Ενημερωθείτε και προλάβετε τον καρκίνο του πεπτικού συστήματος

28/04/2014
Ομάδα Σύνταξης
Υγεία

Τι είναι ο καρκίνος
Ο όρος «καρκίνος» δεν αποδίδεται σε μία και μόνη ασθένεια, αλλά σε μια ομάδα ασθενειών που χαρακτηρίζονται από τον ανεξέλεγκτο πολλαπλασιασμό των κυττάρων. Σε αντίθεση με τα φυσιολογικά κύτταρα στο σώμα μας, τα οποία αυξάνονται, διαιρούνται και πεθαίνουν με έναν αυστηρά ελεγχόμενο τρόπο, τα καρκινικά κύτταρα διαφέρουν διότι συνεχίζουν να διαιρούνται ανεξέλεγκτα. Αυτό έχει ως αποτέλεσμα την ανάπτυξη μιας μάζας κυττάρων, που ονομάζεται όγκος.
Ποιοι είναι οι καρκίνοι του πεπτικού συστήματος
<ul>
<li>Καρκίνος στομάχου. Δεν υπάρχουν οδηγίες προληπτικού ελέγχου σε ασυμπτωματικά άτομα. Εντούτοις, υπάρχουν για τις οικογένειες με πάσχοντες από καρκίνο του στομάχου.</li>
<li>Καρκίνος ήπατος. Δεν υπάρχουν οδηγίες προληπτικού ελέγχου σε ασυμπτωματικά άτομα. Αντίθετα, οι κιρρωτικοί ασθενείς θα πρέπει να υποβάλλονται σε τακτικό έλεγχο.</li>
<li>Καρκίνος παχέος εντέρου. Εμφανίζεται στην πλειονότητά του μετά την ηλικία των 50 ετών. Ο προληπτικός έλεγχος του γενικού πληθυσμού θα πρέπει να αρχίζει μετά την ηλικία των 50 ετών.</li>
</ul>
Θα πρέπει εδώ να σημειωθεί πως για έναν άλλο καρκίνο του πεπτικού συστήματος, αυτόν του παγκρέατος, δεν υπάρχουν προς το παρόν εξετάσεις που να συνιστώνται για προληπτικούς λόγους.
Συχνότητα
Οι καρκίνοι του πεπτικού συστήματος είναι αρκετά συχνοί. Από διεθνείς στατιστικές μελέτες φαίνεται ότι η συχνότητά τους είναι 24 περιπτώσεις στις 100.000 για τους άνδρες και 17 περιπτώσεις στις 100.000 για τις γυναίκες. Από τα άτομα αυτά, θα ξεπεράσουν τη νόσο τους περισσότεροι από τους μισούς. Ευνόητο είναι ότι όσο πρωιμότερο είναι το στάδιο της νόσου κατά τη διάγνωση τόσο μεγαλύτερες οι πιθανότητες θεραπείας.
Ο καρκίνος του στομάχου είναι λιγότερο συχνός (12 περιπτώσεις στις 100.000 για τους άνδρες και 6 περιπτώσεις στις 100.000 για τις γυναίκες), ο καρκίνος του παγκρέατος ελαφρά λιγότερο συχνός (η συχνότητά του, πάντως, δείχνει αυξητικές τάσεις τα τελευταία χρόνια) (10.7 περιπτώσεις στις 100.000 για τους άνδρες και 6.7 περιπτώσεις στις 100.000 για τις γυναίκες), και ο καρκίνος του ήπατος (10.5 περιπτώσεις στις 100.000 για τους άνδρες και 3.3 περιπτώσεις στις 100.000 για τις γυναίκες). Και σε αυτούς τους καρκίνους, η έγκαιρη διάγνωση παίζει καθοριστικό ρόλο στις πιθανότητες ιάσεως.
Εδώ θα πρέπει να αναφερθεί και ο επονομαζόμενος οισοφάγος Barrett. Είναι ένα νόσημα που αποτελεί την πιο σοβαρή συνέπεια της γαστροοισοφαγικής παλινδρόμησης, από την οποία υποφέρει σε καθημερινή βάση ποσοστό 7%-10% του γενικού πληθυσμού. Ο οισοφάγος Barrett μπορεί να προσβάλλει από 0.9%- 10% των ατόμων με γαστροοισοφαγική παλινδρόμηση και αποτελεί προκαρκινική κατάσταση για εμφάνιση αδενοκαρκινώματος του οισοφάγου.
Τα κακοήθη νοσήματα του πεπτικού συστήματος εκδηλώνονται συνήθως μετά την ηλικία των 50 ετών. Τα καλοήθη νοσήματα προσβάλλουν οποιαδήποτε ηλικία.
Σε ορισμένα από τα νοσήματα που προαναφέρθηκαν φαίνεται ότι οι άνδρες προσβάλλονται σε μεγαλύτερη αναλογία συγκριτικώς με τις γυναίκες.
Είναι σαφές ότι τα κακοήθη νοσήματα του πεπτικού αποτελούν απειλή για τη ζωή του πάσχοντος, ενώ τα μη κακοήθη (λ.χ. οισοφάγος Barrett, ελκώδης κολίτιδα, νόσος του Crohn) μειώνουν την ποιότητα της ζωής των ασθενών και απαιτούν συστηματική ιατρική φροντίδα και παρακολούθηση.
Οι εξετάσεις
Οι εξετάσεις που συνιστώνται στο πλαίσιο του προληπτικού ελέγχου για το πεπτικό σύστημα χωρίζονται σε δύο κατηγορίες: στις επεμβατικές και στις μη επεμβατικές.
Οι επεμβατικές συμπεριλαμβάνουν τις ενδοσκοπήσεις του πεπτικού σωλήνα, δηλαδή τις εξετάσεις που πραγματοποιούνται με ειδικές συσκευές (ενδοσκόπια) οι οποίες ελέγχουν το εσωτερικό των οργάνων που αποτελούν το πεπτικό σύστημα. Στις ενδοσκοπήσεις συμπεριλαμβάνονται η κολονοσκόπηση (για την ανίχνευση του καρκίνου και των πολυπόδων του παχέος εντέρου, της ελκώδους κολίτιδας, της νόσου του Crohn) και η γαστροσκόπηση (για την ανίχνευση του καρκίνου του οισοφάγου και του στομάχου, τον οισοφάγο Barrett). Οι ενδοσκοπήσεις προσφέρουν τη δυνατότητα λήψης τεμαχιδίων από το εσωτερικό των αντίστοιχων οργάνων προκειμένου να γίνει βιοψία και να τεθεί η διάγνωση.
Υπάρχουν επίσης οι απεικονιστικές εξετάσεις, όπως το υπερηχογράφημα και η αξονική τομογραφία ήπατος και παγκρέατος για την έγκαιρη κατάδειξη καρκίνου των οργάνων αυτών.
Οι μη επεμβατικές περιλαμβάνουν την ανίχνευση αιμοσφαιρίνης κοπράνων για την ανίχνευση καρκίνου και πολυπόδων του παχέος εντέρου, και τις δοκιμασίες ανίχνευσης της λοίμωξης από ελικοβακτηρίδιο του πυλωρού (οι δοκιμασίες αυτές είναι εξέταση αίματος για ανίχνευση αντισωμάτων και test αναπνοής).
Οι ηλικίες
<ul>
<li>Για τον καρκίνο του παχέος εντέρου, ο προληπτικός έλεγχος του γενικού πληθυσμού θα πρέπει να αρχίζει μετά την ηλικία των 50 ετών. Συνιστάται μία κολονοσκόπηση κάθε 10 χρόνια, εάν δεν υπάρχουν ύποπτα ευρήματα.</li>
<li>Σε οικογένειες με κρούσματα καρκίνου του παχέος εντέρου σε μικρή ηλικία (γύρω ή κάτω από τα 50 χρόνια), ο προληπτικός έλεγχος θα πρέπει να αρχίζει από μικρότερη ηλικία (10 έτη νωρίτερα από την εμφάνιση καρκίνου του συγγενικού προσώπου). Γενικά, οι συγγενείς πρώτου βαθμού των πασχόντων από καρκίνο του παχέος εντέρου πρέπει να κάνουν μία κολονοσκόπηση κάθε 5 χρόνια, ανάλογα με την ηλικία εμφάνισης του καρκίνου στον ασθενή.</li>
<li>Αν υπάρχει πολύποδας στο παχύ έντερο και αφαιρεθεί, θα πρέπει να γίνεται επανέλεγχος με κολονοσκόπηση κάθε 3-5 χρόνια. Αν για 10 χρόνια η κολονοσκόπηση δεν έχει ευρήματα, ο επανέλεγχος πρέπει εφεξής να γίνεται ανά 10ετία. Αν, όμως, υπάρξουν και άλλοι πολύποδες, ο επανέλεγχος θα γίνει συντομότερα (εξαρτάται από το είδος, το μέγεθος και τον αριθμό των πολυπόδων που ανευρίσκονται και αφαιρούνται μέσω του ενδοσκοπίου).</li>
<li>Στην ελκώδη κολίτιδα και τη νόσο του Crohn, ο προληπτικός έλεγχος δεν εξαρτάται από την ηλικία αλλά από την έκταση της αρρώστιας και τη διάρκειά της. Αν η νόσος εντοπίζεται σε ολόκληρο το έντερο ή στο μεγαλύτερο μέρος του και αν διαρκεί πάνω από 10 χρόνια, πρέπει να γίνεται κολονοσκόπηση κάθε 1 ή 2 χρόνια, με λήψη βιοψιών απ’ όλο το μήκος του εντέρου.</li>
<li>Στον οισοφάγο Barrett συνιστάται γαστροσκόπηση με βιοψία κάθε 3 ή 5 χρόνια, εφόσον δεν εντοπιστεί δυσπλασία (είναι προκαρκινική κατάσταση, κατά την οποία αλλάζει η μορφολογία του οισοφάγου). Αν στη βιοψία διαπιστωθεί εικόνα δυσπλασίας που θα επιβεβαιωθεί από δύο παθολογοανατόμους, ο προληπτικός έλεγχος πρέπει να γίνεται συντομότερα: ανά 6 μήνες σε περίπτωση χαμηλού βαθμού δυσπλασίας και ανά 3 μήνες σε περίπτωση υψηλού βαθμού δυσπλασίας με στενή ιατρική παρακολούθηση και με ιδιαίτερη προσοχή για τον κίνδυνο ανάπτυξης καρκίνου.</li>
<li>Στην κίρρωση του ήπατος, οι πάσχοντες πρέπει να υποβάλλονται σε προληπτικό έλεγχο (με υπερηχογράφημα ή/και μέτρηση ενός καρκινικού δείκτη στο αίμα) ανά 6μηνο για να ανιχνευθεί εγκαίρως τυχόν ανάπτυξη ηπατοκυτταρικού καρκινώματος.</li>
<li>Εάν σε μια οικογένεια εμφανιστεί μία ή περισσότερες περιπτώσεις καρκίνου του στομάχου, τότε όλοι οι συγγενείς πρώτου βαθμού του αρρώστου θα πρέπει να ελεγχθούν για τυχόν λοίμωξη του στομάχου από το ελικοβακτηρίδιο του πυλωρού. Το ελικοβακτηρίδιο είναι ένα μικρόβιο που έχει διαπιστωθεί ότι ευθύνεται σε σημαντικό βαθμό για την εμφάνιση πεπτικού έλκους και καρκίνου του στομάχου. Όπως προαναφέρθηκε, ανιχνεύεται με εξέταση αίματος για ανίχνευση αντισωμάτων και test αναπνοής.</li>
</ul>
Για όλες τις μορφές καρκίνου του πεπτικού, ο προληπτικός έλεγχος συνιστάται να πραγματοποιείται μέχρι την ηλικία των 70 ετών. Υπάρχει όμως διεθνώς η τάση το όριο αυτό να μετατεθεί μέχρι τα 75 ή και περισσότερο ενδεχομένως.
Η πρόληψη
Εκτός από τον εργαστηριακό προληπτικό έλεγχο υπάρχουν και διαιτητικές τροποποιήσεις ή τροποποιήσεις της καθημερινής ζωής οι οποίες μπορεί να δράσουν προληπτικά.
Για παράδειγμα, στον καρκίνο του παχέος εντέρου, η υιοθέτηση διαιτητικών συνηθειών όπως η αποφυγή των λιπαρών τροφών και του κόκκινου κρέατος μπορεί να έχει ευνοϊκή επίδραση, ενώ η υιοθέτηση συστηματικής άσκησης μπορεί να δράσει ανασταλτικά στην εμφάνισή του.
Η καλή και ασφαλής προφύλαξη των τροφίμων από μικρόβια μπορεί να προστατεύσει από την εμφάνιση του καρκίνου του στομάχου.
Η αποφυγή του καπνίσματος και της κατάχρησης αλκοόλ μπορεί να προφυλάξει από την εμφάνιση καρκίνου του οισοφάγου από πλακώδη κύτταρα.
Η εκρίζωση του ελικοβακτηριδίου του πυλωρού με κατάλληλο φαρμακευτικό συνδυασμό μπορεί να προφυλάξει από την εμφάνιση καρκίνου και λεμφώματος στομάχου.
Οι ομάδες του πληθυσμού που χρειάζονται περιοδικό έλεγχο
<ul>
<li>Τα ασυμπτωματικά άτομα ηλικίας μεγαλύτερης των 50 ετών (για καρκίνο του παχέος εντέρου)</li>
<li>Οι πάσχοντες από οισοφάγο Barrett (για καρκίνο του οισοφάγου)</li>
<li>Όσοι έχουν ελικοβακτηρίδιο του πυλωρού αλλά δεν έχουν κάνει φαρμακευτική θεραπεία (για καρκίνο στομάχου, λέμφωμα στομάχου, πεπτικό έλκος, γαστρίτιδα)</li>
<li>Όσοι έχουν πολύποδες παχέος εντέρου (για καρκίνο παχέος εντέρου)</li>
<li>Οι ασθενείς με ελκώδη κολίτιδα ή νόσο του Crohn (για καρκίνο παχέος εντέρου)</li>
<li>Οι συγγενείς πρώτου βαθμού των πασχόντων από καρκίνο παχέος εντέρου (για καρκίνο παχέος εντέρου)</li>
<li>Οι συγγενείς των πασχόντων από καρκίνο στομάχου (για ελικοβακτηρίδιο του πυλωρού)</li>
<li>Οι πάσχοντες από κίρρωση του ήπατος (για καρκίνο του ήπατος)</li>
</ul>
Πηγή: Ελληνικό Ίδρυμα Γαστρεντερολογίας & Διατροφής