Στεφανιαία νόσος και οι ιδιαιτερότητες της στο γυναικείο φύλο

30/09/2013
Ομάδα Σύνταξης
Καρδιολογία

<span style="color: #000000; font-family: 'Times New Roman'; font-size: 16px; font-style: normal; font-variant: normal; font-weight: normal; text-decoration: none; vertical-align: baseline; background-color: transparent;">Η στεφανιαία νόσος αποτελεί την κύρια αιτία θανάτου στις σύγχρονες δυτικές κοινωνίες και φείλεται σε στενώματα των στεφανιαίων αρτηριών των αγγείων δηλαδή που τροφοδοτούν με αίμα την καρδιά. 
Γράφει ο Γεώργιος Λάζαρος,Καρδιολόγος, <span style="color: #000000; font-family: 'Times New Roman'; font-size: 16px; font-style: normal; font-variant: normal; font-weight: normal; text-decoration: none; vertical-align: baseline; background-color: transparent;">Α' Πανεπιστημιακή Καρδιολογική Κλινική, Ιπποκράτειο Νοσοκομείο Αθηνών 
 
<span style="color: #000000; font-family: 'Times New Roman'; font-size: 16px; font-style: normal; font-variant: normal; font-weight: normal; text-decoration: none; vertical-align: baseline; background-color: transparent;">Όταν τα στενώματα με την πάροδο του χρόνου μεγαλώσουν, μειώνεται η παροχή αίματος και κατά συνέπεια οξυγόνου στην καρδιά και εμφανίζεται πόνος στο θώρακα, η γνωστή στηθάγχη. Αρχικά η στηθάγχη εμφανίζεται μετά από δραστηριότητες όπου η καρδιά χρειάζεται περισσότερο αίμα (και δεν μπορεί να το έχει λόγω των στενωμένων στεφανιαίων αγγείων) όπως στην έντονη άσκηση , συναισθηματική φόρτιση, χαμηλή θερμοκρασία, σεξουαλική επαφή, πλούσια γεύματα, σημαντική αύξηση της αρτηριακής πίεσης και γενικά σε όλες τις καταστάσεις που αυξάνονται οι απαιτήσεις της καρδιάς σε αίμα-οξυγόνο. Ο στηθαγχικός πόνος αρχικά εμφανίζεται σε συγκεκριμένη σωματική προσπάθεια (σταθερή στηθάγχη) και περιγράφεται από τους ασθενείς με διάφορους τρόπους όπως συμπίεση, σφίξιμο, πνίξιμο, κάψιμο, αίσθημα βάρους στο στήθος, κόμπος στο λαιμό. Πολλές φορές ο ασθενής τοποθετεί τη σφιγμένη του γροθιά στο κέντρο του στήθους για να υποδείξει το σημείο του πόνου και να περιγράψει το ενόχλημα του. Η ένταση του ενοχλήματος αυξάνει προοδευτικά για κάποια λεπτά (συνήθως 3-5 λεπτά), αναγκάζει τον πάσχοντα να διακόψει οποιαδήποτε σωματική δραστηριότητα και κατόπιν συνήθως υποχωρεί. Πολλές φορές ο πόνος αντανακλά και σε άλλα σημεία του σώματος όπως στην πλάτη, στους ώμους, τα χέρια (συνήθως στο αριστερό), στον τράχηλο, στην κάτω γνάθο ενίοτε και στην κοιλιά. Επίσης, η στηθάγχη συχνά συνοδεύεται από δύσπνοια (δυσκολία στην αναπνοή), ναυτία, τάση προς έμετο, εφίδρωση και γενική αδυναμία). Πόνος που εντοπίζεται σε πολύ μικρή επιφάνεια (που ο ασθενής μπορεί να υποδείξει με ένα δάκτυλο) ή που αναπαράγεται με τοπική πίεση κινήσεις του σώματος και με τις αναπνευστικές κινήσεις συνήθως δεν υποδηλώνει στηθάγχη. Εάν ο ασθενής με στηθάγχη δεν αντιμετωπιστεί αποτελεσματικά η στηθάγχη τείνει να εμφανίζεται συχνότερα και σε μικρότερη σωματική προσπάθεια μέχρι που τελικά εμφανίζεται και σε ηρεμία (ασταθής στηθάγχη). Στηθαγχικός πόνος που δεν υποχωρεί μετά από 20 λεπτά συνήθως αποτελεί εκδήλωση εμφράγματος του μυοκαρδίου και ο πάσχων θα πρέπει να ζητήσει άμεσα ιατρική βοήθεια. Πολλές φορές η στηθάγχη δυστυχώς δεν ακολουθεί τις φάσεις που περιγράφτηκαν παραπάνω και η στεφανιαία νόσος μπορεί να πρωτοεκδηλωθεί σαν οξύ έμφραγμα του μυοκαρδίου ή δυστυχώς ακόμη χειρότερα σαν αιφνίδιος καρδιακός θάνατος. 
<span style="color: #000000; font-family: 'Times New Roman'; font-size: 16px; font-style: normal; font-variant: normal; font-weight: normal; text-decoration: none; vertical-align: baseline; background-color: transparent;"> Η αντίληψη ότι οι γυναίκες κινδυνεύουν λιγότερο από στεφανιαία νόσο είναι λανθασμένη. Τα καρδιαγγειακά αίτια αποτελούν την πρώτη αιτία θανάτου στις γυναίκες με δεύτερο σε συχνότητα αίτιο τον καρκίνο. Πράγματι, πρόσφατες μελέτες έδειξαν ότι το 42% περίπου των πρώιμων θανάτων στις γυναίκες <75 ετών οφείλεται σε καρδιαγγειακά αίτια. Όπως και στους άνδρες οι παράγοντες που προδιαθέτουν στην εμφάνιση καρδιοπαθειών είναι οι ίδιοι και συγκεκριμένα ο σακχαρώδης διαβήτης, η υψηλή χοληστερόλη, το κάπνισμα και η αρτηριακή υπέρταση. Ωστόσο, στις γυναίκες η στεφανιαία νόσος εμφανίζει κάποιες ιδιαιτερότητες. Καταρχάς εμφανίζεται περίπου 10 χρόνια αργότερα σε σχέση με τους άνδρες. Ο χαμηλότερος καρδιαγγειακός κίνδυνος στις νεαρότερες γυναίκες (πριν από την εμμηνόπαυση) φαίνεται ότι οφείλεται στην προστατευτική δράση των οιστρογόνων, και ιδιαίτερα στην ευεργετική επίδραση τους στα λιπίδια (αύξηση της ‘καλής χοληστερόλης’-HDL, με παράλληλη μείωση της ‘κακής’-LDL), και στη λειτουργία του ενδοθηλίου που αποτελεί την εσωτερική επένδυση των αρτηριών. Ο στηθαγχικός πόνος στις γυναίκες έχει άτυπους χαρακτήρες όπως εύκολη κόπωση, δύσπνοια, άγχος, αίσθημα προκαρδίων παλμών, κοιλιακό άλγος ναυτία, εφιδρώσεις που ενίοτε έχουν σαν αποτέλεσμα την καθυστέρηση της σωστής διάγνωσης. Επίσης, η διαγνωστική ακρίβεια των διαφόρων μεθόδων που χρησιμοποιούμε για την τεκμηρίωση της στεφανιαίας νόσου στις γυναίκες είναι χαμηλότερη. Συγκεκριμένα η κλασική δοκιμασία κοπώσεως σε κυλιόμενο τάπητα συνδυάζεται με υψηλότερα ποσοστά ψευδώς θετικών αποτελεσμάτων (και εδώ φαίνεται ότι ευθύνεται η επίδραση των οιστρογόνων στο ηλεκτροκαρδιογράφημα κοπώσεως), ενώ το σπινθηρογράφημα μυοκαρδίου παρουσιάζει και αυτό ψευδώς θετικά αποτελέσματα λόγω της παρεμβολής των μαστών. Οι γυναίκες αντιμετωπίζονται λιγότερο ‘επιθετικά σε σχέση με τους άνδρες και σε ότι αφορά στη διαγνωστική προσέγγιση (υποβάλλονται λιγότερο συχνά σε στεφανιογραφία) και σε ότι αφορά στις θεραπευτικές παρεμβάσεις (επεμβάσεις αγγειοπλαστικής των στεφανιαίων αρτηριών και αορτοστεφανιαίας παράκαμψης-by pass). Φαίνεται ωστόσο ότι τα τελευταία χρόνια η ανισότητα στους διαγνωστικούς και θεραπευτικούς χειρισμούς τείνει να εξαλειφτεί. Τέλος, στις γυναίκες αρκετά συχνότερα στις γυναίκες σε σχέση με τους άνδρες η στηθάγχη οφείλεται σε σπασμό των στεφανιαίων αρτηριών και όχι σε στένωμα από αθηρωματική πλάκα, κατάσταση που απαιτεί διαφορετική αντιμετώπιση. 
<span style="color: #000000; font-family: 'Times New Roman'; font-size: 16px; font-style: normal; font-variant: normal; font-weight: normal; text-decoration: none; vertical-align: baseline; background-color: transparent;"> Ανεξάρτητα από τις όποιες ιδιαιτερότητες εμφανίζει η στεφανιαία νόσος στο γυναικείο φύλο εκείνο το οποίο δεν αλλάζει είναι η κομβική σημασία της πρόληψης. Προς αυτή την κατεύθυνση η τακτική σωματική άσκηση, ο έλεγχος του σακχάρου, της αρτηριακής πίεσης, της χοληστερίνης και του σωματικού βάρους, καθώς και η διακοπή του καπνίσματος θα πρέπει να ενθαρρύνονται με έμφαση.