Πώς να λες ΟΧΙ στο παιδί με τον σωστό τρόπο

26/04/2016
Ομάδα Σύνταξης
Οικογένεια

Το «Όχι!» είναι μια παιδαγωγική παρέμβαση που συνδέεται με μια συγκεκριμένη κατάσταση. Δεν αλλάζει την ενοχλητική συμπεριφορά, δεν προσφέρει εναλλακτικές λύσεις. Απλώς επιτρέπει στους γονείς να πάρουν μια ανάσα. Αν θέλουμε αυτό το «Όχι!» να μη χάσει την ιδιαίτερη δύναμή του και να μην οδηγήσει σε μάχες εξουσίας, τότε θα πρέπει οπωσδήποτε να εξηγούμε —σε μια δεύτερη φάση επικοινωνίας —μετά την επίλυση του προβλήματος— και με λίγα λόγια, τη δική μας συμπεριφορά, να ζητήσουμε την κατανόηση του παιδιού για την απότομη συμπεριφορά μας, ή και να προτείνουμε εναλλακτικές λύσεις.
Δεν πρέπει, επίσης, να ξεχνάμε τις θεαματικές αλλαγές που συμβαίνουν στο παιδί, από τα 2 ώς τα 3 του χρόνια. Την περίοδο αυτή η εξέλιξη του παιδιού είναι ραγδαία. Μερικές φορές η παραβίαση των ορίων σ’ αυτή την ηλικία δείχνει πως το παιδί αισθάνεται καταπιεσμένο και θέλει να έχει περισσότερες δυνατότητες να ενεργεί με δική του πρωτοβουλία.
Μια τελευταία υπόδειξη: Για να μην αναγκαζόμαστε να λέμε συνέχεια «Όχι!», μπορούμε να συμφωνήσουμε με το παιδί να κάνουμε ένα συγκεκριμένο σήμα —π.χ. μια χειρονομία ή ένα βλέμμα— που συμβολίζει το «Όχι!». Τα μικρά παιδιά χρειάζονται σαφήνεια και σταθερότητα, αξιοπιστία και φιλική διάθεση, χρειάζονται γονείς που προσπαθούν να επικοινωνήσουν μαζί τους και όχι πρόσωπα που τους βάζουν τις φωνές ή τους κάνουν διαρκώς κήρυγμα.
Η μέθοδος του διαλείμματος. Μπορούμε να τη χρησιμοποιήσουμε, όταν το παιδί είναι εκτός εαυτού. Μπορούμε π.χ. να του πούμε ξεκάθαρα να φύγει απ’ το δωμάτιο: «Νομίζω πως είναι καλύτερα να πας για λίγο μέσα. Θα συνεχίσουμε τη συζήτηση μετά!». Ή: «Πήγαινε, σε παρακαλώ, έξω! Μ’ αυτό τον τρόπο δεν μπορώ να μιλήσω μαζί σου!». Δεν μπορούμε όμως να εξαναγκάσουμε το παιδί να φύγει από το δωμάτιο. Δεν επιτρέπεται να διώχνουμε ποτέ το παιδί με τη βία. Δεν πρέπει επίσης να αισθανθεί το παιδί ότι μ’ αυτό τον τρόπο το απομονώνουμε. Μην κλείνετε ποτέ με τη βία το παιδί σας σ’ ένα χώρο και με τίποτα μην το κλειδώνετε! Κάτι τέτοιο θα το πανικοβάλλει και θα του προκαλέσει έντονους φόβους αφανισμού και εγκατάλειψης.
Όταν ένα παιδί δεν δέχεται να φύγει απ’ το δωμάτιο, τότε μπορεί να φύγει ο ενήλικας — χωρίς όμως ν’ αρχίσει τις απειλές. Πείτε π.χ.: «Θα πάω στην κουζίνα. Όταν ηρεμήσω, θέλω να ξανασυζητήσουμε το θέμα». Φράσεις όπως «Μ’ έχεις τρελάνει!» ή «Θα μ’ αρρωστήσεις με το πείσμα σου!», δημιουργούν ενοχές και φόβους μοναξιάς στο παιδί. Προσοχή: Ο ενήλικας μπορεί να φύγει απ’ το δωμάτιο, όχι όμως και απ’ το σπίτι. Το παιδί πρέπει να μπορεί να τον βρει — κι αν μετά από κάποια ώρα τού ζητήσει να μιλήσουν, εκείνος πρέπει να δεχτεί χωρίς όρους.
Μερικές φορές το χιούμορ διαλύει την ένταση.
Το χιούμορ δεν έχει όμως καμία σχέση με το σαρκασμό και τον κυνισμό. Η Βάλτραουντ Έμπερτ χρησιμοποιεί την εξής μέθοδο με την 7χρονη κόρη της, την Ελίζα: «Όταν πεισμώνει, όταν πέφτει στο πάτωμα και χτυπιέται, ουρλιάζοντας “Όχι! Όχι! Όχι”, τότε πέφτω κι εγώ στο πάτωμα — όταν βέβαια είμαι στις καλές μου! Με κοιτάζει έκπληκτη, της γελάω και σκάμε κι οι δυο στα γέλια. Τις περισσότερες φορές ο θυμός της Ελίζας εξατμίζεται. Όχι πάντα, όμως. "Εχει κι αυτή δικαίωμα να είναι στις κακές της!».
Αυτή η μητέρα συμπεριφέρεται μ’ έναν τρόπο παράδοξο που προκαλεί έκπληξη στην κόρη της για δύο λόγους. Πρώτα απ’ όλα γιατί η Ελίζα δεν το περιμένει, και δεύτερον γιατί μ’ αυτό τον τρόπο η μητέρα ενισχύει ακομΠ περισσότερο την ενοχλητική συμπεριφορά, φτάνοντας στην υπερβολή. Αυτη η αντιμετώπιση δείχνει ψυχραιμία και σταθερότητα. Είναι ένας ασυνήθιστος τρόπος να θέσει κανείς όρια. Πρέπει όμως να το τονίσουμε: Πρέπει πάντα να δείχνουμε στο παιδί παράλληλα με την όποια παρέμβασή μας το σωστό τρόπο με τον οποίο πρέπει να φερθεί.