Ασπιρίνη: Το "φάρμακο-φαινόμενο" για καρδία και καρκίνο;

09/12/2013
Ομάδα Σύνταξης
Παθολογία

Γράφει για το boro.gr ο κ. Κωνσταντίνος Τούτουζας - επίκουρος καθηγητής στην Α’ Καρδιολογική Κλινική στην Ιατρική Σχολή του Πανεπιστημίου Αθηνών:
<img src="/thumbnail?filepath=/uploads/2012/12/toutouzas.jpg&width=248" alt="Κωνσταντίνος Τούτουζας" width="143" height="200" />
Η ασπιρίνη κυκλοφόρησε πρώτη φορά το 1899 ως ένα απλό παυσίπονο για μυαλγίες και πονοκεφάλους. Κανείς όμως τότε δεν φανταζόταν ότι το ακετυλοσαλυκιλικό οξύ, η φαρμακευτική ουσία που περιέχει η ασπιρίνη, θα είχε σήμερα, πάνω από 100 χρόνια μετά την πρώτη της κυκλοφορία στην αγορά, πολλαπλάσιες ενδείξεις. Η ασπιρίνη σήμερα αποκαλείται “φάρμακο- φαινόμενο” και υπολογίζεται ότι 100 δισεκατομμύρια ταμπλέτες καταναλώνονται κάθε χρόνο σε όλο τον κόσμο.
Η ασπιρίνη αποτελεί τον κυριότερο εκπρόσωπο των μη-στεροειδών αντιφλεγμονωδών φαρμάκων και παρεμποδίζει την δράση των κυκλοοξυγονασών, των ενζύμων που είναι υπεύθυνα για τη σύνθεση των προσταγλανδινών, των λευκοτριενίων και των θρομβοξανίων. Είναι γνωστή για την αντιπυρετική, αναλγητική κι αντιφλεγμονώδη δράση της. Η άμεση αντιμετώπιση του πυρετού καθώς και του ήπιου προς μέτριου πόνου αποτελεί τις πρώτες ενδείξεις της, καθώς και η ρευματοειδής αρθρίτιδα και άλλες μορφές αρθρίτιδας σε συνδυασμό με άλλες φαρμακευτικές ουσίες.
Επιπρόσθετα, η ασπιρίνη έχει αντιπηκτική δράση μέσω της αναστολής της συσσώρευσης των αιμοπεταλίων, ιδιότητα η οποία πραγματικά την καθιστά ένα από τα πολυτιμότερα φάρμακα στην φαρέτρα του σύγχρονου κλινικού Ιατρού, αφού μπορεί να παρεμποδίσει την θρόμβωση και απόφραξη των αγγείων. Όσον αφορά τις καρδιαγγειακές παθήσεις, η ασπιρίνη έχει σημαντική θέση στην πρόληψη του οξέων καρδιαγγειακών συμβαμάτων και των ισχαιμικών εγκεφαλικών επεισοδίων, τόσο σε ασθενείς που έχουν αυξημένο κίνδυνο να υποστούν ένα σύμβαμα, όσο και σε ασθενείς που έχουν ήδη προσβληθεί στο παρελθόν. Ο ρόλος δε αυτός της ασπιρίνης στην ενισχύεται συνεχώς από καινούρια δεδομένα. Είναι γνωστό ότι η συσσώρευση των αιμοπεταλίων είναι εντονότερη τις πρώτες πρωινές ώρες, στοιχείο στο οποίο έχει αποδοθεί και η μεγαλύτερη εμφάνιση οξέων καρδιαγγειακών συμβαμάτων στο χρονικό αυτό διάστημα της ημέρας.
Πριν από λίγες ημέρες, στο συνέδριο της Αμερικάνικης Καρδιολογικής Εταιρίας στο Dallas, ανακοινώθηκαν τα αποτελέσματα μελέτης που έδειξε ότι η συσσώρευση των αιμοπεταλίων τις πρώτες πρωινές ήταν μικρότερη στους ασθενείς που ελάμβαναν ασπιρίνη πριν την νυχτερινή κατάκλιση, σε σχέση με αυτούς που την ελάμβαναν μετά την πρωινή τους έγερση. Απομένει να αποδειχθεί ότι αυτή η μείωση, σημαίνει αντίστοιχη κλινική μείωση στην εμφάνιση των καρδιαγγειακών συμβαμάτων. Πέρα όμως από την πρόληψη, η ασπιρίνη αποτελεί ακρογωνιαίο λίθο στην θεραπεία του οξέος εμφράγματος του μυοκαρδίου, καθώς η άμεση λήψη ενός μασώμενου δισκίου ασπιρίνης άμα τη εμφανίσει των πρώτων συμπτωμάτων, έχει αποδειχθεί ότι αυξάνει σημαντικά την επιβίωση των ασθενών. Επιπλέον, η ασπιρίνη είναι κομμάτι της θεραπείας σε άλλες καρδιακές νόσους, όπως στην περικαρδίτιδα και την κολπική μαρμαρυγή .
Μεγάλος λόγος γίνεται τα τελευταία χρόνια για τον ρόλο της καθημερινής λήψης ασπιρίνης στη πρόληψη της εμφάνισης διαφόρων ειδών καρκίνου. Μια μεγάλη ανασκόπηση 8 μελετών που δημοσιεύτηκε το 2010 στο Lancet από το Πανεπιστήμιο της Οξφόρδης με 25.570 ασθενείς, έδειξε ότι όσοι ελάμβαναν 75 mg ασπιρίνης καθημερινά επί 4 χρόνια, είχαν κατά 10% μικρότερη θνησιμότητα από οποιοδήποτε αίτιο σε σχέση με τους ασθενείς που δεν ελάμβαναν ασπιρίνη. Επιπλέον, ο κίνδυνος εμφάνισης στα επόμενα 20 χρόνια καρκίνου του προστάτη μειώθηκε κατά 10%, του καρκίνου του πνεύμονος κατά 30%, του παχέος εντέρου κατά 30% και του οισοφάγου και λάρυγγος κατά 60%. Τα πρώτα αποτελέσματα μίας από τις μεγαλύτερες μελέτες παγκοσμίως για την επίδραση της ασπιρίνης στην πρόληψη του καρκίνου ανακοινώθηκαν πρόσφατα. Η μελέτη αφορούσε 15.000 Αυστραλούς και φαίνεται ότι πέρα από την ελάττωση της συχνότητας εμφάνισης καρκίνου του οισοφάγου και του παχέος εντέρου, η λήψη ασπιρίνης σε χαμηλή δόση καθημερινά μειώνει και την πιθανότητα εμφάνισης μεταστάσεων σε ασθενείς που έχουν ήδη προσβληθεί από καρκίνο. Επιπλέον, αυτά τα πρώτα αποτελέσματα έδειξαν και συμπληρωματικά οφέλη από την λήψη ασπιρίνης, καθώς φαίνεται ότι μειώνεται και η πιθανότητα εμφάνισης άνοιας σε αυτούς τους ασθενείς. Ο ακριβής μηχανισμός αυτής της διαφοράς δεν έχει ακόμα διευκρινιστεί, αλλά πιθανότατα οφείλεται στην αποφυγή της εμφάνισης της νόσου του Alzheimer ή της δημιουργίας εγκεφαλικών μικροεμφράκτων.
Παρά το γεγονός ότι η ασπιρίνη θεωρείται φάρμακο-φαινόμενο, κανείς δεν θα πρέπει να παίρνει ασπιρίνη χωρίς την έγκριση του ιατρού του, καθώς υπάρχουν κατηγορίες ασθενών στους οποίους αντενδείκνυται η χρήση της. Παραδείγματα τέτοιων ασθενών είναι εκείνοι που έχουν αυξημένο κίνδυνο αιμορραγίας πεπτικού ή αιμορραγικού αγγειακού εγκεφαλικού, εκείνοι που λαμβάνουν για κάποιο λόγο άλλο φάρμακο με αντιπηκτικές ιδιότητες, ασθενείς που κάνουν συχνή κατανάλωση αλκοόλ ή έχουν έλλειψη ενζύμου G6PD. Είναι πολύ σημαντικό λοιπόν ο ιατρός συνυπολογίζοντας τα μεγάλα οφέλη, αλλά και τους πιθανούς κινδύνους από την λήψη ασπιρίνης εξατομικευμένα για κάθε ασθενή να αποφασίζει εκείνος για την έναρξη ή όχι της χορήγησης ασπιρίνης, καθώς και για την ενδεδειγμένη δοσολογία.