Μητέρα και κόρη. Σχέση και μίσους και αγάπης;

Πόσο σημαντική είναι η παρουσία της μητέρας για την ανάπτυξη του παιδιού και τι σημαίνει μια μάνα να είναι παρούσα; Γιατί στη σχέση μητέρας και κόρης αναπτύσσονται πολλές φορές συναισθήματα αντιφατικά και συμπεριφορές και τι σημαίνουν; Ποια είναι τα βασικά προβλήματα που αντιμετωπίζει μια μητέρα με την κόρη της;

Μας απαντά η καθηγήτρια Ψυχολογίας και συγγραφέας, Φωτεινή Τσαλίκογλου

-Μπορούμε να μιλήσουμε για είδη μητρότητας; Και πώς μια μητέρα καταφέρνει να είναι ουσιαστικά παρούσα στη ζωή του παιδιού της; 

Υπάρχουν πολλών ειδών σχέσεις μητέρας κόρης, υπάρχουν πολλοί όροι για να περιγράψει κανείς τη σχέση μιας μάνας με το παιδί της. Υπάρχει η στερητική μητέρα, υπάρχει η καταβροχθιστική μητέρα, η απειλητική, η υπεροπροστατευτική, η μητέρα-παιδί.  Οι όροι όμως  πάντα υστερούν, οι ετικέτες είναι φτωχές, δεν μπορούν να αποδώσουν την πολυπλοκότητα του ψυχισμού. Η παρουσία της μητέρας δε δηλώνεται μόνο σωματικά. Και μια σταθερά παρούσα μητέρα μπορεί να βιώνεται από την κόρη της σαν απούσα. Και αυτού του είδους η απουσία μπορεί να πληγώνει ακόμα πιο πολύ ένα παιδί. Η μητρική απουσία έχει πάντα να κάνει και με το πώς τη βιώνει το παιδί.

-Πότε λέμε ότι μια μητέρα είναι απούσα; Τι σημαίνει για το παιδί η μητρική απουσία; 

Μητρική απουσία για το παιδί δηλώνει τις ρωγμές, τα ραγίσματα που τραυματίζουν τη σχέση με το πρώτο αντικείμενο αγάπης στη ζωή μας, τη μητέρα μας.  Μητρική απουσία είναι όταν η μητέρα δεν μπόρεσε να εκπέμψει  στο παιδί της την αίσθηση της αποδοχής. Να κάνει σαφές το «Είμαι εγώ εδώ για σένα» σταθερά για σένα. Και αυτή η αίσθηση δεν έχει να κάνει  με τη σωματική παρουσία. «Είμαι εδώ για σένα για να σε φροντίσω. Για να σε προστατεύσω από τις εδώ- μέσα κι εκεί- έξω απειλές.  Όπως ένα μωρό δεν υπάρχει από μόνο του, δηλαδή δεν μπορεί να υπάρξει δίχως τις μητρικές φροντίδες (‘’there is no such  a thing as a baby’’ , έλεγε ο Βίνικοτ) το ίδιο αδύνατο είναι στην αρχική τουλάχιστον φάση της ζωής να υπάρξει μητρική φροντίδα χωρίς το μωρό. Πως θα μεγαλώσει ένα τραυματισμένο από μητρική αγάπη παιδί; Τα εύκολα που μπορούμε να πούμε είναι το ότι στην ενήλικη ζωή το παιδί μπορεί να ζητά συνέχεια την ασφάλεια μιας αγάπης και να μην τη βρίσκει ποτέ. Να έχει μια βουλιμία στην αναζήτηση της αγάπης, να μην ικανοποιείται. Ίσως ακόμα να έχει και την αίσθηση ότι εκείνο φταίει για όλα όσα συμβαίνουν,  να νιώθει δηλαδή ενοχή. Να κάνει ερωτικές επιλογές που να επιβεβαιώνουν την ενοχή του.  Τίποτα όμως, δεν είναι αυστηρά προδιαγεγραμμένο. Ευτυχώς, ο άνθρωπος διαθέτει τη δυνατότητα υπέρβασης του πεπρωμένου. Δεν είμαστε όμηροι των αρχικών τραυμάτων μας.

-Τα πιο βασικά προβλήματα στη σχέση μητέρας και κόρης ποια είναι;

Είναι τα προβλήματα της ομοιότητας και της διαφοροποίησης. Πόσο η μία μπορεί να διαφοροποιηθεί από την άλλη πώς η κόρη δε θα νιώσει να καταβροχθίζεται από την μητέρα της, πώς δε θα νιώσει η μητέρα ότι απειλείται από την κόρη της. Μη ξεχνάμε ότι μπορεί να τις χωρίζουν 20 και 30 χρόνια ηλικιακής διαφοράς. Υπάρχει λοιπόν, από την πλευρά της μητέρας η αγωνία της νεότητας που φεύγει.  Από τη μεριά της κόρης υπάρχει η ανάγκη αναζήτησης  της δικής της ταυτότητας που ποτέ δεν τελειώνει. Μητέρα και κόρη είναι κάπου μαζί και κάπου χώρια σε αυτά τα πράγματα.

-Όταν η κόρη γίνει μητέρα αλλάζουν τα πράγματα στη σχέση τους;

Εκεί αναβιώνονται, αναζωπυρώνονται οι παλαιές καταστάσεις. Εκεί μπορεί να υπάρχει μια διορθωτική εμπειρία για να μην επαναλάβει πράγματα που η ίδια έζησε. Ξέρετε, υπάρχει μια δύναμη που σε ωθεί να επαναλαμβάνεις αλλοτινές, οδυνηρές συνθήκες ζωής , μια παρόρμηση στην επανάληψη. Αλλά υπάρχει και η  δύναμη της διορθωτικής εμπειρίας. Όσο τραυματισμένοι και αν είμαστε μπορούμε να ξεφύγουμε από τα δεσμά ενός αρχικού τραύματος στο διάβα της ζωής. Ακόμα και όταν δεν ζει κάποιος, ένας γονιός για παράδειγμα μπορούμε εκ των υστέρων  να αποκαταστήσουμε, να διορθώσουμε τα κομμάτια   μιας τραυματισμένης  μαζί του σχέσης. Το παρελθόν είναι κάτι που δεν μένει αμετακίνητο μέσα μας. Διαπλάθεται συνεχώς. Το αναπλάθουμε, το ανακατασκευάζουμε. Είναι κάτι όμως που  είτε μόνος σου, είτε και με  τη στήριξη  του ψυχοθεραπευτή απαιτεί μια δύσκολη νοητική και συναισθηματική μαζί επεξεργασία. Αυτή όμως η εκ των υστέρων απόπειρα αποκατάστασης  ενός τραυματικού παρελθόντος είναι μια συναρπαστική εμπειρία…..Και μόνο αυτό δηλώνει πως κατά βάση είμαστε προνομιούχα πλάσματα… έχουμε τη δυνατότητα να μην είμαστε θύματα ενός αμετακίνητου παρελθόντος.

Σχετικά άρθρα