Η κ. Καλλιόπη Εμμανουηλίδου, ψυχολόγος, αναλύει τα συναισθήματα που «κρύβονται» μέσα απο τις διατροφικές μας επιλογές.
Για κάποιους είναι θέμα βιολογικής ανάγκης και μόνο, για άλλους μια από τις μικρές απολαύσεις της ζωής, για αρκετούς μια κοινωνική δραστηριότητα. Το φαγητό, για το οποίο ο λόγος, δεν εξαντλείται μόνο στα προαναφερθέντα.
Το φαγητό σήμερα είναι ανάγκη ή διέξοδος;
Είναι έντονα ορατό σήμερα ότι το φαγητό σήμερα δεν καλύπτει μόνο την ανάγκη για τροφή και επιβίωση. Πολλοί άνθρωποι χαρακτηρίζονται από τη λεγόμενη συναισθηματική υπερφαγία, δηλαδή εμφανίζουν ακατάσχετη επιθυμία για φαγητό όταν βιώνουν δύσκολες ψυχολογικές καταστάσεις. Η συναισθηματική υπερφαγία δεν είναι επίσημα αναγνωρισμένη ακόμα, πρόκειται για έναν σχετικά καινούργιο όρο. Υπάρχουν τροφές που ερεθίζουν την όρεξη, περιέχουν ενισχυτικά γεύσης, προσφέρουν συναισθηματική ικανοποίηση. Ο οργανισμός γνωρίζει πώς να αποκωδικοποιεί τα σήματα που δέχεται: πότε πραγματικά πεινάμε και πότε χορταίνουμε, πότε ικανοποιούμαστε.
Κάθε πότε είναι φυσιολογικό να νιώθουμε πείνα;
Κατά μέσο κάθε 3 με 4 ώρες πεινάμε για ένα κανονικό γεύμα, και γύρω στις 2 ώρες διαρκεί η ενέργεια που μας δίνει ένα σνακ. Ο καθένας όμως μπορεί να το καταλάβει αρκεί να μάθει να «ακούει» τον οργανισμό του.
Πώς μπορεί να καταλάβει κάποιος ότι στρέφεται από συναισθηματική ανάγκη στο φαγητό;
Όλοι μας το έχουμε νιώσει κάποιες στιγμές, χωρίς να είμαστε απαραίτητα υπερφαγικοί. Αυτό όμως που διαφοροποιεί τη συναισθηματική υπερφαγία είναι ότι δεν συμβαίνει μετά από ένα χριστουγεννιάτικο γεύμα ή μετά από μία γιορτή, που όλοι μας θα φάμε λίγο παραπάνω από όσο πραγματικά πεινάμε. Όταν αυτό γίνεται πιο συχνά και όλο και πιο συχνά που να μας δημιουργεί δυσφορία, τότε αρχίζουμε να προβληματιζόμαστε. Συναισθηματική υπερφαγία εννοούμε το να τρώμε χωρίς να υποκινούμαστε από την πραγματική μας πείνα και χωρίς να σταματάμε απαραίτητα όταν χορταίνουμε. Τρώμε δηλαδή για συναισθηματικούς λόγους, όπως π.χ από άγχος, ή επειδή έχουμε χαμηλή αυτοεκτίμηση ή δεν έχουμε μάθει πώς να λύνουμε τα προβλήματά μας.
Υπάρχουν τροφές που μας εθίζουν περισσότερο από άλλες;
Υπάρχουν τροφές με πάρα πολύ πλούσια γεύση, με μεγάλη περιεκτικότητα σε λιπαρά, ζάχαρη και αλάτι, που σχεδόν μετατρέπονται σε υπερτροφές. Η κατανάλωσή τους οδηγεί τον εγκέφαλο στην παραγωγή περισσότερης ντοπαμίνης. Άρα έχουμε περισσότερη συναισθηματική ικανοποίηση. Κινητοποιούν επομένως οι τροφές μηχανισμούς στον εγκέφαλο που έχουν να κάνουν με τα συναισθήματά μας. Και με την επανάληψη αυτό το αίσθημα ικανοποίησης, απόλαυσης και προσμονής ισχυροποιείται.
Άρα, τροφές όπως τα αναψυκτικά, η σοκολάτα, είναι τροφές εθιστικές;
Ακριβώς. Το ανθρακικό, π.χ «γαργαλάει» ένα συγκεκριμένο νεύρο στον εγκέφαλο προκαλώντας μας ευχαρίστηση. Το ίδιο όμως συμβαίνει με τον καφέ και με όποιο ρόφημα περιέχει καφεϊνη διότι είναι ιδιαίτερα διεγερτική. Επίσης, η σοκολάτα είναι μια πάρα πολύ πλούσια «συναισθηματικά» τροφή. Έχει λιπαρά, ζάχαρη, ακόμα και αλάτι, αλλά έχει και άλλα συστατικά που πολλά από αυτά είναι και υγιεινά.
Τι κρύβει όλη αυτή η συμπεριφορά της αναζήτησης ικανοποίησης μέσα από φαγητό;
Γενικά η πρόσληψη υπερβολικής τροφής προέρχεται από άλλα προβλήματα της ζωής και επιλέγουμε να τα αντικατοπτρίσουμε στο φαγητό. Η διατροφική συμπεριφορά είναι το σύμπτωμα, δεν είναι το αίτιο. Πολλοί αποφεύγουν την ερωτική δραστηριότητα και την καλύπτουν μέσα από αυτή την υπερφαγία. Πολλά κενά μπορεί να καλύπτουμε μέσα από την κατανάλωση φαγητού. Σε αυτές τις περιπτώσεις η επικοινωνία με έναν ειδικό θα βοηθήσει το άτομο να κατανοήσει γιατί και πώς έφτασε σε αυτό το σημείο της αναζήτησης ικανοποίησης μέσα από το φαγητό.
