Πατέρας: Πώς επηρεάζει την ανάπτυξη και τις σχολικές επιδόσεις του παιδιού

Εστιάζοντας στον ρόλο του πατέρα.

Συνήθως, οι περισσότερες και πιο εκτεταμένες αναφορές που γίνονται αφορούν τον ρόλο των μαμάδων. Ομως οι μαμάδες δεν μπορούν να υπάρξουν χωρίς τους μπαμπάδες και αντιστρόφως. Οι μπαμπάδες αποτελούν βασικά μέλη της οικογένειας και διαδραματίζουν κύριο ρόλο στη διαπαιδαγώγηση και ανατροφή των παιδιών τους.

Ο ρόλος του πατέρα αρκετές φορές ευνουχίζεται μέσα από τη δυναμική προβολή των γυναικών που επιθυμούν να τα έχουν όλα υπό έλεγχο. Από τη μία, ακούω άντρες που λένε «Δεν υπάρχουν γυναίκες σήμερα», εννοώντας ότι δεν υπάρχουν γυναίκες σαν τη μαμά τους, και γυναίκες που αντιστοίχως έχουν την ίδια άποψη, ότι «Δεν υπάρχουν άντρες», γιατί οι ίδιες είναι πλέον ανεξάρτητες προσωπικότητες κι επιθυμούν ισοδυναμία ρόλων.

Οι γυναίκες εκνευρίζονται με τους άντρες που αδιαφορούν και δεν αναλαμβάνουν ευθύνες, και από την άλλη οι άντρες διατείνονται ότι οι γυναίκες θέλουν να γίνονται όλα στο σπίτι σύμφωνα με τις δικές τους επιθυμίες και τελικά τους απορρίπτουν από το να έχουν ενεργό συμμετοχή.

Η αλήθεια είναι κάπου στη μέση. Οι γυναίκες δυσανασχετούν με τη χαλαρότητα που διακρίνει τους άντρες και οι άντρες εκφράζουν τη δυσαρέσκειά τους για την απότομη συμπεριφορά των γυναικών, που τσαλακώνει την αντρική τους υπόσταση. Και η βροχή αρχίζει και γίνεται καταιγίδα, και η καταιγίδα γίνεται τυφώνας που παρασέρνει όλα τα θετικά συναισθήματα, κι έτσι η οικογένεια καταλήγει να βρίσκεται σε εμπόλεμη κατάσταση.

Μαμάδες, αφήστε περιθώριο στους μπαμπάδες να αναπτύξουν πρωτοβουλίες. Δε χρειάζεται να παρεμβαίνετε παντού και πάντα. Συχνά οι μαμάδες καταβάλλονται από εμμονές ότι μόνο εκείνες «ξέρουν το σωστό» για τα παιδιά τους, οδηγούμενες από το μητρικό τους ένστικτο, κι έτσι δεν αφήνουν στους μπαμπάδες τον χώρο να αναπτύξουν τη σχέση τους με τα παιδιά τους, μια σχέση απαραίτητη για την ψυχοσυναισθηματική επιβίωσή τους.

Όταν ένα ζευγάρι ξεκινάει την κοινή του πορεία, δεν μπορεί να φανταστεί το μέγεθος των ευθυνών που θα αρχίσει να αναλαμβάνει αποκτώντας τη δική του οικογένεια. Γιατί, όσο το ζευγάρι δεν έχει παιδιά, τα προβλήματα είναι επιδερμικά και δε χρήζουν ιδιαίτερης προσοχής. Όταν όμως έρχονται παιδιά στην οικογένεια, τα προβλήματα μεγιστοποιούνται, με αποτέλεσμα να προκαλούνται αμέτρητοι καβγάδες, που φαίνεται να οδηγούν σε αδιέξοδο

Οι γυναίκες τα βάζουν με τους άντρες κατηγορώντας τους ότι δε συμμετέχουν ενεργά στις δουλειές του σπιτιού, ότι όλες οι υποχρεώσεις κι ευθύνες περνούν από τα χέρια της συζύγου, η οποία νιώθει εξαντλημένη και ανήμπορη. Από την άλλη, ο άντρας αισθάνεται ότι η γυναίκα εκφράζει διαρκώς παράπονα κι ότι υπάρχουν κάποιες δουλειές για γυναίκες με τις οποίες δεν επιτρέπεται σε έναν άντρα να ασχολείται. Κι έτσι, κάπου εκεί, εγκλωβισμένοι σε στερεότυπα και ιδέες μιας άλλης εποχής, άντρες και γυναίκες «χάνονται στη μετάφραση», καθιστώντας αδύνατη έως και ανέφικτη τη μορφή διαλόγου που θα θέσει τις βάσεις για επαφή κι επικοινωνία μεταξύ του ζευγαριού, με κύριο στόχο την ενδυνάμωση του οικογενειακού δεσμού.

Ο καθένας μέσα στην οικογένεια έχει τη δική του συμβολή, με τον δικό του τρόπο και ανάλογα με τα ατομικά χαρακτηριστικά που τον διέπουν ως προσωπικότητα. Οι ικανότητες και δυνατότητες του καθενός έγκεινται σε αυτά τα χαρακτηριστικά, που τον κάνουν να ξεχωρίζει και τον καθιστούν μοναδικό. Κανείς δεν έχει τη δικαιοδοσία να απαξιώνει τον ρόλο του άλλου χρησιμοποιώντας μειωτική και ταπεινωτική συμπεριφορά. Στόχος της οικογένειας είναι η συμμετοχή όλων των μελών, με τη δημιουργία μιας αλυσίδας αλληλεπιδράσεων που οδηγούν τόσο το κάθε μέλος όσο και την οικογένεια ως «όλον» σε συναισθηματική πληρότητα.

Η μητέρα μπορεί να αποτελεί σημαντικό παράγοντα διαμόρφωσης της προσωπικότητας του ανθρώπου. Από βρέφος ακόμα ο άνθρωπος έχει ανάγκη από την αγάπη της μητέρας, όπως αυτή εκφράζεται είτε μέσα από τον θηλασμό είτε με το χάδι στην κοιλιά τη στιγμή των κολικών. Αναζητά επίμονα τη ματιά της γιατί του είναι απαραίτητη για την επιβεβαίωση των αισθημάτων ασφάλειας κι εμπιστοσύνης. Αυτή τη χρονική περίοδο εγκαθιδρύεται η παrουσία ή μη του συναισθήματος της αγάπης, η οποία μεταφέρεται το βρέφος.

Γι αυτό η μητέρα είναι σημαντικό να βλέπει με καλό μάτι τις σχέσεις του παιδιού της με τον πατέρα, να συμβάλλει στην ανάπτυξή τους και όχι να τους γίνεται εμπόδιο. Οι οποιεσδήποτε αψιμαχίες της με τον πατέρα δεν της δίνουν το δικαίωμα να παρεμποδίζει την ουσιαστική σχέση του με τα παιδιά, τη συμμετοχή του στην οικογένεια, και να ακυρώνει τον ρόλο του. Και οι δύο είναι γονείς και αλληλοσυμπληρώνονται μέσα από τη σχέση τους με τα παιδιά τους.

Η εμπλοκή του πατέρα στη διαπαιδαγώγηση και ανατροφή  των παιδιών είναι εξίσου σημαντική με αυτή της μητέρας και συμβάλλει ουσιαστικά και δραστικά στην ψυχοσυναισθηματική ανάπτυξη του παιδιού. Αρκετές έρευνες ενισχύουν την άποψη αυτή, δίνοντας το κίνητρο στους μπαμπάδες να περνούν περισσότερο χρόνο με τα παιδιά τους, είτε είναι αγόρια είτε είναι κορίτσια. Πιο συγκεκριμένα, όσον αφορά δραστηριότητες που δε σχετίζονται μόνο με το σχολείο, έρευνα έχει δείξει ότι οι μπαμπάδες που ενθάρρυναν την άθληση και τη σωματική δραστηριότητα των παιδιών τους τα βοηθούσαν να έχουν περισσότερες επιτυχίες τόσο στο σχολείο όσο και στην επαγγελματική τους πορεία αργότερα -πράγμα που ίσχυε και για τα αγόρια και για τα κορίτσια.

Επιπλέον, έχει παρατηρηθεί ότι τα παιδιά που έχουν στενή και ουσιαστική σχέση με τον πατέρα τους τείνουν να διαμορφώνουν καλύτερες σχέσεις με τους άλλους, να συμπεριφέρονται λιγότερο επιθετικά και να νιώθουν μεγαλύτερη ασφάλεια και αυτοπεποίθηση για τις σχέσεις που θα διαμορφώσουν στην παιδική ηλικία αλλά και στην ενήλικη ζωή τους. Ένας πατέρας με μικρή και όχι εποικοδομητική συμμετοχή -φωνάζει, αποδοκιμάζει, μαλώνει, τιμωρεί- δημιουργεί κλίμα τρομοκρατίας στο σπίτι, επιβάλλοντας την παρουσία του ως γονιός-αστυνόμος.

Η κακή χρήση της πατρικής εξουσίας και η ανώριμη συμπεριφορά στην άσκηση των πατρικών καθηκόντων οδηγούν σε συμπεριφορές των παιδιών που χρήζουν άμεσης προσοχής. Το αποτέλεσμα μπορεί να είναι επαναστατική, παραβατική, βίαιη αντίδραση από μέρους του παιδιού ή ολοκληρωτική υποταγή (ευνουχισμός προσωπικότητας). Και οι δύο αυτές μορφές συμπεριφοράς συντελούν στη διαμόρφωση ενός σεναρίου που θα αποβεί καταστροφικό για την ολοκλήρωση της προσωπικότητας του παιδιού.

Επιπρόσθετα, οι έρευνες έχουν επικεντρώσει το ενδιαφέρον τους στη συμμετοχή των πατεράδων στην εκπαίδευση των παιδιών τους και στο κατά πόσον αυτή συμβάλλει στην πνευματική ανάπτυξη των παιδιών. Συγκεκριμένα, βρέθηκε ότι όσο πιο ενεργό ενδιαφέρον δείχνει ο πατέρας για την εκπαίδευση του παιδιού τόσο περισσότερο αναπτύσσεται εκείνο πνευματικά. Όταν ο πατέρας ασχολείται με τα θέματα του σχολείου, βοηθάει το παιδί στα μαθήματα, δείχνει ενδιαφέρον για να μάθει πώς περνά τη μέρα του στο σχολείο, τότε το παιδί εμφανίζει πιο καλές σχολικές επιδόσεις.

Μελέτη που έγινε σε αγόρια έδειξε ότι όταν οι μπαμπάδες ενθάρρυναν δεξιότητες που σχετίζονταν με τα μαθηματικά και με την ανάγνωση βελτιώνονταν οι επιδόσεις των παιδιών σε σχολικές δοκιμασίες. Μια άλλη, ιδιαίτερα ενδιαφέρουσα μελέτη έδειξε ότι το ποσοστό του χρόνου που περνούν οι μπαμπάδες με τα παιδιά τους έχει άμεση σχέση με τις μαθηματικές δεξιότητες που θα αναπτύξουν αυτά.

Έχει επίσης παρατηρηθεί ότι ο τρόπος με τον οποίο οι πατεράδες ανατρέφουν τα παιδιά τους είναι ποιοτικά διαφορετικός από αυτόν μέσω του οποίου σχετίζονται οι μητέρες με τα παιδιά τους. Ευρήματα ως αποτέλεσμα αυτής της παρατήρησης έδειξαν ότι οι μπαμπάδες παίζουν με τα παιδιά με πολύ διαφορετικό τρόπο απ’ ότι οι μητέρες. Οι μητέρες, για παράδειγμα, χρησιμοποιούν τις περισσότερες φορές παιχνίδια με πιο διδακτικό χαρακτήρα. Προσπαθούν δηλαδή μέσω του παιχνιδιού να προσφέρουν γνώση που θα φανεί χρήσιμη στα παιδιά είτε στο σχολείο είτε στις καθημερινές ασχολίες τους. Αντιθέτως, οι μπαμπάδες προσανατολίζονται πιο πολύ στη δράση. Το παιχνίδι τους έχει άμεσο στόχο τη δραστηριοποίηση και τη ζωντάνια, συστατικά που προκαλούν ευεξία και χαρά στα παιδιά. Κυρίως τα αγόρια ίσως έχουν περισσότερες μνήμες πάλης ή μπρα ντε φερ με τους μπαμπάδες τους.

Όταν παίζουν οι άντρες μεταξύ τους, μπορεί να διαλύουν τα πάντα στο σπίτι ή να καταλήγουν σε κλάματα γιατί χτύπησαν. Όμως η σχέση πατέρα-παιδιού αποτελεί συναισθηματικό απόθεμα ανεκποίητης αξίας. Οι δυο τους μοιράζονται συναισθήματα, επικοινωνούν, γελούν, διασκεδάζουν. Όλα αυτά τους φέρνουν πιο κοντό και δημιουργούν τις βάσεις για ζεστή και τρυφερή επαφή, η οποία θεωρείται σημαντική πανοπλία και ασπίδα προστασίας απέναντι στα βέλη που εκτοξεύονται στις δύσκολες στιγμές. Και η αλήθεια είναι ότι τα περισσότερα παιδιά απολαμβάνουν αυτό το είδος παιχνιδιού ακόμα και αν περνούν λιγότερο χρόνο με τον μπαμπά.

Κείμενο της Γιούλης Μιγγειρου. Απόσπασμα από το βιβλίο Μαμά Μπαμπά σε χρειάζομαι Εκδόσεις Ψυχογιός.

Σχετικά άρθρα