Τελικά υπάρχει συνταγή για μακροζωία;

09/01/2014
Ομάδα Σύνταξης
Υγεία

Υπάρχει συνταγή για μακροζωία; Ολοένα περισσότερες μελέτες δείχνουν ότι είναι πολλά αυτά που μπορούμε να κάνουμε για να ζήσουμε υγιείς ως τα βαθιά γηρατειά. Ο ακαδημαϊκός Δημήτρης Τριχόπουλος, καθηγητής Επιδημιολογίας στο Πανεπιστήμιο Χάρβαρντ, και η κυρία Παγώνα Λάγιου, καθηγήτρια Υγιεινής & Επιδημιολογίας στο Πανεπιστήμιο Αθηνών εξηγούν τι δείχνουν οι μέχρι σήμερα μελέτες.
Πόσο έχει αλλάξει το προσδόκιμο επιβίωσης στη χώρα μας;
Το προσδόκιμο επιβίωσης (ή αναμενόμενη ζωή) κατά τη γέννηση αυξάνεται προοδευτικά στην Ελλάδα. Σήμερα, η αναμενόμενη ζωή κατά τη γέννηση είναι 80,7 έτη (78,5 για τους άνδρες και 82,9 για τις γυναίκες), λίγο μεγαλύτερη από όσο στην Ευρωπαϊκή Ενωση, έχοντας αυξηθεί περίπου 3 έτη κατά τη διάρκεια της τελευταίας 15ετίας. Εντούτοις, οι ρυθμοί βελτίωσης υπολείπονται των αντίστοιχων ρυθμών σε ορισμένες ανεπτυγμένες ευρωπαϊκές χώρες, πιθανώς εξαιτίας του καπνίσματος και της παχυσαρκίας, με την προοδευτική εγκατάλειψη από τον ελληνικό πληθυσμό της παραδοσιακής διατροφής και της άσκησης που ήταν συνυφασμένη με τον παραδοσιακό τρόπο ζωής των Ελλήνων. Παράλληλα, η σύγχρονη ιατρική τεχνολογία, η οποία έχει αρχίσει να γίνεται εξαιρετικά αποτελεσματική, δεν φαίνεται να είναι εξίσου προσιτή σε όλες τις ομάδες του πληθυσμού.
Αναμένεται να αυξηθεί κι άλλο;
Για τα παιδιά του 21ου αιώνα έχει υπολογιστεί και δημοσιευτεί σε ένα από τα εγκυρότερα ιατρικά περιοδικά παγκοσμίως, το «Lancet», ότι το ένα στα δύο θα ξεπεράσει τα 100 χρόνια. Η πρόοδος αυτή δεν αποτελεί επιταγή της φυσικής εξέλιξης του είδους μας, αλλά δημιούργημα των ανθρώπων και της προόδου της επιστήμης. Οι κοινωνικοοικονομικές συνθήκες έχουν βελτιωθεί τα τελευταία 30-40 χρόνια και μαζί τους βελτιώνονται οι συνθήκες υγιεινής και η φροντίδα της υγείας. Ετσι, στις ανεπτυγμένες χώρες μειώνεται ετησίως η θνησιμότητα κατά περίπου 1%. Η μείωση αυτή δεν οφείλεται πλέον στο ότι σώζονται περισσότερα βρέφη και νήπια όπως συνέβαινε παλαιότερα, αλλά στο ότι σώζονται περισσότεροι ενήλικοι και ηλικιωμένοι.
Ποιοι παράγοντες το επηρεάζουν;
Κατ’ αρχάς υπάρχουν γενετικοί παράγοντες που εκφράζονται συχνά μέσω του οικογενειακού ιστορικού. Η ηλικία στην οποία φτάνουν οι γονείς μας συσχετίζεται σε σημαντικό βαθμό με την ηλικία στην οποία θα φτάσουμε εμείς, αλλά βέβαια ο έλεγχος των μη γενετικών παραγόντων (περιβάλλον, τρόπος ζωής) μπορεί να αλλάξει τις συσχετίσεις. Το πρόβλημα με το οικογενειακό ιστορικό ή τα γονίδιά μας είναι ότι δεν μπορούμε να τα αλλάξουμε. Ωστόσο, υπάρχει περιθώριο παρέμβασης, κυρίως με τη μορφή του στοχευμένου προσυμπτωματικού ελέγχου, όταν υπάρχει κάποιο γνωστό ιστορικό νοσήματος στην οικογένεια.
Τι ρόλο παίζει ο τρόπος ζωής;
Είναι καίριος, διότι συχνά βρίσκεται υπό τον έλεγχό μας. Ο έλεγχος των λοιμώξεων, λ.χ., με τη βελτίωση των συνθηκών υγιεινής και τα εμβόλια συμβάλλει σημαντικά στην αύξηση του προσδόκιμου επιβίωσης, επηρεάζοντας τη θνησιμότητα από λοιμώδη νοσήματα και από κακοήθειες που σχετίζονται με λοιμώδεις παράγοντες (λ.χ. καρκίνοι από ιούς ηπατίτιδας B και C). Η αποφυγή του καπνίσματος επίσης είναι καθοριστικής σημασίας – το ίδιο και η αποφυγή της παχυσαρκίας, η υγιεινή διατροφή, η μετρημένη κατανάλωση αλκοόλ και η συστηματική γυμναστική. Υπάρχουν επίσης παράγοντες του λεγόμενου μακροπεριβάλλοντος, όπως η ατμοσφαιρική ρύπανση, που επηρεάζουν το προσδόκιμο επιβίωσης, αλλά αυτοί δεν βρίσκονται στον άμεσο ατομικό μας έλεγχο.
Η θετική στάση απέναντι στη ζωή έχει σημασία;
Δεν υπάρχει αμφιβολία ότι το στρες δεν ωφελεί και ότι κάποιος που αγαπά και φροντίζει τον εαυτό του (π.χ. προσέχοντας το βάρος του, ασκούμενος κ.λπ.) έχει πολύ μεγαλύτερες πιθανότητες να φτάσει σε μεγάλη ηλικία. Επίσης, η θετική σκέψη και στάση απέναντι στη ζωή επηρεάζει τόσο την ποιότητα της δικής μας ζωής όσο και των γύρω συνανθρώπων μας. 
Αριθμοί (μέσος όρος)
Προσδόκιμο επιβιώσεως Ελλήνων κατά τη γέννηση
80,7 έτη: 78,5 έτη για τους άνδρες – 82,9 έτη για τις γυναίκες
1995-2010: Αυξήθηκε κατά 3 χρόνια
Αναμενόμενη ζωή μετά τα 65 χρόνια*
19,6 χρόνια για άνδρες και γυναίκες
1995-2010: Αυξήθηκε κατά 2 χρόνια
* Το συνολικό προσδόκιμο επιβίωσης για όσους φτάνουν τα 65 χρόνια είναι μεγαλύτερο απ’ ό,τι αυτό που υπολογίζεται για όλη τη διάρκεια της ζωής (από τη γέννηση)
Προσδόκιμο επιβίωσης χωρίς προβλήματα υγείας Άνδρες = 65,86 χρόνια Γυναίκες = 68,71 χρόνια 
Κύριες αιτίες θανάτου παγκοσμίως (% επί των συνολικών θανάτων)
Καρδιαγγειακά νοσήματα (λ.χ. εμφράγματα, εγκεφαλικά) – 30,4%
Λοιμώδη νοσήματα (και του αναπνευστικού) – 18,4%
Καρκίνοι – 14,4%
Τραυματισμοί – 9,1%
Αναπνευστικά νοσήματα (μη λοιμώδη) – 7,1%
Νεογνικά νοσήματα – 4,4%
Πεπτικά νοσήματα – 4%
Αιματολογικά, ορμονικά, μεταβολικά νοσήματα (συμπεριλαμβάνεται ο διαβήτης) – 3,5%
Νευρολογικά και αισθητήρια νοσήματα – 2,5%
Νοσήματαγεννητικώνοργάνων-ουροποιητικού – 2% Τι να κάνετε
1. Να γυμνάζεστε συστηματικά. Συνιστώνται τουλάχιστον 2,5 ώρες μετρίας εντάσεως γυμναστική (λ.χ. περπάτημα με γρήγορο βήμα) την εβδομάδα συν βαράκια τουλάχιστον δύο μέρες την εβδομάδα. Η σύσταση αυτή αφορά ακόμα και άτομα ηλικίας άνω των 65 ετών.
2. Να τρέφεστε υγιεινά. Έχει μεγάλη σημασία για την προστασία από τα καρδιαγγειακά νοσήματα και δευτερευόντως από τον καρκίνο. Φρούτα, λαχανικά και όσπρια είναι απαραίτητα, το ίδιο και τα δημητριακά ολικής αλέσεως. Να τρώτε λίγο κρέας (όχι καθόλου), μέτριες ποσότητες ψαριού και καθημερινά λίγο κρασάκι.
3. Μην καπνίζετε. Είναι το μεγαλύτερο δώρο που μπορείτε να κάνετε στον εαυτό σας. Το κάπνισμα ευθύνεται για καρδιαγγειακά νοσήματα και 12 μορφές καρκίνου.
4. Ρυθμίστε το σάκχαρο, τη χοληστερόλη και την πίεσή σας. Είναι σημαντικοί παράγοντες κινδύνου για καρδιαγγειακά νοσήματα. Νέες μελέτες εμπλέκουν την αυξημένη χοληστερόλη με πολλά άλλα δεινά – ακόμα και με τη νόσο Αλτσχάιμερ. Η αυξημένη πίεση είναι κύρια αιτία εγκεφαλικού, ενώ το αρρύθμιστο σάκχαρο μπορεί να μειώσει το προσδόκιμο επιβιώσεως έως και 15 χρόνια.
5. Να κάνετε τσεκ απ. Σε συνεννόηση πάντοτε με τον οικογενειακό γιατρό, συνιστώνται μαστογραφία, τεστ Παπ, κολονοσκόπηση και εξέταση PSA.
* Η μαστογραφία καλό είναι να γίνεται για πρώτη φορά σε ηλικία 45 ετών (ή 40, εάν υπάρχει οικογενειακό ιστορικό) και να γίνεται κάθε 3 χρόνια.
* Το τεστ Παπ πρέπει να γίνεται μία φορά τον χρόνο, από την έναρξη των σεξουαλικών επαφών
* Η κολονοσκόπηση συνιστάται για πρώτη φορά στα 50 χρόνια και μετά μία φορά κάθε 10 χρόνια.
* Το PSA καλό είναι να μετριέται μετά τα 50 εάν υπάρχει οικογενειακό ιστορικό καρκίνου του προστάτη, ειδάλλως μετά τα 60
6. Να κάνετε εμβόλια. Βεβαιωθείτε πως έχετε κάνει όλα τα εμβόλια της παιδικής ηλικίας (μερικά νοσήματα, όπως η ιλαρά, είναι πιο σοβαρά στους ενήλικες). Αν δεν τα έχετε κάνει, πρέπει να εμβολιασθείτε. Μην παραλείπετε επίσης τα εμβόλια της γρίπης και του πνευμονιοκόκκου μετά τα 60 και τα 50 αντιστοίχως (γρίπη και πνευμονία απειλούν ιδιαιτέρως τα άτομα ηλικίας άνω των 65 ετών).
7. Να είστε αισιόδοξοι και να βλέπετε θετικά τη ζωή.
ΠΗΓΕΣ: Global Burden of Disease Study (World Health Organization, 2012), Centers for Disease Control & Prevention (US), ακαδημαϊκόςΔημ. Τριχόπουλος, καθηγητής Επιδημιολογίας, Πανεπιστήμιο Χάρβαρντ, Παγώνα Λάγιου, καθ. Υγιεινής & Επιδημιολογίας Πανεπιστήμιο Αθηνών
Πηγή : ΤΑ ΝΕΑ Ένθετο Υγεία