<p style="text-align: justify;"> </p>
<p style="text-align: justify;">Όπως είναι απολύτως εφικτό να πάθετε κατάθλιψη και μελαγχολία νιώθοντας οίκτο για τον εαυτό σας, δε βλέπω για ποιο λόγο να μη χαλάσει η διάθεσή σας κι όταν λυπάστε κάποιον άλλον. Λογικό δεν ακούγεται; Και μάλιστα, αν ήθελα πραγματικά να γενικεύσω, θα μπορούσα να υποστηρίξω ότι υπάρχουν δύο μόνο βασικές αιτίες κατάθλιψης: η αυτοεπίκριση κι ο οίκτος. Ο οίκτος που ασκείται προς οποιαδήποτε κατεύθυνση μπορεί να σας προκαλέσει κατάθλιψη. Ο οίκτος για τον εαυτό σας, για τους άλλους, ακόμα κι ο οίκτος για τα ζώα ή τα πράγματα εως μια πόλη, ένα τοπίο, ένα αεροπλάνο…</p>
<p style="text-align: justify;">Θυμάμαι ότι πριν από πολλά χρόνια με είχε πιάσει φοβερή μελαγχολία όταν αναγκάστηκα να πάωτο αυτοκίνητό μου στη χωματερή. Είχε χαλάσει και δεν άξιζε τον κόπο να το επιδιορθώσω. Για να καταλάβετε, ωστόσο, τα αισθήματά μου σχετικά με το αυτοκίνητο, πρέπει να μάθετε πως ήταν το πρώτο αμάξι που αγόρασα ολομόναχος· του είχα βάλει καθίσματα και το είχα βάψει και, το κυριότερο, με είχε πάει πολλά ανέμελα ταξίδια· και τώρα θα γινόταν παλιοσίδερα στην κρύα κι έρημη χωματερή. Καθώς απομακρυνόμουν, στράφηκα κι έριξα μια τελευταία ματιά στον καλό μου φίλο, που μου στάθηκε σε πολύ δύσκολες εποχές, κι έτσι όπως το είδα ανάμεσα σ’ όλα εκείνα τα άθλια σαράβαλα, η καρδιά μου κόντεψε να σπάσει. Ένιωσα οίκτο για το αμάξι μου. Δεν του άξιζε ένα τέτοιο τέλος, μα δεν μπορούσα να κάνω τίποτα γι’ αυτό. Κάθε τόσο ακόμη αναρωτιέμαι τι απέγινε το αυτοκινητάκι μου κι άραγε πώς να είναι σήμερα.</p>
<p style="text-align: justify;">Είναι λοιπόν απόλυτα φυσιολογική αντίδραση να αισθανθείτε κατάθλιψη που μια όμορφη πόλη πεθαίνει, που η ιδιαίτερη πατρίδα σας αλλάζει με τα χρόνια ή επειδή κάποιο αυτοκίνητο πάτησε το σκύλο σας – κι αυτό το αίσθημα περιλαμβάνεται στη γενική κατηγορία του οίκτου για τους άλλους.</p>
<p style="text-align: justify;">Ανάλογα με τη σκοπιά του καθενός, υπάρχουν μια δυο παράλογες ιδέες που προκαλούν οίκτο για τους άλλους. Η πρώτη είναι πως η δυστυχία προκαλείται εξωγενώς, πως οι άλλοι μας ταράζουν και πως τα συναισθήματα μας δεν έχουν καμιά σχέση με τον τρόπο που βλέπουμε τα πράγματα. Η δεύτερη είναι πως πρέπει ν’ αναστατωνόμαστε και να ταραζόμαστε για τα προβλήματα και τις στενοχώριες των άλλων.</p>
<p style="text-align: justify;">Η δυστυχία δεν προκαλείται εξωγενώς, όμως οι απογοητεύσεις συχνά προέρχονται από άλλους. Η αντιμετώπιση των απογοητεύσεών μας συνήθως εξαρτάται από εμάς – από το αν θα ενοχληθούμε ή όχι. Αν αμφισβητήσουμε με πάθος την ιδέα ότι οι απογοητεύσεις στο σημείο Α θα πρέπει να μας ταράξουν στο σημείο Γ, θα φτάσου-με κάποια στιγμή στη φάση όπου θα πείσουμε τον εαυτό μας να μην ταράζεται τόσο για τις δυστυχίες των άλλων.</p>
<p style="text-align: justify;"> Σχεδόν η κάθε εμπειρία μπορεί να γίνει αποδεκτή με ηρεμία, αν προσπαθήσει κανείς να τη σκεφτεί λογικά. Έτσι ακόμα κι αν δείτε μπροστά σας ένα πεινασμένο παιδί, δε χρειάζεται να πάθετε κατάθλιψη. Τυλίξτε το με μια κουβέρτα, δώ στε του κάτι να φάει και πηγαίνετε το αμέσως στο νοσοκομείο.</p>
<p style="text-align: justify;">Η δεύτερη παράλογη ιδέα που κρύβεται πίσω από τον οίκτο για τους άλλους είναι απλώς ότι νομίζετε πως θα ’πρεπε να ταραχτείτε επειδή οι άλλοι είναι ταραγμένοι ή αντιμετωπίζουν προβλήματα. Πείτε μου τώρα, γιατί πρέπει να αναστατωθείτε κι εσείς; Ο πόνος σας θα βοηθήσει τα θύματα; Θα είστε πιο ικανοί να βοηθήσετε επειδή συγχιστήκατε αφάνταστα για τα προβλήματά τους; Κι αν ναι, με ποιον τρόπο; Θέλετε να μου πείτε ότι για να μπορέσετε να βοηθήσετε κάποιον, πρέπει να γίνετε πρώτα εσείς χώμα; Γιατί τότε μας λένε διαρκώς πως πρέπει να διατηρούμε την ψυχραιμία μας, να μη χάνουμε τον αυτοέλεγχό μας, πως με την ηρεμία όλα γίνονται; Όμως όχι, εμείς εξακολουθούμε ν’ αναστατωνόμαστε, να τα χάνουμε, να παθαίνουμε πρώτα κατάθλιψη κι έπειτα, αφού περάσουμε μια μικρή συναισθηματική κρίση, αποφασίζουμε να κάνουμε κάτι.</p>
<p style="text-align: justify;"> Όλα αυτά δεν είναι σπατάλη χρόνου κι ενεργητικότητας; Πόσο καλύτερη θα ήταν η απόδοσή μας αν μπορούσαμε πραγματικά να ζυγιάσου-με στα γρήγορα μια δύσκολη κατάσταση, να διατηρήσουμε την ψυχραιμία μας και να ενεργοποιηθούμε, ακόμα κι αν αντιμετωπίζουμε μια τραγωδία, καταφέρνοντας όντως να βοηθήσουμε αποτελεσματικά.</p>
<p style="text-align: justify;">Σπάνια όμως ακολουθούμε αυτή τη σειρά, εκτός και αν κάποιο άτομο έχει εξοικειωθεί αρκετά με τραγικές καταστάσεις. Τα μέλη των ομάδων διάσωσης, οι στρατιωτικοί γιατροί, οι απλοί γιατροί, όλοι αυτοί είναι εκπαιδευμένοι ν’ αντιμετωπίζουν ανθρώπους σε τραγικές συνθήκες χωρίς να καταρρέουν συναισθηματικά κι οι ίδιοι. Και μάλιστα, βασιζόμαστε στην ικανότητά τους να κρατήσουν την ψυχραιμία τους και δε θα θέλαμε να έχουμε την παραμικρή σχέση μαζί τους, αν δεν ήταν σε θέση να διαχωρίσουν τον πόνο των άλλων από το δικό τους. Στη διάρκεια της εκπαίδευσής τους δίνεται μεγάλη σημασία στην ανάπτυξη αυτής της ικανότητας: να είναι πονόψυχοι χωρίς υπερβολική συμπόνια και να δείχνουν ενδιαφέρον χωρίς να ανησυχούν υπέρμετρα. Αν δεν τα καταφέρουν, δε θα φέρουν εις πέρας το έργο τους.</p>
<p style="text-align: justify;">Κι αυτή η ικανότητα, να στέκονται ένα βήμα πιο πέρα από τον πόνο, θα ήταν ανέφικτη αν αυτοί οι επαγγελματίες δεν πίστευαν πως η δυστυχία δεν προκαλείται εξωγενώς και ότι δεν πρέπει να παθαίνουν κατάθλιψη ή να υποφέρουν επειδή οι άνθρωποι τους οποίους βοηθούν έχουν κατάθλιψη ή υποφέρουν.</p>
<p style="text-align: justify;">Δρ. Πωλ Χωκ </p>