Να ζει κανείς ή να ζει καλά;

Ένα κείμενο του Κορεάτη φιλοσόφου  Byung-Chul Han, που ζει και διδάσκει στη Γερμανία με τίτλο “Agonie des Eros” (“Προθανάτια αγωνία του έρωτα”)διάλεξε ο συνεργάτης μας, ψυχοθεραπευτής κύριος Κωνσταντίνος Γεμενετζής για να μας απαντήσει στο ερώτημα. Απλώς ζωή ή καλή ζωή; 

Κεφάλαιο “Η απλώς ζωή”

Η διαλεκτική κυρίου και δούλου του Hegel περιγράφει έναν αγώνα ζωής και θανάτου. Αυτός που αργότερα θα καταδειχθεί κύριος, δεν φοβάται τον θάνατο. Ο πόθος του για ελευθερία, αναγνώριση και κυριαρχία τον αιρεί υπεράνω της έγνοιας για την απλώς ζωή. (29) Είναι ο φόβος του θανάτου που κάνει τον μέλλοντα δούλο να υποταχθεί στον Άλλο. Προτιμά τη δουλεία από την απειλή του θανάτου. Γραπώνεται από την απλώς ζωή. Δεν είναι η σωματική ανωτερότητα του ενός από τους αντιπάλους που καθορίζει την έκβαση του αγώνα. Πολύ περισσότερο είναι αποφασιστική η “ικανότητα του θανάτου”. Όποιος δεν έχει την ελευθερία για τον θάνατο, δεν αποτολμά την ζωή του. […] Έτσι γίνεται δούλος και δουλεύει.

Δουλειά και απλώς ζωή συνδέονται στενά. Είναι αντιδράσεις στην αρνητικότητα του θανάτου. Σήμερα η υπεράσπιση της απλώς ζωής οξύνεται προς την καθολικοποίηση και την φετιχοποίηση της υγείας. Ο μοντέρνος δούλος την προτιμά από την κυριαρχία και την ελευθερία. Μοιάζει μ’ εκείνον τον “έσχατο άνθρωπο” του Nietzsche, για τον οποίο η ζωή ως αυτή τούτη παριστάνει απόλυτη αξία. Αίρεται σε “μεγάλη θέα”: “Τιμούν την υγεία. ‘Ανακαλύψαμε την ευτυχία’ – λένε οι έσχατοι άνθρωποι και κλείνουν το μάτι”.  όπου η απλώς ζωή αγιοποιείται, η θεολογία δίνει τη θέση της στη θεραπεία. Ή, η θεραπεία γίνεται θεολογική. Ο θάνατος δεν έχει πλέον καμία θέση στον κατάλογο των επιδόσεων της απλώς ζωής. Όμως όσο κανείς μένει δούλος και γαντζώνεται από την απλώς ζωή, παραμένει υποταγμένος στον κύριο. […]

Ο έρωτας ως υπερβολή και υπέρβαση αρνείται τόσο τη δουλεία όσο και την απλώς ζωή. Εξ ου και ο δούλος, που κρατιέται από την απλώς ζωή και δουλεύει, δεν είναι ικανός για μια ερωτική εμπειρία, για τον ερωτικό πόθο. Το σημερινό υποκείμενο της επίδοσης μοιάζει με τον δούλο του Hegel, πλην του ότι δεν δουλεύει για τον κύριο αλλά αφαιμάσσει τον εαυτό του εθελοντικά. Ως επιχειρηματίας του εαυτού του, είναι συνάμα κύριος και δούλος. […]

Ο καπιταλισμός απολυτοποιεί την απλώς ζωή. Η καλή ζωή δεν είναι το τέλος του. Ο καταναγκασμός του της συσσώρευσης και της ανάπτυξης στρέφεται ακριβώς εναντίον του θανάτου, ο οποίος γι’ αυτόν εμφανίζεται ως απόλυτος χαμός. Για τον Αριστοτέλη η άκρατη απόκτηση κεφαλαίου είναι απορριπτέα διότι δεν νοιάζεται για την καλή ζωή αλλά μόνο για την απλώς ζωή […] Έτσι ο καπιταλισμός γίνεται χυδαίος.

Σχετικά άρθρα