<p><em><strong>Feitico:</strong> Πορτογαλική λέξη η οποία σημαίνει μαγεία, γοητεία, το άψυχο αντικείμενο στο οποίο αποδίδονται υπερφυσικές ιδιότητες.</em></p>
<p>Η έννοια του <strong>φετιχιστικού αντικειμένου</strong> και του φετιχισμού γίνεται κατανοητή υπό το πρίσμα της <strong>διχοτόμησης του Εγώ</strong>. Περιλαμβάνεται στις σεξουαλικές διαστροφές. Ομιλούμε για διαστροφή στο μέτρο κατά το οποίο το φετιχιστικό αντικείμενο αποτελεί μια απόλυτη συνθήκη. Ακόμα και όταν μπορεί να έχει «φυσιολογικές» σεξουαλικές σχέσεις, ο φετιχιστής δεν ευχαριστιέται παρά μόνον όταν η ερωμένη του συμφωνεί να εμφανίζεται πχ σε μια συγκεκριμένη περιβολή. Έτσι ο σεξουαλικός σκοπός δεν είναι η ολοκληρωμένη σεξουαλική πράξη, αλλά σχετίζεται με μια <strong>υπερεκτιμημένη</strong> πλευρά του σώματος ή μ' ένα αντικείμενο σε στενή σχέση με κάποια πλευρά του σώματος (π.χ. εσώρουχο). Ας σημειωθεί ότι κάποιος βαθμός «φετιχισμού» απαντάται και στη φυσιολογική σεξουαλική ζωή.</p>
<p>Πρόκειται για την παρορμητική προσφυγή σ' ένα αντικείμενο μη σεξουαλικό (π.χ γυναικεία γόβα) το οποίο γίνεται αναγκαία συνθήκη (απαραίτητο) ώστε κάποιος να φτάνει σε οργασμό μ' έναν ερωτικό σύντροφο. Άνευ του (φετιχιστικού) αντικειμένου ο φετιχιστής άνδρας καθίσταται ανίκανος. Αυτή η διαστροφή αφορά τους άνδρες. Η γυναίκα φετιχίστρια δε μπορεί να δεχθεί δεν έχει πέος, οπότε διαψεύδει την έλλειψη αυτή με το φετιχιστικό αντικείμενο: στη θέση της απώλειας (έλλειψη) βάζει κάτι άλλο για να πει ότι δε λείπει. Ιδού η διάψευση του ευνουχισμού της. Το σκεπτικό της είναι «κάποτε είχα κι εγώ, αλλά το έχασα». Δεν μπορεί να συμβιβαστεί με τη σεξουαλικότητα που προϋποθέτει την απουσία του πέους, οπότε διαψεύδει το τετελεσμένο (διάψευση της πραγματικότητας). Το άγχος της είναι ότι έχει χάσει (άγχος της έλλειψης) και δε μπορεί να το δεχθεί. Διαψεύδει ότι έχει γίνει.</p>
<p>Στην περίπτωση των γυναικών ο φετιχισμός των ρούχων (τα ρούχα γίνονται φετίχ) είναι φυσιολογικές στο μέτρο κατά το οποίο «φετιχοποιείται» το σύνολο του σώματος, ολόκληρο το σώμα και όχι ένα (μερικό) αντικείμενο. Θα λέγαμε ότι, στην περίπτωση των γυναικών, η λατρεία των ρούχων αφορά σε μια <strong>«ναρκισσοποίηση» του σώματος</strong>. Κατά την Robert Stoller (εξειδικευμένη στις διαταραχές της σεξουαλικής ταυτότητας) οι γυναικείος φετιχισμός αφορά σε μια «φετιχοποίηση» της σχέσης αυτής καθ αυτής, ενώ ο ανδρικός φετιχισμός (ομοφυλόφιλος ή ετεροφυλόφιλος) αφορά σε <strong>φετιχοποίηση του (μερικού) αντικειμένου (του οργάνου)</strong>. Έτσι μια νεκρόφιλη γυναίκα ερωτεύεται το πτώμα που επιθυμεί και γίνεται ο ερωτικός της σύντροφος ενώ ένας νεκρόφιλος άντρας ιδοποιείται το πτώμα ως ένα (μερικό) κομμάτι του σώματος. Γενικά ο γυναικείος φετιχισμός και γυναικεία διαστροφή αμφισβητείται από πολλούς ψυχαναλυτές τουλάχιστον με την έννοια της κατασκευής ενός φετιχιστικού αντικειμένου όπως στους άνδρες. Έχει υποστηριχτεί ότι η γυναίκα μέσα από την ερωτομανιακή σχέση με το παιδί της δομείται αυτή η ίδια ως ένα παντοδύναμο είδωλο δηλαδή ως ένα φετίχ: γίνεται αυτή η ίδια το δικό της φετίχ.</p>
<p>Στις ασυνείδητες φαντασίες του φετιχιστή, το φετιχιστικό αντικείμενο αποτελεί μέρος του γυναικείου σώματος συμπληρώνοντας το πέος που λείπει στη γυναίκα: συμπληρώνει τη γυναίκα (στη φαντασία του άνδρα) καθιστώντας την φαλλική.</p>
<p>Στα μάτια του φετιχιστή μέσω του φετίχ τα σεξουαλικά όργανα της γυναίκας, χάνουν τη σεξουαλικότητα τους η οποία τότε συγκεντρώνεται όλη στο φετιχιστικό αντικείμενο. Μόνο αυτό αποτελεί για εκείνον πηγή (σεξουαλικής) διέγερσης. Ο φετιχιστής εξιδανικεύει το φετιχιστικό αντικείμενο όπως εξιδανικευμένο είναι και το πέος του.</p>
<p>Κατά τον Freud, η ψυχοπαθολογική λειτουργία του φετιχιστή αποτελεί παροξυσμική έκφραση μιας οικουμενικής αγωνίας. Πηγάζει (στον άνδρα) από ένα παροξυσμικό άγχος ευνουχισμού. Πρόκειται για τη δυσκολία που δοκιμάζουν όλοι οι άνδρες στο να δεχθούν την διαφορά των φύλων (άνδρας-γυναίκα) στο μέτρο κατά το οποίο η θέα των γυναικείων γεννητικών οργάνων τους προξενεί άγχος ευνουχισμού (κινδυνεύω και εγώ να χάσω το πέος μου αφού εκείνη δεν έχει, δηλαδή το 'χασε). Αν η γυναίκα δεν έχει πέος αυτό σημαίνει ότι ο ευνουχισμός είναι κάτι δυνατό να του συμβεί (άγχος ευνουχισμού) οπότε είναι επιτακτικό να <strong>επανορθώσει</strong> αυτήν την αναφομοίωτη πραγματικότητα αποδίδοντας (μέσω του φετιχιστικού αντικειμένου) ένα πέος στη γυναίκα. Το αγόρι όταν βλέπει ότι το κοριτσάκι δεν έχει πέος (αντιληπτική εντύπωση) διαψεύδει αυτά που βλέπει και στη θέση του (αντικατάσταση της πραγματικότητας) βάζει ένα φανταστικό πέος (φετιχιστικό αντικείμενο π.χ. γοβάκι) που είναι το υποκατάστατο του πέους. Το σκεπτικό του είναι «αφού το κοριτσάκι δεν έχει, θα μπορούσα και εγώ κάποτε να το χάσω».</p>
<p><strong>Εν κατακλείδι</strong>, στον φετιχισμό έχουμε καθήλωση της (μερικής) σεξουαλικής ενόρμησης σ' ένα μερικό αντικείμενο (το φετιχιστικό αντικείμενο) π.χ., ένα σύμβολο του πέους (το γοβάκι είναι ένα μερικό αντικείμενο ένα συμβολικό ισοδύναμο του πέους). Ο φετιχισμός είναι μια (ασυνείδητη) αμυντική λειτουργία ώστε το υποκείμενο να διαψεύσει τον ευνουχισμό (της γυναίκας) και έτσι να τον εξαλείψει ως ένα εν δυνάμει απειλητικό συμβάν στη ζωή του. Έτσι ο ευαίσθητος ψυχισμός του προστατεύεται από την κατακλυσμική επιστροφή των διαταρακτικών σεξουαλικών ιδεών (περί έλλειψης πέους στη γυναίκα). Γι' αυτό διαλέγει μονίμως κάποιο διαθέσιμο αντικείμενο (π.χ παπούτσι με ψηλό τακούνι). Ιδού η μαρτυρία ενός φετιχιστή: «Κάθε φορά που βρίσκομαι με μια γυναίκα γυμνή, φαντάζομαι ένα ψηλό τακούνι. Δεν ξέρω, δεν έχω ιδέα πώς είναι φτιαγμένο ένα αιδοίο». Το fetich καθιστά τη γυναίκα αποδεκτή (ανεκτή) ως αντικείμενο επιθυμίας.</p>
<p>Φετιχιστικά αντικείμενα μπορεί να είναι και μέρη του σώματος του ερωτικού συντρόφου (πόδι, στόμα, στήθος, μαλλιά). Γενικά επίσης αντικείμενα τα οποία σχετίζονται με το σώμα του ερωτικού συντρόφου (παπούτσια, σκουφάκι κλπ). Προκύπτει έτσι ο φετιχισμός του πέλματος του ποδιού, του ρούχου, της μυρωδιάς, της θέασης κλπ. Έτσι το φετιχιστικό αντικείμενο αφορά σε <strong>μετάθεση μιας ερωτογενούς ζώνης</strong> στο φετιχιστικό (μερικό) αντικείμενο.</p>
<p>Μέσω του φετιχιστικού αντικειμένου και τα δυο φύλα -άνδρας και γυναίκα- διαθέτουν πέος, γεγονός που αποκλείει την έννοια του ευνουχισμού και την πιθανότητα να συμβεί.</p>
<p><strong>Συμπερασματικά:</strong> Ο φετιχιστής αντικαθιστά την πραγματικότητα με το φετιχιστικό αντικείμενο και αυτό είναι κοντά στην ψύχωση. Ο άνδρας φετιχιστής: διαψεύδει για να μην χάσει. Διαψεύδει για να μην γίνει. Πρόκειται για την διάψευση της πραγματικότητας (ότι το κοριτσάκι δεν έχει πέος). Είναι καταρχάς μια άμυνα στο άγχος ευνουχισμού. Διαψεύδει την έλλειψη του πέους στο κορίτσι: Σα να λέει «να το πέος» (φετιχιστικό αντικείμενο). Όταν ο φετιχιστής κάνει έρωτα, θέλει να έχει, π.χ. το γοβάκι γιατί έτσι απαλλάσσεται από το άγχος ευνουχισμού οπότε μπορεί να λειτουργήσει σεξουαλικά. Το Εγώ του φετιχιστή διχάζεται (διχοτόμηση του Εγώ): μέσα του είναι (διατηρούνται) συγχρόνως δυο τάσεις. Η <strong>μια τάση</strong> μένει στη θέση «δεν υπάρχει πέος» (τρόμος του ευνουχισμού). Η <strong>δεύτερη τάση</strong> έρχεται να καλύψει το κενό με το φετιχιστικό αντικείμενο (υπάρχει πέος).</p>
<p>Κατά τον Freud ο φετιχισμός ως παθολογική δομή επιτρέπει την προσέγγιση και κατανόηση των δυο σημαντικών αμυντικών μηχανισμών του Εγώ που περιγράψαμε πρωτύτερα: της σχάσης και της διάψευσης και του Εγώ (διάψευση του ευνουχισμού, της απώλειας του πέους, της διαφοράς των φύλων). Στο μέτρο κατά το οποίο η σχάση του Εγώ και η διάψευση είναι προεξάρχοντες αμυντικοί μηχανισμοί στην ψύχωση, ο φετιχισμός μπορεί να ειδωθεί και σαν προστασία του Εγώ κατά της ψύχωσης. Γενικά ο φετιχισμός αποτελεί το κατ εξοχήν παράδειγμα της διαστροφής. Ιδού η βασική διαφορά ανάμεσα στην ψύχωση και το φετιχισμό (διαστροφή): Ο φετιχιστής (διαστροφικός) αντικαθιστά την πραγματικότητα (η γυναίκα δεν έχει πέος) με το φετιχιστικό αντικείμενο στη θέση αυτού που λείπει (πέος) από την πραγματικότητα. Βάζει στη θέση της πραγματικότητας το αντικείμενο. Το φετίχ είναι υποκατάστατο του ελλείποντος αντικειμένου.</p>
<p>Ο ψυχωτικός αντικαθιστά την πραγματικότητα μέσα από το παραλήρημα. Βάζει στη θέση της πραγματικότητας το παραλήρημα. Διαψεύδει την πραγματικότητα μέσω του παραληρήματος.</p>
<p> </p>
<p><strong><em>Απόσπασμα από τις σημειώσεις του ψυχολόγου, ψυχαναλυτή Σάββα Μπακιρτζόγλου, στο πλαίσιο τριήμερου βιωματικού σεμιναρίου (1-3 Νοεμβρίου 2013) του ΕΠΕΚΕΙΝΑ.</em></strong></p>