Ο φόβος και το άγχος των παιδιών για το σχολείο: Πώς αντιμετωπίζεται;

04/09/2014
Ομάδα Σύνταξης
Οικογένεια

<div class="k2IntroText">
Και η μικρή ιστορία του Σχολείου του ΟΧΙ…Η εποχή, που ένα παιδί ξεκινά το σχολείο αποτελεί μια σημαντική περίοδο μετάβασης στη ζωή του ίδιου του παιδιού, της οικογένειάς του και του σχολείου ως ευρύτερου συστήματος. Μια ομαλή προσαρμογή στο σχολικό περιβάλλον έχει βρεθεί να επηρεάζει θετικά στην εκπαιδευτική ικανότητα του παιδιού, στη μετέπειτα σχολική του πορεία, αλλά και στις κοινωνικές δεξιότητες που ένα παιδί θα αναπτύξει και θα αξιοποιήσει στην ενήλικη ζωή του.
</div>
<div class="k2FullText">
Αν και η αρχή του σχολείου επισημαίνεται ως ιδιαίτερα κρίσιμη μεταβατική περίοδος, εξίσου σημαντικές στιγμές είναι όταν το παιδί περνά από το Δημοτικό στο Γυμνάσιο ή όταν ένα παιδί χρειάζεται να αλλάξει σχολικό περιβάλλον.
Η μετάβαση αυτή δεν είναι πάντα εύκολη και ομαλή για όλα τα παιδιά. Ένας διαρκώς αυξανόμενος αριθμός παιδιών βιώνει αυτή τη μετάβαση με δυσκολία, φόβο, αρνητικότητα και απόσυρση. Υπάρχουν παιδιά, που φοβούνται να πάνε σχολείο, παιδιά, που η συμπεριφορά τους τα εμποδίζει να σχετιστούν με συνομήλικους στο σχολικό περιβάλλον και παιδιά, των οποίων η σχολική τους απόδοση είναι χαμηλή ή πέφτει ξαφνικά σε αυτές τις κρίσιμες περιόδους.
Θέλοντας να επικεντρωθούμε σε μια από τις συμπεριφορές των παιδιών, θα στρέψουμε την προσοχή μας σε αυτό το σύντομο σημείωμα στα παιδιά, που παρουσιάζουν στοιχεία σχολικής φοβίας. Οι έρευνες διεθνώς μιλούν για ποσοστά, που κυμαίνονται από 1% έως 5% των παιδιών σχολικής ηλικίας, χωρίς ιδιαίτερες διαφοροποιήσεις μεταξύ αγοριών και κοριτσιών.
Είναι παιδιά, που αρνούνται επίμονα να πάνε σχολείο, που απουσιάζουν συστηματικά από το σχολείο ή που, παρά τις λίγες απουσίες, εκδηλώνουν έντονο άγχος σε σχέση με τη σχολική φοίτηση. Τα παιδιά αυτά συχνά εμφανίζουν επαναλαμβανόμενα σωματικά συμπτώματα, με συνηθέστερα τους κοιλιακούς πόνους, τη ναυτία, τον εμετό, τη διάρροια, τις ταχυκαρδίες ή τους πονοκεφάλους, χωρίς επαρκή ιατρική δικαιολογία. Τα συμπτώματα αυτά εκδηλώνονται τις πρωινές ώρες, πριν την αναχώρηση για το σχολείο, ή τα βράδια πριν την επόμενη σχολικά μέρα. Μετά τη συγκατάνευση των γονέων να μην πάει το παιδί σχολείο, η αδιαθεσία εξαφανίζεται με «μαγικό» τρόπο. Και φυσικά τα Σαββατοκύριακα το παιδί είναι απαλλαγμένο από οποιαδήποτε σωματικά συμπτώματα.
Η μεγάλη αλήθεια είναι πως το σχολειοφοβικό παιδί θέλει αλλά δεν μπορεί να πάει σχολείο.
Οι αιτιολογικοί παράγοντες της σχολικής φοβίας βρίσκονται μέσα στις οικογένειες, που μεγαλώνουν τα παιδιά, στα σχολεία και στο σύστημα εκπαίδευσης, αλλά και στην ψυχοσύνθεση κάθε παιδιού.
Πολύ συχνά η σχολική φοβία και η δυσκολία προσαρμογής στο σχολικό περιβάλλον σχετίζονται με τη δυσκολία των παιδιών να διαχειριστούν τη διαδικασία αποχωρισμού από την οικογένειά τους. Η δυσκολία του αποχωρισμού εμφανίζεται πολύ νωρίς στα παιδιά, στην ηλικία των 7-8 μηνών, μαζί με τον φόβο των ξένων. Η παρουσία άγχους θεωρείται «φυσιολογική» μέχρι την ηλικία των 3 ετών περίπου. Το άγχος αποχωρισμού είναι δυνατόν να παραταθεί σε μεγαλύτερες ηλικίες και στην περίπτωση αυτή αναγνωρίζεται ως ψυχολογική διαταραχή με τα παρακάτω χαρακτηριστικά:
* Υπερβολική ανησυχία όταν υπάρχει αποχωρισμός από τους γονείς.
* Παράλογος φόβος ότι θα συμβεί κάτι κακό στους γονείς ή ότι κάποιο τραγικό γεγονός θα οδηγήσει σε αποχωρισμό παιδιού-γονέων.
* Το παιδί αρνείται να πάει στο σχολείο ή να κοιμηθεί αν ο γονέας δεν είναι δίπλα.
* Έχει επαναλαμβανόμενους εφιάλτες στους οποίους κεντρικό θέμα είναι ο αποχωρισμός.
* Παρουσιάζει αποσυρμένη συμπεριφορά, θλίψη και δυσκολίες στη συγκέντρωση όταν δεν είναι μαζί με τους γονείς.
Η εμφάνιση του άγχους αποχωρισμού συνδέεται στενά με την ποιότητα της σχέσης γονέα παιδιού και, γενικότερα, τη δομή των σχέσεων στην οικογένεια. Πολύ συχνά ο πόνος του αποχωρισμού αφορά εξίσου το γονέα και το παιδί. Σε οικογένειες με χαρακτήρα κλειστό και υπερπροστατευτικό ο γονέας μπορεί, άθελά του, να περνά στο παιδί το μήνυμα ότι η ανεξαρτητοποίησή του και η απαγκίστρωση από τα οικογενειακά δεσμά μπορεί να είναι επικίνδυνη για την ίδια την οικογένεια. Το άγχος που νιώθουν οι γονείς και τα βιώματα που μεταφέρουν από τη δική τους οικογένεια σχετίζονται σε μεγάλο βαθμό με τα προβλήματα αποχωρισμού.
Και ένα παιδί, που μπορεί να διαχειριστεί θέματα αποχωρισμού, πιθανά να αντιμετωπίσει δυσκολίες και φόβο να πάει σχολείο για λόγους, που σχετίζονται με:
*Μαθησιακά προβλήματα, ελαττωμένη διανοητική ικανότητα, διαταραγμένη συναισθηματική κατάσταση, χρόνια ασθένεια του παιδιού.
*Άσχημες σχολικές εμπειρίες (π.χ. πειράγματα).
*Χρόνια νοσήματα γονέων, όπου το παιδί παίρνει το ρόλο να φροντίζει το γονιό.
Ακόμη και το ίδιο το εκπαιδευτικό μας σύστημα, συχνά ενισχύει αρνητικές συμπεριφορές για το σχολείο. Οι δάσκαλοι, που χαρακτηρίζονται από αυστηρότητα και πολλές σχολικές απαιτήσεις και παιδαγωγικές μέθοδοι, που βασίζονται στην τιμωρία και «επιτίθενται» στην αυτοεκτίμηση του παιδιού, δημιουργού συχνά συναισθήματα θυμού και φόβου, που οδηγούν στην επιθετικότητα ή την απόσυρση του παιδιού.
Ένα τόσο κρίσιμο ζήτημα απαιτεί τη συνεργασία των ενηλίκων (γονείς – δάσκαλοι) τόσο μεταξύ τους όσο και με τα ίδια τα παιδιά, σε συνθήκες ανοιχτής επικοινωνίας, με μηνύματα άμεσα και σαφή. Απαιτεί σεβασμό στον προσωπικό χώρο ανάπτυξης κάθε παιδιού, διάλογο και αλληλοϋποστήριξη. Η παρακάτω μικρή ιστορία αποτελεί ένα τέτοιο παράδειγμα.
Η μικρή ιστορία του Σχολείου του ΟΧΙ…
Αλήθεια πως θα ήταν αν και τα ίδια τα παιδιά συμμετείχαν στη διαδικασία διαμόρφωσης ενός σχολείου. Αν έβαζαν και τις δικές τους ιδέες στο τραπέζι. Η επαφή με το θέμα σχολείο θα βελτιωνόταν; Θα προκαλούσε λιγότερο φόβο, αυτή η μετάβαση. Θα μείωνε το άγχος των ίδιων και συνακόλουθα των γονιών και δασκάλων τους; Πιστεύοντας βαθειά μέσα μας στη δύναμη της επικοινωνίας, το δοκιμάσαμε.
Σε ένα από τα σεμινάρια, που κάνουμε μαζί με την κα Ντένια Μπιζάνου, ειδική παιδαγωγό, που αφορούσαν την προετοιμασία των παιδιών για το πέρασμα στο Γυμνάσιο, αποφασίσαμε να κάνουμε την ιδέα πράξη. Απευθυνθήκαμε στους ίδιους τους μαθητές και τις μαθήτριες (παιδιά 11-12 ετών) και τους ζητήσαμε να διαμορφώσουν εκείνοι και εκείνες το ιδανικό σχολείο τους. Ένα σχολείο, που η προσαρμογή των παιδιών θα ήταν ομαλή, πιθανά τις δυσκολίες να είχαν οι μεγάλοι…
Αυτή λοιπόν είναι η ιστορία ενός σχολείου φτιαγμένου από τα ίδια τα παιδιά για τα παιδιά. Σας την παραθέτω χωρίς την παραμικρή αλλαγή.
ΤΟ ΣΧΟΛΕΙΟ ΤΟΥ ΟΧΙ !
Είναι ένα σχολείο, που το όχι επιτρέπεται. Μπορείς και να μη συμμετέχεις αν δε θέλεις. Γίγαντες και νάνοι, όπως στην ιστορία του Γκιούλιβερ, το παρακολουθούν. Σε αυτό το σχολείο το μέγεθος δεν μετράει. Οι τάξεις είναι μικρές για λίγους μαθητές, αλλά έχουμε μια μεγάλη βιβλιοθήκη. Έχει και μια αίθουσα για εκδηλώσεις και γιορτές. Έχει μια λίμνη, πάπιες, δέντρα και μήλα. Αυτό το σχολείο δίνει καρπούς.
Τα παιδιά παίζουν παιχνίδια στον υπολογιστή και video games. Λαμβάνουν και μηνύματα από τους δορυφόρους.
Έχει γήπεδο ποδοσφαίρου και τένις για ομαδικά και ατομικά σπορ. Έχει και μια μεγάλη πισίνα και μια αίθουσα χορού για χαλάρωση.
Το φαγητό έρχεται από τη φύση και επειδή στη χώρα μας είναι μολυσμένη φέρνουμε δέντρα και λουλούδια από τον Αμαζόνιο.
Τα παιδιά διασκεδάζουν, αποφασίζουν, γελάνε και αν δεν θέλεις να συμμετέχεις μπορείς. Είναι και για μαθητές με κακούς βαθμούς, γιατί και αυτούς μπορούμε να τους βοηθήσουμε, αφού μιλάμε όλες τις γλώσσες. Οι καλοί μαθητές βοηθούν τους κακούς. Είναι ένα αλληλοδιδακτικό σχολείο, ένα προοδευτικό σχολείο. Είχαμε διαφωνία για τους βαθμούς, αλλά όταν διαφωνούμε ψηφίζουμε. Δεν δίνουμε εξετάσεις!
Με λίγα λόγια το σχολείο μας: είναι τεράστιο, μέσα στη φύση, τέλειο και μικροσκοπικό…σαν ωκεανός χαράς!
Στο τέλος κάποιος ζήτησε να αλλάξει το όνομα γιατί ήταν λίγο αρνητικό και δεν του άρεσε. Έγινε λοιπόν…
ΤΟ ΣΧΟΛΕΙΟ ΤΟΥ ΟΧΙ, ΠΟΥ ΛΕΕΙ ΠΟΛΛΑ ΝΑΙ !!!
Καλή σχολική χρονιά σε όλους!
Μερικές συμβουλές για τους γονείς:
* Αρχικά, διενεργείστε ιατρική εξέταση για να διερευνηθεί η φύση των σωματικών συμπτωμάτων και να αποκλειστούν παθολογικά αίτια.
* Όσο κι αν αυτό μοιάζει δύσκολο, μην υποχωρείτε στις παρακλήσεις του παιδιού να μείνει στο σπίτι.
* Κρατείστε ήρεμη και αποφασιστική στάση κατά τον πρωινό αποχωρισμό. Η χρονική παράταση του αποχωρισμού δεν βοηθάει.
* Όταν ο γονιός αμφιταλαντεύεται, αναστατώνεται ή προσπαθεί να κατευνάσει το συναισθηματικό ξέσπασμα του παιδιού τα πράγματα γίνονται χειρότερα.
* Καλό είναι να μην υπερτονίζουν οι γονείς το πόσο θα επιθυμήσουν το παιδί όσο λείπει. Είναι βοηθητικό το να αναγνωρίζουν από την πλευρά τους πιθανές δυσκολίες σε σχέση με τον αποχωρισμό και αισθήματα ενοχής.
* Σε περίπτωση που το παιδί μείνει σπίτι, ας εξαλειφθούν τα διάφορα «δευτερογενή οφέλη» που ενισχύουν τη συμπεριφορά του παιδιού: τηλεόραση, παραμονή στο κρεβάτι, χατίρια.
* Αν η μεταφορά του παιδιού στο σχολείο προκαλεί υπερβολικό άγχος στο γονέα, μπορεί να ζητήσει τη βοήθεια κάποιου άλλου συγγενή ή φιλικού προσώπου
* Ενημερώστε το δάσκαλο για το πρόβλημα και συνεργαστείτε μαζί του για μία κοινή γραμμή αντιμετώπισης
* Είναι σημαντικό το ζευγάρι των γονιών να αντιμετωπίζει από κοινού το πρόβλημα. Η ενεργός συμμετοχή του πατέρα και η ενδυνάμωση του γονεϊκού του ρόλου μπορεί να λειτουργήσει πολύ βοηθητικά.
* Ακούστε και αποδεχτείτε τα δύσκολα συναισθήματα του παιδιού σε σχέση με τον αποχωρισμό. Μην υποβιβάζετε τη σημασία τους και μην ζητάτε από το παιδί να τα αρνηθεί. Κάποιες φορές και μόνο το να εκφραστούν ανοιχτά βοηθά να υποχωρήσει το πρόβλημα.
* Μην εστιάζετε την προσοχή σας στα σωματικά ενοχλήματα για τα οποία παραπονιέται το παιδί. Αν τα καταφέρει να πάει στο σχολείο, επαινέστε το εγκάρδια και μην επικεντρωθείτε στα ενδεχόμενα ψυχοσωματικά συμπτώματα.
* Αν το πρόβλημα επιμένει, προκαλώντας έντονη διαταραχή της οικογενειακής ζωής και σημαντικά κενά στη σχολική μάθηση του παιδιού, καλό είναι να αναζητηθεί η βοήθεια κάποιου ειδικού.
Από την επιστημονική ομάδα του διατροφολόγου Ευάγγελου Ζουμπανέα(diatrofi.gr) και τον Ηλίας Ρήγος Ψυχολόγο – Οικογενειακός Σύμβουλο
 
</div>