<p>Όλες οι εττιδημιολογικές μελέτες δείχνουν ότι αυτή η αρρώστια που ονομάζουμε κατάθλιψη, εμφανίζεται όλο και πιο συχνά. Τα νούμερα στον «πολιτισμένο» κόσμο σκαρφαλώνουν κάθε χρό­νο, χωρίς να δείχνουν κανένα σημείο κάμψης. Οι φαρμακοβιομήχανοι έτριβαν τα χέρια τους. Η πελατεία τους είναι σίγουρη και μάλιστα σε αυ­ξανόμενη τάση. Δυστυχώς όμως για τις μεγάλες πολυεθνικές, πρόλαβαν και έβγαλαν εξαιρετικά αντικαταθλιπτικά, τα οποία έχουν πια χάσει την πατέντα τους και έτσι η τιμή των φαρμάκων αυ­τών, καθημερινά κατρακυλά.</p>
<p> </p>
<p>Κείμενο του Νευρολόγου Ψυχιάτρου κυρίου Παύλου Σακκά.</p>
<p> </p>
<p>Πάνω από το 5% του πληθυσμού των ΗΠΑ, λαμβάνει σήμερα αντικαταθλιπτικά. Σε μέρη όπως η Νέα Υόρκη, η συχνότητα είναι σαφώς μεγαλύτερη. Σε λίγο, οι περισσότεροι άνθρωποι από μια ηλικία και μετά, θα πρέπει να λαμβάνου­με για μεγάλα διαστήματα, ή ακόμα και διά βίου, αντικαταθλιπτικά.</p>
<p>Σκληρό; Ίσως, αλλά απόλυτα ρεαλιστικό. Όπως ένα μεγάλο κομμάτι του πληθυσμού που ζει σε μέρη όπου υπάρχει περίσσεια φαγητού, λαμβάνουν στατίνες, φάρμακα που μειώνουν τη χοληστερίνη, έτσι και όσοι μένουν σε μέρη που η ζωή τρέχει με γρήγορους ρυθμούς, θα πρέπει να λαμβάνουν αντικαταθλιπτικά.</p>
<p>Σήμερα γνωρίζουμε ότι η κατάθλιψη οφείλεται σε εξάντληση ενός νευρωνικού κυκλώματος στον εγκέφαλό μας. Ένα κύκλωμα πιθανώς σεροτονινεργικό, με διασυνδέσεις δηλαδή σεροτονίνης κατά κύριο λόγο, το οποίο δεν λειτουργεί αποτελεσματικά. Οι νευρώνες που το αποτελούν, έχουν εξαντληθεί και δεν μπορούν να κάνουν ικανοποιητι­κά τη δουλειά τους.</p>
<p> </p>
<p>Η γνώση αυτή, όπως οι περισσότερες στην Ιατρική, δεν προέκυψε από οργανωμένη και σχεδιασμένη έρευνα, αλλά από παρατηρήσεις τυχαί­ων γεγονότων. Κάποιοι οξυδερκείς κλινικοί γιατροί, παρατήρησαν ότι οι ασθενείς με φυματίωση που ελάμβαναν ένα συγκεκριμένο φάρμακο, αποκτούσαν καλύτερη διάθεση και μάλιστα όσοι φυματικοί ήταν κατα- θλιπτικοί, ως διά μαγείας η κατάθλιψή τους βελτιώνονταν. Στη συνέχεια είδαν ότι μία από τις ιδιότητες αυτού του φαρμάκου, της ισονιαζίδης, ήταν να αυξάνει τη σεροτονίνη και τη νοραδρεναλίνη στον εγκέφαλο. Προσπάθησαν λοιπόν οι ερευνητές των φαρμάκων, να φτιάξουν ειδικά φάρμακα, που να προκαλούν κατά κύριο λόγο την αύξηση αυτών των ουσιών στον εγκέφαλο και τα δοκίμασαν σε ασθενείς που έπασχαν από κατάθλιψη. Τα αποτελέσματα ήταν πρωτοφανή για την εποχή.</p>
<p> </p>
<p>Αρκεί να αντιληφθούμε ότι μέχρι το 1960, δεν υπήρχε ειδική θερα­πεία για την κατάθλιψη. Οι ασθενείς αντιμετωπίζονταν με ενθαρρύνσεις και ψυχολογική υποστήριξη. Κάποιοι ψυχίατροι και ψυχολόγοι, προ­σπαθούσαν να βρουν τι ήταν εκείνο που έφερε αυτούς τους ασθενείς σε αυτήν την κατάσταση. Έψαχναν για τραύματα στην παιδική ηλικία τους, με την ελπίδα ότι αν βοηθηθούν οι ασθενείς να τα ξεπεράσουν, μπορεί να απαλλαγούν από την κατάθλιψη που τους ταλαιπωρεί.</p>
<p> </p>
<p>Οταν όμως ήρθαν τα αντικαταθλιπτικά, όλα τα δεδομένα που ξέραμε μέχρι τότε, ανατράπηκαν. Πλέον μπορούσε ο ψυχίατρος να κάνει έναν καταθλιπτικό, που τα έβλεπε όλα γύρω του μαύρα και αδιέξοδα, μέσα σε λίγες ημέρες, ή μερικές εβδομάδες, να χαίρεται τη ζωή του και να χα­μογελά και πάλι. Και μάλιστα αυτή η δραματική αλλαγή, επέρχεται χω­ρίς καμιά ψυχοθεραπευτική παρέμβαση, καμιά αλλαγή στο περιβάλλον του ασθενούς. Χωρίς να μεταβληθούν κατ' ελάχιστον οι συνθήκες που τον έφεραν στην κατάθλιψη. Απλώς τα αντικαταθλιπτικά κάνουν τον άνθρωπο να βλέπει και πάλι τα πράγματα πιο αισιόδοξα. Ανατάσσουν την τάση που είχε όταν ήταν καταθλιπτικός, να τα βλέπει όλα απαισιό­δοξα, αδιέξοδα και μαύρα.</p>
<ul>
<li>Γιατρέ μου, δεν μπορώ να καταλάβω πώς είχα φτάσει σε αυτό το ση­μείο! Πώς είχα βουλιάξει έτσι. Το μυαλό μου γύριζε μόνο γύρω από την απώλεια του πατέρα μου. Ούτε η παρουσία των παιδιών μου, μου έδινε χαρά. Ήθελα να είμαι μόνη σε ένα κρεβάτι ή στον καναπέ και να σκέφτομαι… Μόνο δυσάρεστα πράγματα. Και αδιέξοδα… παντού αδιέξοδα.</li>
</ul>
<p> </p>
<p>Τα αντικαταθλιπτικά προφανώς δεν μεταβάλλουν την πραγματικό­τητα. Εκείνο που επιτυγχάνουν είναι να επαναφέρουν τα φίλτρα ανα­ζήτησης της σκέψης, στο φυσιολογικό τους εύρος, το οποίο με την κα­τάθλιψη είχε συρρικνωθεί γύρω από απαισιόδοξες και μόνο σκέψεις. Δηλαδή η κατάθλιψη περιορίζει τα φίλτρα αναζήτησης του μυαλού μας σε πεδία αναζήτησης μόνο καταθλιπτικών θεμάτων. Πολλοί ασθενείς όταν θεραπευτούν λένε χαρακτηριστικά ότι όταν ήταν μέσα στην κα­τάθλιψη, δεν μπορούσαν να σκεφτούν τίποτε άλλο παρά μαύρες και απαισιόδοξες σκέψεις και σενάρια.</p>
<p> </p>
<p>Μετά την ανακάλυψη των αντικαταθλιπτικών, δεν χωρά καμιά αμ­φισβήτηση το γεγονός, ότι η κατάθλιψη είναι και αυτή μια βιολογική ασθένεια. Μια ασθένεια ενός κυκλώματος του εγκεφάλου μας. Μια εξάντληση ενός συγκεκριμένου σεροτονινεργικού κυκλώματος. Τα αντικαταθλιπτικά εκείνο που κάνουν είναι να επιτρέπουν στους σερο- τονινεργικούς νευρώνες να λειτουργήσουν χωρίς απώλειες. Έτσι σε λίγο διάστημα αποκαθίσταται η φυσιολογική λειτουργία τους, αφού τα φάρμακα κάνουν τη λειτουργία των νευρώνων αυτών πιο ανέξοδη. Γι' αυτό και τα αντικαταθλιπτικά δεν έχουν άμεσο αποτέλεσμα, γιατί απλώς βοηθούν να αναλάβουν οι προβληματικοί νευρώνες.</p>
<p> </p>
<p>Υπάρχουν βέβαια και κάποιοι ασθενείς, στους οποίους το κύκλωμα έχει εξαντληθεί σε τέτοιον βαθμό, που δεν μπορεί να αναλάβει χωρίς τη συνεχή φαρμακευτική υποστήριξη. Είναι προφανές ότι αυτοί χρειά­ζονται αντικαταθλιπτική αγωγή διά βίου.</p>
<p> </p>
<p>Εκείνο που έχω παρατηρήσει από την πείρα μου, είναι ότι στην κα­τάθλιψη συμβαίνει αυτό που συμβαίνει και στη σχιζοφρένεια. Δηλαδή, μετά από κάθε υποτροπή, η επόμενη φάση θεραπεύεται δυσκολότερα.</p>
<p> </p>
<p>Απαιτεί μεγαλύτερη δοσολογία φαρμάκων και περισσότερο χρόνο για να θεραπευτεί.</p>
<p> </p>
<p>Μια ασθενής μου, το παρατήρησε πρώτη:</p>
<p> </p>
<p>Πώς είναι δυνατόν να παίρνω τόσα φάρμακα και να μη γίνομαι ακόμα καλά; Την πρώτη φορά που έπαθα κατάθλιψη, μετά από μια ερωτική απογοήτευση, στα 19 μου και έκλαιγα απαρηγόρητη και δεν μπορού­σα να κοιμηθώ, ο οικογενειακός γιατρός, μου έδωσε λίγο ηρεμιστικό και σε μια βδομάδα ήμουν μια χαρά. Όταν ήρθα σε σας, πριν πέντε χρόνια, στα 40 μου, όταν έπαθα ξανά κατάθλιψη, τότε που πέθανε ξαφνικά ο πατέρας μου, μου δώσατε 20 mg αντικαταθλιπτικό και σε δυο-τρεις βδομάδες ήμουν περδίκι. Τώρα που σύζυγός μου αναγκά­στηκε να κλείσει το μαγαζί και πέσαμε σε δύσκολη οικονομική κατά­σταση, μου δίνετε τριπλάσια δόση, έχει περάσει ένας μήνας και ακό­μα δεν έχω δει καμιά βελτίωση…</p>
<p> </p>
<p>Η συγκεκριμένη ασθενής βελτιώθηκε μετά από 15 ημέρες. Για να την κάνω τελείως καλά όμως, αναγκάστηκα και της προσέθεσα και άλλο, ισχυρότερο αντικαταθλιπτικό. Μάλιστα, ακριβώς για τον λόγο που η ίδια μου είχε υποδείξει, της συνέστησα να μη διακόψει τη θεραπεία της. Η ίδια όμως, μετά από λίγους μήνες και αφού είχε εξοικειωθεί με τις νέες οικονομικές συνθήκες, προοδευτικά σταμάτησε την αγωγή.</p>
<p> </p>
<p>Έτσι μετά από έναν χρόνο ξαναήρθε κλαίγοντας. Το παιδί της είχε πάθει ένα μικρό ευτυχώς ατύχημα, αλλά καθώς είχε ιδιαίτερη ευαισθη­σία, έπαθε πάλι κατάθλιψη. Πλέον, έχοντας πείρα από τις προηγούμενες φάσεις, είχε αρχίσει αγωγή από μόνη της. Τη φορά αυτή, απαιτήθηκε ο συνδυασμός δύο διαφορετικών αντικαταθλιπτικών, στις ανώτερες δοσολογίες τους, μαζί με την ενίσχυση με λίγο λίθιο, ένας αγαπημένος μου συνδυασμός, για να βγει η ασθενής από την κατάθλιψή της. Μετά και από αυτό, δεν τόλμησε να διακόψει ούτε καν να περιορίσει μόνη της, την αγωγή.</p>
<p> </p>
<p>Φαίνεται λοιπόν ότι όταν το κύκλωμα που είναι υπεύθυνο για την κα­τάθλιψη, εξαντληθεί μία φορά, πιο εύκολα εξαντλείται και πάλι, ακό­μα και με μικρότερου βάρους γεγονότα. Επίσης κάθε εξάντληση του κυκλώματος, κάνει δυσκολότερη την επαναφόρτισή του. Κάτι δηλα­δή σαν τις μπαταρίες, οι οποίες όσες περισσότερες φορές αδειάσουν, τόσο δυσκολότερα φορτίζονται. Για τον λόγο αυτόν, από ένα σημείο και μετά, η συνεχής υποβοήθηση του κυκλώματος με φάρμακο, καθί­σταται απαραίτητη.</p>
<p>Μπορείτε να διαβάσετε περισσότερα στο βιβλίο «Η Ψυχιατρική Αλλιώς» Ιατρικές Εκδόσεις ΒΗΤΑ <em></em></p>