Δε βρίσκεις σύντροφο: μήπως φταίει η απαισιοδοξία σου;

13/06/2016
Ομάδα Σύνταξης
Ζευγάρι

Ανεξάρτητα από το αν είναι νέοι η γέροι, άντρες η γυναίκες, πλούσιοι η φτωχοί, αν είναι ατζο την Ανατολή η από τη Λύση, όταν τους ρωτάμε «Τι είναι αυτό που σας γεμίζει ευτυχία;», τέσσερις στους πέντε απαντούν «Οι σχέσεις με τ’ αγαπημένα μου πρόσωπα».
ΝΤΕΪΒΙΝΤ ΜΑΓΕΡΣ, Η αναζήτηση της ευτυχίας
Μπορεί η ζωή να προσφέρει αμέτρητες ευκαιρίες ευτυχίας, αλλά εκατοντάδες έρευνες σ’ ολόκληρο τον κόσμο αποδεικνύουν ότι τα ζευγάρια ή τα άτομα που ανήκουν σ’ ένα οικογενειακό περιβάλλον ή σ’ ένα στενό κύκλο φίλων εκφράζουν πολύ υψηλότερο επίπεδο ικανοποίησης από τη ζωή σε σύγκριση με όσους ζουν μόνοι, είτε είναι ανύπαντροι, χήροι, σε διάσταση ή χωρισμένοι.
 0 ψυχολόγος Έριχ Φρομ έγραψε πριν από μισό αιώνα στο έργο του Η τέχνη της αγάπης: «Αυτός ο πόθος για μια προσωπική σχέση είναι η πιο ισχυρή ορμή στον άνθρωπο, το πιο θεμελιακό πάθος, είναι η δύναμη που κρατάει ενωμένη την ανθρώπινη φυλή…
Αντιλαμβανόμαστε την αγάπη σαν την ώριμη, ακέραια λύση στο πρόβλημα της ανθρώπινης ύπαρξης».
Η οικογένεια είναι ο πιο θεμελιώδης και ανθεκτικός ανθρώπινος θεσμός. Μεταμορφώνεται, αλλά δεν εξαλείφεται ποτε. Ο τύπος της πυρηνικής, περιορισμένης σε μέγεθος, αυτόνομης και αποδημητικής οικογένειας, που αποτελεί- ται μόνο από το ζευγάρι και ένα ή δύο παιδιά, παρατηρείται όλο και πιο συχνά. Κοντά στα νέα νοικοκυριά, αύξηση παρουσιάζουν και ο γάμος χωρίς παιδιά, η συμβίωση χωρίς γάμο, οι δεύτεροι γάμοι μεταξύ διαζευγμένων που έχουν ο καθένας δικά του παιδιά, οι μονογονεϊκές οικογένειες .
Μέρα με τη μέρα η κοινωνία αναγνωρίζει ολοένα και περισσότερο τη νομιμότητα αυτών των διαφορετικών σχέσεων που βασίζονται στην ελεύθερη επιλογή, στον έρωτα και στη δέσμευση που αναλαμβάνουν οι πρωταγωνιστές τους. Πέρα από τη σύνθεσή της, η οικογένεια είναι επίσης το κοινωνικό περιβάλλον με τις μεγαλύτερες αντιθέσεις. Από τη μια είναι το επίκεντρο της ασφάλειας, της γενναιοδωρίας και της κατανόησης κι από την άλλη το προσκήνιο όπου διαδραματίζονται οι πιο επώδυνες συγκρούσεις ανάμεσα στα πρόσωπα.
Οι σταθερές σχέσεις στοργής δεν είναι μόνο πηγή ικανοποίησης, αλλά κι ένα πολύ αποτελεσματικό αντίδοτο στις βλαβερές συνέπειες κάθε συμφοράς. Όσοι νιώθουν πραγματικά μέλη μιας αλληλέγγυας ομάδας, ξεπερνούν τα εμπόδια που συναντούν στο δρόμο τους πολύ πιο εύκολα από κείνους που νιώθουν απομονωμένοι, χωρίς ένα κοινωνικό δίκτυο συναισθηματικής στήριξης. Έτσι εξηγείται το ότι σε όλους τους πολιτισμούς, σε όλες τις φάσεις της ιστορίας οι άνθρωποι ζητούσαν πάντα ν’ αγαπάνε και ν’ αγαπιούνται.
Μολονότι όλοι γεννιόμαστε με την ικανότητα ν’ αγα πάμε, τα συγκεκριμένα χαρακτηριστικά που μας ελκύουν στους άλλους και τη διάθεσή μας απέναντι στις σχέσεις αγάπης και έρωτα τα μαθαίνουμε και τα διαμορφώνουμε σύμφωνα με την ιδιοσυγκρασία μας και τις εμπειρίες που έχουμε με άλλα άτομα στα πρώτα χρόνια τής ζωής μας.
Καθώς μεγαλώνουμε, διαμορφώνουμε τον προσωπικό μας «ερωτικό χάρτη», ένα είδος πνευματικού πατρόν που καθορίζει τα χαρακτηριστικά του ατόμου που θα μας αιχμαλωτίσει, είτε αναπάντεχα, μ’ ένα «βέλος», όπως λέμε, είτε αφού γνωριστούμε και περάσουμε μια δοκιμαστική περίοδο. Ο ερωτικός χάρτης περιλαμβάνει σωματικά και ψυχολογικά στοιχεία των ατόμων που άσκησαν ιδιαίτερη επιρροή πάνω μας στην παιδική μας ηλικία και φυλάσσεται στην αυτοβιογραφική μας μνήμη. Αυτή η συγκεκριμένη πνευματική αναπαράσταση είναι που μας ωθεί υποσυνείδητα να νιώσουμε έλξη για ένα συγκεκριμένο πρόσωπο κι όχι για κάποιο άλλο. Η ποικιλία των γούστων, πέρα από το ότι μειώνει τον ανταγωνισμό για την κατάκτηση του ίδιου ατόμου, ευνοεί τη βιολογική ποικιλότητα και άρα τη διατήρηση του είδους.
Το νόημα που αποδίδουμε στις ερωτικές σχέσεις διαμορφώνεται —όπως και ο ερωτικός χάρτης- κατά τη διάρκεια της ανάπτυξής μας κι επηρεάζεται από τις εμπειρίες που είχαμε με τους γονείς μας ή με άλλα σημαντικά πρόσωπα του κοινωνικού μας περίγυρου. Το συγκεκριμένο αυτό νόημα θα εκδηλωθεί στις προσδοκίες και τις συμπεριφορές μας όταν έρθει η ώρα να προσεγγίσουμε, να απομακρυνθούμε ή να χάσουμε το σύντροφό μας.
Πόσο σημαντικό είναι να είμαστε αισιόδοξοι
Γενικά μπορούμε να πούμε ότι οι αισιόδοξες προσδοκίες ευνοούν τη σταθερότητα, ενώ η ηττοπαθής στάση
προκαλεί συγκρούσεις. Όπως σημειώνουν οι ερευνητές του Πανεπιστημίου Κορνέλ, Μάικλ Μπ. Σπέρλινγκ και Γουίλιαμ X. Μπέρμαν, τα αισιόδοξα άτομα συνήθως συμφωνούν με φράσεις όπως «Γενικά μου είναι εύκολο να πλησιάζω τους άλλους και νιώθω άνετα να εξαρτώμαι απ’ αυτούς», ή «Δεν δυσανασχετώ όταν κάποιος με πλησιάζει ή όταν εξαρτάται από μένα».
 Αντίθετα, όσο πιο απαισιόδοξο είναι το άτομο, τόσο περισσότερο προσπαθεί ν’ αποφύγει τις ερωτικές σχέσεις. Σ’ αυτή την κατηγορία ανήκουν εκείνοι που χρησιμοποιούν την ανάγκη για ανεξαρτησία και αυτάρκεια σαν δικαιολογία για να προσπαθήσουν πάση θυσία να μην εξαρτώνται από κανέναν ή κανένας να μην εξαρτάται απ’ αυτούς. Μερικοί αποφεύγουν τις σχέσεις επειδή δυσκολεύονται να εμπιστευτούν τους άλλους, επειδή φοβούνται την απόρριψη ή επειδή νιώθουν να ασφυκτιούν. Τηρούν τις αποστάσεις επειδή «φοβούνται μήπως πονέσουν» ή απλώς «για να μην κάνουν τη ζωή τους δύσκολη».
Άλλοι παραπονιούνται ότι δεν τους πλησιάζει κανείς αρκετά, αλλά στην πράξη αυτοί οι ίδιοι το βάζουν στα πόδια, είτε επειδή έχουν πολύ μεγάλη ανάγκη να ελέγχουν την κατάσταση είτε επειδή έχουν ακαταμάχητη κι ανώριμη δίψα για απόλυτη ασφάλεια.
Οι σχέσεις αγάπης ανάμεσα στα άτομα μεταβάλλονται διαρκώς. Στο πέρασμα του χρόνου παίρνουν διάφορες μορφές, ανάλογα με την εξέλιξη της προσωπικότητας του καθενός και τις δυσκολίες της ζωής. Πολλές φορές μάλιστα η αλλαγή της διάθεσης έστω και ενός μέλους μιας σχέσης, ακόμη κι αν είναι θετική, συνεπάγεται την αναπροσαρμογή όλων των μελών της ομάδας. Λόγω της δουλειάς μου έχω δει πολλές φορές ένα καταθλιπτικό άτο μο να μεταμορφώνεται σε εύθυμο, ζωντανό άνθρωπο, προκαλώντας μια σημαντική ανισορροπία στις σχεσεις του.
Αν επιχειρήσουμε να διαβάσουμε τη μοίρα δυο ερωτευμένων ανθρώπων, είναι αδύνατο να προβλέψουμε το πεπρωμένο τους. Κάθε ερωτική ιστορία είναι διαφορετική, αν και οι βασικές προσδοκίες των σημερινών εραστών έχουν πολλά κοινά. Όλοι σχεδόν διεκδικούν το δικαίωμα στην ατομική ολοκλήρωση και σε μια ποιοτική κοινή ζωή. Επιζητούν επίσης μια συμβίωση γεμάτη χαρά, όνειρα, ειλικρίνεια, σεβασμό, αμοιβαιότητα και ισότητα. Η τελευταία αυτή φιλοδοξία θεωρεί δεδομένη τη συμμετοχή τής γυναίκας στον κοινωνικό, επαγγελματικό ή εργασιακό περίγυρο, αλλά και την ενεργή συνεργασία του άντρα στις υποχρεώσεις του σπιτιού και, αν χρειαστεί, στην ανατροφή και εκπαίδευση των παιδιών.
Όλες οι ερωτικές σχέσεις απαιτούν συνεχή συντήρηση. Πρέπει να τις καλλιεργούμε και να τις ανανεώνουμε, ώστε ν’ ανταποκρίνονται στις ανάγκες τής μακροπρόθεσμης συμβίωσης και ν’ αντιμετωπίζουν τις απαιτήσεις, τις εντάσεις και τις αντιπαραθέσεις που προκύπτουν. Οι προσαρμογές αυτές διευκολύνουν την έγκαιρη και υγιή αντίδραση στα γυρίσματα της ζωής, αναμενόμενα ή μη, θετικά ή αρνητικά: τη γέννηση ενός παιδιού, την επαγγελματική επιτυχία, τα οικονομικά προβλήματα, τις αρρώστιες, τις απαιτήσεις των επαναστατημένων εφήβων ή τη φροντίδα των ηλικιωμένων γονιών.
Γι’ αυτό και οι καλές σχέσεις δεν πάνε μαζί με την απάθεια και την απαισιοδοξία. Χρειάζεται ενθουσιασμός για ν’ ακούσεις και ν’ ακουστείς, να καταλάβεις τον άλλο και να σε καταλάβει· χρειάζεται κίνητρο για να τον συγχωρήσεις και να σε συγχωρήσει· χρειάζεται ευελιξία για ν’ αποδεχτείτε ότι ο καθένας είναι μοναδικός και ξεχωριστός· χρειά ζεται προσπάθεια για να μπεις πραγματικά στη θέση τού άλλου και ικανότητα για να συνδυάσεις τις αλληλοσυ- γκρουόμενες ανάγκες για σύμπνοια και πρωτοβουλία, εξάρτηση και αυτονομία.
Οι συντροφικές σχέσεις, οικογενειακές ή φιλικές, που τα μέλη τους ερμηνεύουν μ’ αισιόδοξο τρόπο τα γεγονο- τα που τους επηρεάζουν, είναι συνήθως πιο σταθερές κι αντέχουν περισσότερο από τις σχέσεις όπου κυριαρχεί το απαισιοδοξο μοντέλο.