Κορτιζόλη: Η “ορμόνη του στρες” και οι συνέπειές της στην υγεία σου

Η κορτιζόλη είναι μία ορμόνη που παράγεται από τα επινεφρίδια και , σε φυσιολογικά επίπεδα,  είναι απαραίτητη για την εύρυθμη λειτουργία του ανθρώπινου οργανισμού.

Γράφει η Παρασκευή Μεντζελοπούλου, Ενδοκρινολόγος-Διαβητολόγος 

Ειδικότερα, η κορτιζόλη βοηθάει το σώμα μας με τους ακόλουθους τρόπους:

  • Βοηθάει στη διαχείριση του άγχους
  • Διατηρεί την αρτηριακή πίεση σε καλά επίπεδα
  • Συμβάλλει στην καλή λειτουργία της καρδιάς και του ανοσοποιητικού συστήματος
  • Βοηθάει στη μετατροπή του λίπους, των υδατανθράκων και των πρωτεϊνών σε ενέργεια

Λόγω της ισχυρής της δράσης στο ανοσοποιητικό, η φαρμακευτική μορφή της κορτιζόλης, η κορτιζόνη, χρησιμοποιείται σε πολλές μορφές για τη θεραπεία διαφόρων παθήσεων (αυτοάνοσων νοσημάτων, αλλεργικών παθήσεων, χρονίων φλεγμονωδών παθήσεων, αναπνευστικών νοσημάτων κλπ).

Τα επινεφρίδια είναι από τους πιο σημαντικούς ενδοκρινείς αδένες του οργανισμού μας. Βρίσκονται πάνω από κάθε νεφρό, (δεξιό και αριστερό επινεφρίδιο) και παράγουν πολλές ορμόνες  όπως ορμόνες που ρυθμίζουν την ανταπόκριση στο στρες (κατεχολαμίνες), ορμόνες που ρυθμίζουν τον μεταβολισμό νατρίου και την πίεση (αλδοστερόνη), ανδρικές ορμόνες (ανδρογόνα) και στεροειδείς ορμόνες (η σπουδαιότερη των οποίων είναι η κορτιζόλη)

Η λειτουργία των επινεφριδίων είναι πολύ σημαντική, καθώς οι ορμόνες που παράγουν επιπλέον συμβάλλουν στη ρύθμιση λειτουργιών πολύ σημαντικών για τη διατήρηση της ζωής όπως:

  • Ρύθμιση του σακχάρου ,αποτελεσματική χρήση των υδατανθράκων και των λιπών
  • Διαχείριση του άγχους, ανταπόκριση στο στρες
  • Σωστή λειτουργία του καρδιαγγειακού συστήματος
  • Υγιείς γαστρεντερικές λειτουργίες
  • Διανομή του αποθηκευμένου λίπους

Η δυσλειτουργία των επινεφριδίων, είτε αυτή αφορά την αδυναμία παραγωγής των  επινεφριδιακών ορμονών, είτε την υπερπαραγωγή τους, μπορεί να οδηγήσει σε σημαντικές για τον άνθρωπο διαταραχές.

Το σύνδρομο Cushing

Η αύξηση της κορτιζόλης πάνω από τα φυσιολογικά επίπεδα είτε λόγω υπερπαραγωγής από τα επινεφρίδια ή λόγω χρόνιας φαρμακευτικής χρήσης της προκαλεί ένα σύνολο των σωματικών, ψυχικών και πνευματικών αλλαγών που είναι γνωστό ως σύνδρομο Cushing.

Υπάρχουν δύο τύποι του συγκεκριμένου συνδρόμου που ενώ παρουσιάζουν την ίδια συμπτωματολογία προκαλούνται από διαφορετικά αίτια.

Έτσι, έχουμε το εξωγενές σύνδρομο, το οποίο οφείλεται σε παράγοντες εκτός του σώματός μας και το ενδογενές σύνδρομο που προκαλείται από παράγοντες εντός του σώματος.

Το 70% των ασθενών εμφανίζουν το εξωγενές σύνδρομο Cushing, το οποίο είναι προσωρινό και προκαλείται εξαιτίας κάποιας φαρμακευτικής αγωγής που λαμβάνουν (π.χ. κορτιζόνη σε κάποια θεραπευτική μορφή της) για τη θεραπεία φλεγμονωδών διαταραχών και η οποία παρομοιάζει στη λειτουργία της την κορτιζόλη. Μόλις, όμως, ο ασθενής σταματήσει την αγωγή, το σύνδρομο θα αποχωρήσει.

Όταν τα επινεφρίδια παράγουν από μόνα τους υπερβολική ποσότητα κορτιζόλης, τότε προκαλείται το ενδογενές σύνδρομο Cushing. Πρόκειται για ένα σπάνιο σύνδρομο  που εμφανίζεται με πολύ αργούς ρυθμούς και μπορεί να υπάρχει για χρόνια πριν γίνει η διάγνωση του. Στις περισσότερες περιπτώσεις προκαλείται από καλοήθεις όγκους της υπόφυσης ή των επινεφριδίων, οι οποίοι υπερπαράγουν κορτιζόλη.

Συμπτώματα αυξημένης κορτιζόλης

Το σύνδρομο Cushing παρουσιάζει ποικίλα συμπτώματα στους ασθενείς, τα οποία μπορεί να είναι τα ακόλουθα:

  • Στρογγυλό πρόσωπο και εναπόθεση λίπους στο πάνω μέρος της πλάτης και πάνω από τις κλείδες
  • Παχυσαρκία κορμού (αύξηση βάρους στην κοιλιακή χώρα)
  • Απώλεια μυϊκής μάζας και αδυναμία
  • Λεπτό και ευαίσθητο δέρμα
  • Εύκολος μωλωπισμός
  • Ραγάδες, συνηθέστερα στην κοιλιά και κάτω από τους βραχίονες
  • Διαβήτης
  • Υπέρταση
  • Οστεοπόρωση
  • Κατάθλιψη
  • Αυξημένη τριχοφυΐα προσώπου στις γυναίκες
  • Διαταραχές περιόδου και υπογονιμότητα

Δεδομένου ότι η διάγνωση του συνδρόμου Cushing αποτελεί μια πρόκληση, σε περίπτωση που παρατηρήσετε κάποια συμπτωματολογία που σας προβληματίσει, επισκεφτείτε έγκαιρα τον ενδοκρινολόγο σας.

Επινεφριδιακή Ανεπάρκεια

Η επινεφριδιακή ανεπάρκεια προκαλείται όταν τα επινεφρίδια δεν παράγουν την απαραίτητη ποσότητα κορτιζόλης.

Τα συμπτώματα που μπορεί να εμφανιστούν στους ασθενείς από την επινεφριδιακή ανεπάρκεια είναι τα ακόλουθα:

  • Αίσθημα κόπωσης
  • Μυϊκή αδυναμία
  • Μειωμένη όρεξη και απώλεια βάρους
  • Ναυτία, έμετος και διάρροια

Η πιο συχνή αιτία μειωμένης λειτουργίας των επινεφριδίων είναι η χρόνια λήψη κορτιζόνης φαρμακευτικά και σε μεγάλες ποσότητες. Άλλες λιγότερες συχνές αιτίες είναι αυτοάνοση καταστροφή τους (Νόσος Addison) συνήθως στα πλαίσια και κάποιας άλλης αυτοάνοσης νόσου, η παρουσία όγκων, η συγγενής υπερπλασία των επινεφριδίων (λόγω δυσλειτουργίας ενζύμων που παράγουν τις επινεφριδιακές ορμόνες) και η λήψη κάποιων φαρμάκων.

Αν λαμβάνεται κορτιζόνη σε μεγάλες δόσεις για αρκετό χρονικό διάστημα συζητήστε με τον ιατρό σας ποια θα είναι η σωστή και σταδιακή διακοπή της ή συμβουλευτείτε έναν Ενδοκρινολόγο.

Κορτιζόλη και χρόνιο στρες

Η σωστή λειτουργία του ανθρώπινου οργανισμού οφείλεται στον επιτυχή συγχρονισμό όλων των σωματικών λειτουργιών, εξασφαλίζοντας μια κατάσταση δυναμικής ισορροπίας (ομοιόσταση). Στον αντίποδα αυτής εντοπίζεται το στρες, το οποίο ορίζεται ως η κατάσταση πραγματικής ή απειλούμενης διαταραχής της ομοιόστασης που αποκαθίσταται μέσα από ένα σύνθετο πλέγμα συμπεριφορικών και φυσιολογικών αποκρίσεων προσαρμογής του οργανισμού.

Το στρες προκαλεί ένα σύνολο αντιδράσεων στο σώμα που ξεκινά από τον υποθάλαμο και το συμπαθητικό νευρικό σύστημα και καταλήγει στα επινεφρίδια με την απελευθέρωση κορτιζόλης και κατεχολαμινών (επινεφρίνης και νορεπινεφρίνης).

Η προκαλούμενη ανισορροπία επιφέρει άμεσες ή έμμεσες επιπτώσεις στην ανθρώπινη υγεία , όπως δυσλειτουργία του καρδιαγγειακού συστήματος, καταστολή της ανοσολογικής απάντησης και τροποποίηση συμπεριφορών υγείας όπως ο ύπνος και η διατροφή.

Η χρόνια αυτή «υπερλειτουργία» των επινεφριδίων έχει συσχετιστεί με αυξημένο κίνδυνο για ανάπτυξη κοιλιακής παχυσαρκίας, σακχαρώδη διαβήτη, υπέρτασης και καρδιαγγειακών νοσημάτων. Το χρόνιο στρες συχνά σχετίζεται με κακές διατροφικές επιλογές. Όταν το στρες είναι καθημερινό η στιγμιαία τάση κατανάλωσης των λιπαρών, γλυκών σνακ γίνεται συνήθεια με αποτέλεσμα να αυξάνεται ο κίνδυνος εμφάνισης χρόνιων νοσημάτων σχετιζόμενων με την υπερκατανάλωση κορεσμένου λίπους και ζάχαρης.

Το χρόνιο στρες σχετίζεται επίσης με διαταραχές της ποιότητας του ύπνου και αυξημένη κατανάλωση αλκοόλ, καφεΐνης και νικοτίνης ως «μέσα χαλάρωσης» που το μόνο που καταφέρνουν είναι να διαταράσσουν ακόμα περισσότερο την ήδη διαταραγμένη ομοιόσταση και ισορροπία του οργανισμού.

Στη σημερινή εποχή είναι πλέον επιτακτική η ανάγκη για πιο αποτελεσματική διαχείριση των στρεσογόνων παραγόντων και μείωση του στρες. Η καθημερινή φυσική δραστηριότητα, η ισορροπημένη διατροφή μεσογειακού τύπου και επιστημονικές τεχνικές χαλάρωσης έχει αποδειχθεί ότι βοηθούν σημαντικά προς αυτή την κατεύθυνση.

Παρασκευή Μεντζελοπούλου

Ενδοκρινολόγος – Διαβητολόγος

Αθήνα: Βασ. Σοφίας 102Α, 115 27

Τηλ. 210 7488801

[email protected]

www.endodiabetes.gr

Διαβάστε σχετικά άρθρα

Κορτιζόλη, η ορμόνη του στρες: Πώς να την καταπολεμήσεις τώρα που δίνεις Πανελλήνιες;

Κορτιζόλη: Χειρότερη από χοληστερίνη η ορμόνη του στρες που σκοτώνει!

 

Σχετικά άρθρα