Εργάζομαι σε ασφαλιστική εταιρεία τα τελευταία 5 χρόνια. Ήταν πάντα μια κουραστική δουλειά με πολλές υποχρεώσεις αλλά τον τελευταίο καιρό ο φόρτος εργασίας έχει αυξηθεί πάρα πολύ. Νιώθω πολύ πιεσμένη, ακούω για απολύσεις, γίνεται συνέχεια λόγος για περικοπές στο μισθό και αγχώνομαι περισσότερο από ποτέ. Γυρνώντας στο σπίτι, σχεδόν καθημερινά πια, έχω πονοκεφάλους και μια διαρκή ανησυχία ότι κάποια μέρα δε θα μπορέσω να ανταποκριθώ στις απαιτήσεις και θα με απολύσουν. Τον τελευταίο καιρό δεν έχω και καλό ύπνο, πράγμα που νομίζω πώς οφείλεται σε αυτή την ανησυχία μου. Η κατάσταση γίνεται ακόμα πιο δύσκολη, νιώθω συνέχεια κουρασμένη. Τι πρέπει να κάνω για να αντιμετωπίσω το άγχος στη δουλειά; 

Μυρτώ, αναγνώστρια του boro.gr

Μιλήσαμε με τον ψυχολόγο-ψυχοθεραπευτή, κύριο Μάριο Βρυώνη για το θέμα του εργασιακού στρες. Πώς προκαλείται και τι ακριβώς πρέπει να κάνουμε για να το αντιμετωπίσουμε;

Η εργασία αποτελεί βασικό συστατικό της ανθρώπινης ύπαρξης καθώς εξασφαλίζει τους απαραίτητους για την επιβίωση οικονομικούς πόρους και συνδέεται με  το αίσθημα δημιουργικότητας του ατόμου. Επιπροσθέτως μέσω της εργασίας το άτομο διαμορφώνει την κοινωνική του ταυτότητα και αποκτά αίσθημα του ανήκειν. Ταυτόχρονα όμως οι σύγχρονες εργασιακές συνθήκες χαρακτηρίζονται από βεβαρημένο ωράριο, μηχανική εργασία, επαγγελματική ανασφάλεια, πολλαπλά καθήκοντα, ανταγωνισμό, απουσία συμμετοχής στη λήψη αποφάσεων, καθώς και από μια σειρά εργονομικών προβλημάτων όπως για παράδειγμα ανεπαρκή εξαερισμό, ελλιπή ή υπερβολικό φωτισμό, θόρυβο, συγχρωτισμό. Οι προαναφερθείσες αυτές συνθήκες συμβάλλουν καθοριστικά στην ανάπτυξη του επονομαζόμενου εργασιακού στρες.

-Τι είναι το εργασιακό στρες;

Με τον όρο ¨εργασιακό στρες¨ εννοούμε την οργανική, τη συναισθηματική και τη διανοητική ανταπόκριση του ατόμου απέναντι στις βλαβερές διαστάσεις της εργασίας. Πρόκειται δηλαδή για κατάσταση κατά την οποία το άτομο εμφανίζει υψηλά επίπεδα εγρήγορσης και δυσφορίας, ενώ σε ορισμένες περιπτώσεις βιώνει και έντονη αδυναμία να ανταπεξέλθει στις εργασιακές του υποχρεώσεις.

-Πότε εμφανίζεται το εργασιακό στρες;

Κατά καιρούς έχουν διατυπωθεί διάφορα θεωρητικά μοντέλα σχετικά με το εργασιακό στρες όπου μεταξύ των άλλων έχει υποστηριχθεί και η άποψη ότι ο εργαζόμενος είναι ιδιαίτερα πιθανό να εμφανίσει στρες όταν οι απαιτήσεις στο χώρο της εργασίας του είναι υψηλές ενώ η συμμετοχή του στη λήψη αποφάσεων είναι περιορισμένη. Επιπροσθέτως, υποστηρίζεται ότι όταν το άτομο ασκεί μια επαγγελματική δραστηριότητα όπου οι προσπάθειες του δεν συνοδεύονται από αναγνώριση και αντίστοιχες αμοιβές, τότε είναι εξαιρετικά πιθανό να βιώσει έντονο στρες.

-Το εργασιακό στρες μπορεί να έχει και σωματικά συμπτώματα;

Το εργασιακό στρες αποτελεί μια ιδιαίτερα επιβαρυντική κατάσταση για τον ανθρώπινο οργανισμό και ψυχισμό καθώς συνδέεται με πληθώρα διαταραχών και προβλημάτων. Μεταξύ των διαταραχών συγκαταλέγονται οι πονοκέφαλοι, οι στομαχικοί πόνοι, οι διαταραχές της διάθεσης και του ύπνου, η κατάχρηση αλκοόλ ή καπνού κ.λπ.  Επιπροσθέτως, μελέτες στο χώρο της εργασίας έχουν δείξει ότι το εργασιακό στρες ενδεχομένως να συνδέεται με μυοσκελετικά προβλήματα όπως τενοντίτιδα και σύνδρομο καρπιαίου σωλήνα. Ακόμα, είτε μέσω υιοθέτησης ανθυγιεινών συνηθειών όπως είναι το κάπνισμα και  η απουσία φυσικής άσκησης, είτε μέσω νευροενδοκρινικών αντιδράσεων, το στρες μπορεί να οδηγήσει στην εκδήλωση καρδιαγγειακών επεισοδίων. Έρευνες έχουν δείξει ακόμη ότι  άτομα που βιώνουν χρόνιο στρες στο χώρο της εργασίας τους έχουν 50% περισσότερες πιθανότητες για εμφάνιση παχυσαρκίας σε σχέση με αυτούς που δεν βιώνουν αντίστοιχα επίπεδα στρες. Άλλες πάλι μελέτες υποστηρίζουν ότι άτομα που βιώνουν εργασιακό στρες για περισσότερο από 14 χρόνια έχουν διπλάσιες πιθανότητες να αναπτύξουν μεταβολικό σύνδρομο.

-Τι είναι το σύνδρομο της επαγγελματικής εξουθένωσης;

Όταν το εργασιακό στρες καθίσταται χρόνιο είναι ιδιαίτερα πιθανή και η εμφάνιση του συνδρόμου της επαγγελματικής εξουθένωσης. Το εν λόγω σύνδρομο χαρακτηρίζεται από εξάντληση, σωματική και πνευματική, από συμπεριφορές όπου κυριαρχεί ο αρνητισμός, ο κυνισμός, η οξυθυμία, και η αδιαφορία, καθώς από αισθήματα αναποτελεσματικότητας και μειωμένης προσωπικής επίτευξης.  Η επαγγελματική εξουθένωση μπορεί να εκδηλωθεί με μια ποικιλία συμπτωμάτων όπως πονοκέφαλοι, γαστρεντερικά ή μυοσκελετικά προβλήματα, υπερένταση, διαταραχές στον ύπνο ή στη διατροφή, σεξουαλικές δυσλειτουργίες, έλλειψη ενδιαφέροντος, ευερεθιστικότητα,  αδυναμία συγκέντρωσης, συχνές απουσίες από την εργασία, ακόμα και ροπή σε ατυχήματα!

-Μπορεί το εργασιακό στρες να οδηγήσει σε κατάθλιψη;

Το εργασιακό στρες όμως φαίνεται να συνδέεται και με την εκδήλωση της κατάθλιψης. Σύμφωνα με μελέτες,  η ανασφάλεια στο χώρο εργασίας αποτελεί για τους άνδρες βασικό προβλεπτικό παράγοντα για την εμφάνιση κατάθλιψης ενώ στην περίπτωση των γυναικών η μειωμένη δυνατότητα λήψης αποφάσεων και η περιορισμένη υποστήριξη από το περιβάλλον είναι βασικοί παράγοντες εκδήλωσης καταθλιπτικής συμπτωματολογίας.

-Πώς μπορούμε να αντιμετωπίσουμε το στρες στη δουλειά;

Προκειμένου να μετριαστεί το φαινόμενο του εργασιακού στρες και το άτομο να αποκτήσει ισορροπία μεταξύ της επαγγελματικής του ενασχόλησης και των λοιπών δραστηριοτήτων του απαιτούνται αφενός παρεμβάσεις στο χώρο των επιχειρήσεων αφετέρου κινητοποίηση των ίδιων των εργαζομένων.

Στην πρώτη περίπτωση προτείνονται αλλαγές στο χώρο της εργασίας όπως μεγαλύτερη συμμετοχή στη λήψη αποφάσεων, ποικιλία εργασιακών καθηκόντων, σαφής καθορισμός των υποχρεώσεων και παροχή ευκαιριών για επαγγελματική εξέλιξη.

Στην δεύτερη περίπτωση,  το άτομο είναι επιθυμητό να επιδιώκει την ενίσχυση των ψυχολογικών του αποθεμάτων μέσω εκπαίδευσης του σε τεχνικές χαλάρωσης. Τέτοιες τεχνικές είναι οι διαφραγματικές αναπνοές, η προοδευτική, μυϊκή χαλάρωση, η γιόγκα.

Πολύ ωφέλιμη είναι και η δημιουργία ενός δικτύου από συνεργάτες και φίλους οι οποίοι θα  στηρίζουν το άτομο ψυχολογικά, στις στρεσογόνες περιστάσεις.

Χρήσιμο είναι ακόμα το άτομο να υιοθετεί υγιείς συμπεριφορές. Συνίσταται επαρκής ύπνος ποιοτικά και ποσοτικά, σωστές διατροφικές επιλογές, και όσο είναι δυνατόν φυσική άσκηση.

Το άτομο πρέπει να αφιερώνει χρόνο στην περιποίηση του εαυτού του  και να αναπτύσσει δραστηριότητες (χόμπι) που θα του δίνουν την ευκαιρία να αποφορτιστεί από την εργασιακή πίεση.

Η υιοθέτηση επίσης σε καθημερινή βάση ορισμένων χαρακτηριστικών και συμπεριφορών όπως είναι η λειτουργική προσέγγιση των καταστάσεων, η αποφυγή ανούσιων συγκρούσεων, το χιούμορ και η αισιοδοξία,  μπορούν να βοηθήσουν σημαντικά στο μετριασμό του εργασιακού στρες.

Τέλος, το άτομο επιδιώκοντας τη συνεργασία με έναν ειδικό ψυχικής υγείας θα μπορέσει να αναπτύξει μια σειρά από χρήσιμες δεξιότητες όπως αυτή της αποτελεσματικής διαχείρισης του χρόνου με το άτομο ιεραρχεί σωστά τις προτεραιότητές του και διακρίνει τι είναι σημαντικό και τι είναι πραγματικά επείγον, βάζει συγκεκριμένους στόχους και δεν διασπάται. Μαθαίνει να διεκδικεί, να επιλύνει τα προβλήματά του και να διαχειρίζεται το θυμό, αποφεύγοντας ανεπιθύμητες εκρήξεις.

Σε κάθε περίπτωση αυτό που πρέπει να γίνει αντιληπτό από όλους τους εμπλεκόμενους φορείς είναι πως η  θωράκιση του εργαζομένου από το στρες θα συμβάλει καθοριστικά όχι μόνο στη διατήρηση της προσωπικής του ισορροπίας/ευεξίας αλλά και στην παροχή υπηρεσιών υψηλού επιπέδου εκ μέρους του.