<p style="text-align: justify;"> </p>
<p style="text-align: justify;">Απαντά η συγγραφέας και ψυχοθεραπεύτρια Πέγκι Βον</p>
<p style="text-align: justify;"> </p>
<p style="text-align: justify;">Άλλη οικονομική παράμετρος που πρέπει να συνυπολογισθεί είναι τα έξοδα της φύλαξης των παιδιών. Δεδομένου ότι η κηδεμονία δίνεται κατά κανόνα στη μητέρα, το ζήτη­μα της φροντίδας των παιδιών κατά τη διάρκεια της απου­σίας στη δουλειά προβληματίζει αναρίθμητες διαζευγμέ­νες γυναίκες. Όσες εργάζονταν από πριν εκτός σπιτιού και έχουν μεριμνήσει για τη φύλαξη των παιδιών, ανα­γκάζονται λόγω μειωμένου εισοδήματος να εγκαταλείψουν την πολυτέλεια της βοηθού. Όσες ασχολούνται μόνο με τα οικιακά και τη φροντίδα των παιδιών, ίσως νιώσουν ανή­μπορες να ανταποκριθούν στη διπλή πρόκληση της εξεύ­ρεσης και μίσθωσης αξιόπιστης βοήθειας.</p>
<p style="text-align: justify;"> </p>
<p style="text-align: justify;">Μια γυναίκα (που αντιμετώπιζε οξύτατη οικονομική στενότητα μετά την έκδοση του διαζυγίου) κατόρθωσε να βρει μια άλλη διαζευγμένη μητέρα με την οποία μοιράστηκε το ενοίκιο. Έμειναν όλοι μαζί στο ίδιο σπίτι, οι δυο γυναίκες, το παιδί της μιας και η νεαρή κόρη της άλλης. Οι δύο κυρίες μετέτρεψαν το σπίτι οε παιδικό σταθμό επιτυγχάνοντας έτσι να προσέχουν τα παιδιά τους και συγ­χρόνως να κερδίζουν χρήματα. Κι ενώ δεν είναι σπάνιο το φαινόμενο γυναικών που επινοούν ευφάνταστους τρόπους για να λύσουν το πρόβλημα της φύλαξης των παιδιών τους, υπάρχουν άλλοι οικονομικοί προβληματισμοί που εγείρουν ακόμη μεγαλύτερες προκλήσεις. Η συρρίκνωση του οικο­γενειακού εισοδήματος που βιώνουν οι περισσότερες γυ­ναίκες μετά τον χωρισμό, συνδυάζεται συχνά με την απώ­λεια άλλων κρίσιμων πόρων.</p>
<p style="text-align: justify;"> </p>
<p style="text-align: justify;"><strong>Άλλοι οικονομικοί προβληματισμοί</strong></p>
<p style="text-align: justify;">Μείζον οικονομικό πρόβλημα για μια γυναίκα μετά την έκδοση του διαζυγίου αποτελεί η απώλεια της ιατρικής περίθαλψης που της παρείχε η ασφάλιση του συζύγου. Η έλλειψη ιατροφαρμακευτικής κάλυψης εξελίσσεται σύντο­μα σε εφιάλτη (ακόμη κι αν ο πατέρας συνεχίζει προσωρι­νά να παρέχει κάλυψη στα παιδιά). Η γυναίκα αντιμετω­πίζει το φάσμα της πληρωμής ποσών που απαλλάσσονται από τη φορολογία (ή άλλα έξοδα υγείας για τα παιδιά που δεν καλύπτει ο πατέρας), καδώς και άλλες δαπάνες που αφορούν τον τομέα της υγείας. Το οικονομικό βάρος για μια γυναίκα που είναι ασφαλισπκά ακάλυπτη και χρειά­ζεται νοσηλευτική μέριμνα (έστω και για δυο ημέρες) εί­ναι συντριπτικό. Γυναίκες που βρέδηκαν σ’ αυτήν τη δέση υποχρεώδηκαν είτε να υποστούν υποτυπώδη νοσηλεία είτε να στραφούν σε συγγενείς για οικονομική ενίσχυση.</p>
<p style="text-align: justify;">Άλλο, λιγότερο άμεσο (αλλά εξίσου σοβαρό) οικονομι­κό πρόβλημα που αντιμετωπίζουν οι διαζευγμένες είναι ότι χάνουν τα συνταξιοδοπκά οφέλη από την επαγγελμα­τική δραστηριότητα του συζύγου, στοιχείο που καδιστά ζοφερή την προοπτική του μέλλοντος. Κι ενώ οι οικονομι­κοί προβληματισμοί του άνδρα ενδέχεται να περιπλέξουν την υλοποίηση της απόφασής του για έναν δεύτερο γάμο, η χρηματική στενότητα που συνοδεύει συνήδως τη γυναί­κα μετά τον χωρισμό την οδηγεί συχνά στην απόφαση να ξαναπαντρευτεί το ταχύτερο δυνατό προκειμένου να ξεπε- ράσει μια κρίση από την οποία δεν βλέπει άλλη διέξοδο.</p>
<p style="text-align: justify;">Οπως διαπιστώσαμε ήδη, όταν τίθεται η προοπτική του διαζυγίου, οι οικονομικοί προβληματισμοί συμπλέκονται συχνά με έγνοιες για την ευημερία των παιδιών. Το συν­δυασμένο πρόβλημα χρημάτων και παιδιών ωδεί σε πολ­λές περιπτώσεις τους ανθρώπους να παραμείνουν στον γάμο, ενώ σε άλλες οδηγεί σε εντελώς διαφορεπκές απο­φάσεις. Υπάρχει, λόγου χάρη, το παράδειγμα μιας γυναί­κας που διαπίστωσε ότι η ένταση ανάμεσα στην ίδια και τον σύζυγό της επιβάρυνε αφάνταστα τη ζωή των παιδιών τους. Αυτή η κατάσταση δεν μπορούσε ασφαλώς να συνε­χιστεί. Ωστόσο, αν η σύζυγος κατέφευγε στη λύση του δια­ζυγίου κατοχυρώνοντας την κηδεμονία των παιδιών, ο άν- δρας της δεν θα συνεισέφερε στην κάλυψη όλων των ανα­γκών τους ούτε θα συμμετείχε πλήρως στη ζωή τους. Αυτή η διαπίστωση τη βοήθησε να συνειδητοποιήσει όπ δεν ήταν σε θέση να προσφέρει στα βλαστάρια της τη ζωή που ονει­ρευόταν να τους εξασφαλίσει. Έτσι, ύστερα από ώριμη σκέψη και παρατεταμένη ενδοσκόπηση, αποφάσισε να πα­ραχωρήσει την κηδεμονία στον σύζυγο. Η απόφαση επι- κρίθηκε από το συγγενικό περιβάλλον, αλλά εκείνη δεν δίστασε να την εφαρμόσει, βέβαιη για την ορθότητα των κινήτρων της. Πάντως, ήταν αποφασισμένη να εξακολου­θήσει ν’ αποτελεί μια μόνιμη και ενεργή παρουσία στη ζωή των παιδιών της, αψηφώντας τις όποιες αντιξοότητες.</p>
<p style="text-align: justify;">Η κηδεμονία των παιδιών μπορεί να αποτελέσει τερά- σπα πρόκληση για έναν άνδρα, στο μέτρο που αυτός ανα­λαμβάνει ένα πρωτόγνωρο επίπεδο ευθύνης -τη φροντίδα των παιδιών ενώ συνεχίζει να διεκπεραιώνει σε καθημερι­νή βάση τα συνήθη επαγγελματικά καθήκοντα. Ορισμένα ζευγάρια, φυσικά, καταφεύγουν στη λύση της κοινής κη­δεμονίας (σχεδιασμός που συνήθως αποβαίνει προς όφε­λος των παιδιών). Κάθε διακανονισμός, ωστόσο, έχει τα προβλήματά του. Κι αυτό επειδή δεν έχει τόοο σημασία</p>
<p style="text-align: justify;">ίδιος ο διακανονισμός, όσο η εφαρμογή του από τους γο­νείς. Ενίοτε η εχδρότητα που καλλιεργείται ανάμεσά τους στη διάρκεια των χρόνων που έπονται του διαζυγίου, δη­μιουργεί ένα μόνιμο κλίμα άγχους και έντασης και για τα παιδιά, τα οποία καταλήγουν συχνά να γίνονται πιόνια στην ανελέητη μάχη των γονέων τους για την εξασφάλιση ισχύος και επιρροής.</p>
<p style="text-align: justify;"> </p>
<p style="text-align: justify;">Μια γυναίκα δήλωσε απερίφραστα ότι η απόφασή της να μην πάρει διαζύγιο βασίστηκε στην επίγνωση πως ο σύζυγός της 8α εξακολουθούσε ν’ αποτελεί αναπόσπαστο κομμάτι της ζωής της μετά τον χωρισμό, υπό την ιδιότητα του πατέρα των παιδιών. Η προοπτική της συναναστρο­φής μαζί του κάτω από τέτοιες συνθήκες φάνταζε στα μάπα της σαφώς πιο επώδυνη από την προσπάθεια διάσωσης του γάμου. Ευτυχώς, στην προκειμένη περίπτωση ο σύζυ­γος αποδείχθηκε εξίσου αφοσιωμένος στα παιδιά και το ζευγάρι μπόρεσε να ξεπεράσει την κρίση και να ανοικοδο­μήσει τον συζυγικό δεσμό σε μια ικανοποιητική βάση όχι μόνο για τα παιδιά, αλλά και για την ίδια τη σχέση.</p>
<p style="text-align: justify;">Δεν είναι ασυνήθιστο ν’ αποφεύγεται ο χωρισμός «για το καλό των παιδιών». Κι ενώ πιστεύουμε ότι υπεύθυνες γι’ αυτές τις αποφάσεις είναι συνήθως οι μητέρες, υπάρ­χουν επίσης αναρίθμητοι πατέρες που φοβούνται μην χά­σουν αμετάκλητα τα παιδιά τους σε περίπτωση έκδοσης διαζυγίου. Η παραμονή στον γάμο προς όφελος των παι­διών είναι μια δοκιμασμένη ιδέα που τα τελευταία χρόνια έχει αρχίσει να αμφισβητείται. Καθώς το διαζύγιο αποτε­λεί σήμερα κοινή πρακτική, έχουμε φτάσει στο σημείο να πιστεύουμε όπ τα σημερινά παιδιά το αντιμετωπίζουν σα­φώς πιο ελαφρά σε σύγκριση με εκείνα των προηγούμε­νων γενεών. Όμως, η έκθεση της Τζούντιθ Σ. Βαλερστάιν <em>Second</em><em> </em><em>Chances</em> <em>(Δεύτερη Ευκαιρία),</em> βασισμένη σε μια δεκαετή μελέτη διαζευγμένων οικογενειών, μαρτυρά ότι οι δυσμενείς συνέπειες του διαζυγίου στα παιδιά είναι μάλλον πιο σοβαρές απ’ όσο πιστεύουμε.</p>
<p style="text-align: justify;"> </p>
<p style="text-align: justify;">Το πιο εντυπωσιακό εύρημα της Βαλεροτάιν είναι ότι, ενώ δεωρούμε βραχυπρόθεσμο το τραύμα του διαζυγίου, οι επιπτώσεις του στα παιδιά αποδεικνύονται μακροπρό­θεσμες. Δέκα χρόνια μετά τον χωρισμό των γονέων τους, τα περισσότερα εξακολουθούν να θεωρούν το συμβάν ση­μαντική παράμετρο στη ζωή τους (αναφέρεται σε ανθρώ­πους ηλικίας έντεκα έως και είκοσι εννέα χρόνων σήμε­ρα). Ποιο είναι το συμπέρασμα των συνεντεύξεων; Σας παραπέμπουμε στα λόγια της ίδιας της Βαλεροτάιν: «Η ζωή είναι σήμερα γι’ αυτά τα παιδιά απείρως πιο δύσκολη απ’ όσο φαντάζονταν».²</p>
<p style="text-align: justify;">Από τα νέα δεδομένα δεν προκύπτει ασφαλώς το συ­μπέρασμα πως πρέπει πάση θυσία ν’ αποφεύγουμε τη λύση του διαζυγίου, δεδομένου ότι υπάρχουν και παιδιά που αντεπεξήλθαν περίφημα στον χωρισμό των γονέων τους. Το κρίσιμο μήνυμα έγκειται στη σημασία του τρόπου με τον οποίο χειρίζονται οι γονείς το διαζύγιο και τη σχέση με τα παιδιά στη διάρκεια των χρόνων που ακολουθούν τη διάλυση του γάμου. Παρά τις δυσκολίες που ενέχει το δια­ζύγιο για κάθε εμπλεκόμενο, συμπεριλαμβανομένων των παιδιών, η Βαλεροτάιν θέτει το ζήτημα σε μια άλλη διά­σταση: «Δεν χωρεί αμφιβολία ότι το διαζύγιο είναι μια επί­πονη, μακροχρόνια και τραυματική περιπέτεια για την οι­κογένεια. Μπορεί, ωστόσο, να αποδειχθεί μια επωφελής και αναγκαία κοινωνική θεραπεία. Είναι γεγονός ότι τα περισσότερα διαζύγια ανάμεσα σε ζευγάρια με παιδιά δεν είναι προϊόντα αυθορμητισμού, καθότι οι περισσότεροι γονείς ανησυχούν για τις επιπτώσεις στην ψυχολογική κατάσταση των βλαστών τους. Υπάρχουν, επίσης, σημα­ντικές ενδείξεις ότι η παραμονή σ’ έναν γάμο γεμάτο συ­γκρούσεις κάθε άλλο παρά ωφελεί τα παιδιά. Ανπθέτως όλα τα σχετικά στοιχεία κατατείνουν στο συμπέρασμα ότι τα παιδιά ωφελούνται από την κατάλυση τέτοιων γάμων».³</p>
<p style="text-align: justify;">Το διαζύγιο θα έχει πιθανότατα ολέθριο αντίκτυπο στα παιδιά όταν ο ένας από τους γονείς καταλήγει να είναι απών από τη ζωή τους. Στην περίπτωση των εξωουζυγικών σχέ­σεων, αυτό συμβαίνει συχνά με το γονέα που έχει εμπλακεί στην περιπέτεια. Περιστασιακά, το παραστρατημένο ταίρι είναι τόσο απορροφημένο στον παράνομο δεσμό που δεν ενδιαφέρεται για τίποτε άλλο, ούτε καν για τα παιδιά του. Αυτή η κατάσταση είναι ασφαλώς δυσβάστακτη για το έτε­ρον ήμισυ, που καλείται όχι μόνο να καταπολεμήσει το προ­σωπικό αίσθημα της απόρριψης, αλλά και να αποτρέψει τη γέννηση ανάλογων συναισθημάτων στα παιδιά.</p>
<p style="text-align: justify;">Ένας άνδρας (που είχε μετακομίσει στο σπίτι της «άλ­λης») απέφευγε εσκεμμένα κάθε επαφή με τα παιδιά του, λες και αποτελούσαν υπόμνηση ενός τρόπου ζωής που ήθελε να ξεχάσει. Έδειχνε να μην δίνει καμιά σημασία στα αισθήματα και σας επιθυμίες τους, δεν τους τηλεφωνού­σε, ούτε αναλάμβανε ποτέ την πρωτοβουλία της επικοινω­νίας μαζί τους. Τα έβλεπε μόνο στο πλαίσιο των σποραδι­κών επισκέψεών του στο σπίτι για να πάρει κάτι που είχε ξεχάσει ή να ασχοληθεί με κάποια νομική πτυχή, του υπό έκδοση διαζυγίου. Η μητέρα, μολονότι υπέφερε από το αίσθημα της απόρριψης, ανησυχούσε κυρίως για τα παι­διά της. Δικαιολογούσε τον πατέρα με το επιχείρημα του φόρτου εργασίας, αλλά εκείνα ήταν αρκετά μεγάλα και ικανά να διακρίνουν τα κενά στην ερμηνεία της. Τελικά, συνειδητοποίησε ότι ήταν προτιμότερο να τους πει την αλήθεια.</p>
<p> </p>