να προβλέψω και να ελέγξω τι ακριβώς θα συμβεί. Αξίζει να αναρωτηθούμε ποια είναι η κοσμοθεωρία μας γενικότερα, σχετικά με το πόσο προβλέψιμη μπορεί να είναι η ζωή. Η αναβολή ή ακύρωση προσωπικών πλάνων και προσδοκιών μπορεί να είναι επίπονη αν αναλογιστούμε ότι σε κάθε στόχο μας προβάλλουμε μια εικόνα ενός ανανεωμένου μελλοντικού εαυτού, ίσως πιο πετυχημένου εφόσον πετύχει το στόχο που θέτει.

Η ματαίωση λοιπόν, των στόχων μας ειδικά όταν νιώθουμε ότι δεν είναι στο χέρι μας, ότι είναι πέρα από τον έλεγχό μας, αφήνει πικρία και απογοήτευση και μπορεί να κλονίσει την εικόνα του εαυτού μας και την αίσθηση της δυνατότητάς μας να γίνουμε αυτό που επιθυμούμε. Για να αποκτήσουμε την επίγνωση του που βρισκόμαστε σε σχέση με τα παραπάνω μπορεί να φανεί ιδιαίτερα χρήσιμη η συμβολή του ειδικού ψυχικής υγείας. Σε συνέχεια αυτής της επίγνωσης μας βοηθάει να αναλογιστούμε και να συνειδητοποιήσουμε ότι τελικά μαθαίνουμε, δοκιμάζουμε και εξελισσόμαστε μέσα από τις αντιξοοότητες.

Μπορεί να χρειαστεί να αλλάξουμε προτεραιότητες , να αποχαιρετίσουμε παλιούς στόχους και να θέσουμε νέους με τα νέα δεδομένα. Επαναπροσδιορίζουμε τους στόχους μας όποτε χρειάζεται και αυτό από μόνο του ανατρέπει την αίσθηση απώλειας ελέγχου, δηλαδή μας θυμίζει ότι πάντα μπορούμε να έχουμε ένα είδους ελέγχου στο πώς θα αντιδράσουμε στα απρόβλεπτα που συμβαίνουν. Επιλέγουμε τα νέα βήματα. Απαγκιστρωνόμαστε από στόχους που για διάφορους λόγους δεν μπορούν να επιτευχθούν στο χρόνο που υπολογίζαμε, ή τελικά το κόστος τους μοιάζει μεγαλύτερο από το όφελος κτλ.

Κάνουμε νέους σχεδιασμούς, αναζητούμε εναλλακτικές οδούς για να ικανοποιήσουμε τις επιθυμίες μας, αναπτύσσουμε τη δεξιότητα της προσαρμογής. Αυτό από την αρχή των χρόνων βοήθησε την επιβίωση των ειδών. Είναι σημαντικό εν μέσω δυσκολιών και όταν αισθανόμαστε ότι δεν μπορούμε να έχουμε τον έλεγχο, να είμαστε επιεικείς με τον εαυτό μας και να τον φροντίσουμε για να καταφέρει να μειωθεί το άγχος και να δούμε πως θα προχωρήσουμε.

Αποδέχομαι ότι κάποιες φορές, μπορεί να νιώσω ότι δεν έχω τον έλεγχο και επιτρέπω στον εαυτό μου να πάρει χρόνο να το αναλογιστεί και να ανασυγκροτηθεί. Αναβάλλοντας ή αλλάζοντας τους στόχους μου , δεν ακυρώνω την ύπαρξή μου αλλά κατανοώ τι μπορώ να ελέγξω , αναλογίζομαι τις συνέπειες και αποδέχομαι ότι έχω τη δυνατότητα να επιλέξω ένα καινούριο σχεδιασμό.

Έλενα Τσαμκόσογλου, Μ. Α
Ψυχολόγος – Σύμβουλος Ψυχικής Υγείας
Τηλέφωνο επικοινωνίας:  6972137475
e-mail: [email protected]
Ιστοσελίδα: www.psychologos-tsamkosoglou.gr
Σελίδα Facebook: ElenaTsamkosoglou Psychologos
Linkedin: Elena Tsamkosoglou

Διαβάστε σχετικά άρθρα:

«Αγκάλιασε» τον εαυτό σου! Πώς θα απαλλαγείς από τον πιο συχνό λάθος τρόπο σκέψης;

Σχέση vs κορωνοϊός. Ένας ψυχίατρος εξηγεί πώς θα… επιβιώσει ο δεσμός

Μπορείτε να δείτε όλες τις χρήσιμες πληροφορίες για τον κορωνοϊό, πατώντας εδώ.

Σχετικά άρθρα