Δίκταμο: Το καλύτερο "κόλπο" για να μην κρυολογήσεις φέτος

14/09/2014
Ομάδα Σύνταξης
Διατροφή

Ο ΔΙΚΤΑΜΟΣ ΣΤΗΝ ΑΡΧΑΙΟΤΗΤΑ
Η Δίκτη είναι μία από τις τρεις κύριες οροσειρές της Κρήτης, τόπος όπου, σύμφωνα με τη μυθολογία, η Ρέα γέννησε μακριά από τις αφανιστικές διαθέσεις του Κρόνου τον θεό Δία, στη σπηλιά Δικταίο Άντρο, στους βόρειους πρόποδες του όρους. Η μέγιστη κορυφή της Δίκτης, των Λασιθιώτικων βουνών δηλαδή, βρίσκεται στη θέση Σπαθί ή Εντίχτης, σε υψόμετρο 2.148 μέτρων. Σε αυτή κυρίως την οροσειρά αυτοφύεται ένας αρωματικός θάμνος, ο Δίκταμος (Δίκτη + θάμνος = Δίκταμνος ή Δίκταμος, λατινική ονομασία: Origanum dictamnus L.) σήμα κατατεθέν των κρητικών βοτάνων.
Το δίκταμο θα τον συναντήσουμε και ως'Ερωντα. ονομασία που είτε πηγάζει από τις ενδεχόμενες αφροδισιακές ιδιότητές του είτε σχετίζεται με τον θεό Έρωτα, ενώ οι χαρακτηρισμοί του στομαχό- χορτο (λόγω της θετικής του επίδρασης στο στομάχι και στο γαστρε- ντερικό σύστημα ευρύτερα) αλλά και σταματόχορτο (ενδέχεται να βοηθά στην καταστολή της αιμορραγίας) προσδιόρισαν από πολύ νωρίς κάποιες από τις αξιόλογες επιδράσεις του στην υγεία.
Ο δίκταμος καλλιεργείται συστηματικά στο χωριό Έμπαρος του νομού Ηρακλείου, καθώς και στις γύρω κοινότητες, συμβάλλοντας έτσι στο μεγαλύτερο ποσοστό της εμπορικής του διακίνησης. Η προσπάθεια για καλλιέργεια του θάμνου αυτού σε άλλες περιοχές της Ελλάδας, όπως για παράδειγμα στα Ιωάννινα, δεν είχε επιτυχή έκβαση, αηοδεικνύοντας την αγάπη του δίκταμου στις ιδιαίτερες κλιματικές συνθήκες της Κρήτης. Σημαντικό μέρος του καλλιεργήσιμου δίκταμου καταλήγει στην ποτοποιία, προκειμένου να εξαχθεί εκχύλισμα που προσδίδει «νότες» στον αρωματικό χαρακτήρα του πασίγνωστου ποτού Martini.
Οι αναφορές για το δίκταμο στην αρχαιότητα εντυπωσιάζουν με το πλήθος τους και το περιεχόμενό τους.
0 πατέρας της ιατρικής, ο Ιπποκράτης, στοχοποιεί τη δράση του δίκταμου στον τοκετό, αναφέροντας στο σύγγραμμά του Περί Γυναικείας Φύσεως·. Δικτάμνου Κρητικού όσον οβολόν εν ύδατι ποιείν… τούτο και το έμβρυον εξελαύνει.
Σχετικές αναφορές, με έμφαση στην εκτρωτική του δράση, θα κάνει αργότερα και ο πατέρας της Φαρμακογνωσίας Διοσκουρίδης αναφέροντας στο Περί ύλης Ιατρικής·, ού μόνον γαρ πινόμενη (ανα- φερόμενος πάντα στο συγκεκριμένο βότανο), αλλά και προστιθεμέ- νη. υποθυμιωμένη τα τεθνηκότα έμβρυα εκτινάσσει.
Οι επουλωτικές ιδιότητες του δίκταμου αναδεικνύονται για ηρώ- ιη φορά από τον Αριστοτέλη, όταν στο έργο του Περί Ζώων Ιστορίας αναφέρει ότι τα λαβωμένα κρι κρι (οι αίγαγροι του βουνού) αναζητούσαν το δίκταμο, προκειμένου να αποοπάσουν το βέλος από το οώμα τους και να κλείσει η πληγή: επεί και εν Κρήτη φασί τας αίγας τας αγρίας. όταν τοξευθώσι ζητείν τον δίκταμνον δοκεί δε τούτον εκβλητικόν είναι των τοξευμάτων εν τω σώματι. διαβάζουμε χαρακτηριστικά.
Τον Ιούλιο του 2013, η επιτροπή φαρμάκων φυτικής προέλευσης του Ευρωπαϊκού Οργανισμού Φαρμάκων, με οδηγό τις γραπτές αξιολογήσεις της καθηγήτριας της Φαρμακευτικής σχολής του Πανεπιστημίου Αθηνών κας Ιωάννας Χήνου, δημοσιεύει την τελική μονογραφία του δίκταμου με θεραπευτικές ενδείξεις την ανακούφιση από:
το βήχα που σχετίζεται με το κρυολόγημα.
τις ήπιες γαστρεντερικές διαταραχές,
τις μικρές φλεγμονές του δέρματος και τους μώλωπες.
ΕΥΕΡΓΕΤΙΚΑ ΟΦΕΛΗ
ΤΙ ΕΔΕΙΞΑΝ ΟΙ ΑΝΑΛΥΣΕΙΣ
Έλληνες ερευνητές έχουν κατά καιρούς αναλύσει τα φύλλα και τα υπέργεια τμήματα του δίκταμου, ταυτοποιώντας σημαντικές ουσίες που βρίσκονται μέσα σε αυτά. Φλαβονοειδή (απιγενίνη. λουτεολίνη. κερκετίνη) και τριτερπένια (ολεανολικό, ουρσολικό οξύ) είναι μερικά από τα ουστατικά που παρουσιάζουν ιδιαίτερο ενδιαφέρον σε εργαστηριακές μελέτες.
Παράλληλα. περισσότερες από 40 ουσίες ανάμεσα στις οποίες η θυμόλη, η καρβακρόλη, το γ-τερπινένιο και το π-κυμένιο έχουν προσδιοριστεί (Καστρινάκης, 2002) στο αιθέριο έλαιο του δίκταμου, ουσίες στις οποίες οφείλονται οι εξαιρετικές αντιμικροβιακές και αντιοξειδωτικές ιδιότητες του αρωματικού φυτού.
Μελέτη της δρος Γκορτζή και συνεργατών (Molecules 2007 May 2;12[5]:932-45) έδειξε την αποτελεσματικότητα του αιθέριου ελαίου του δίκταμου (και του καλλιεργημένου και του άγριου) έναντι πα- θογόνων στελεχών Gram θετικών και Gram αρνητικών βακτηρίων.
έναντι παθογόνων βακτηρίων της στοματικής κοιλότητας, αλλά και έναντι εν δυνάμει παθογόνων μυκήτων όπως η Candida Albicans.
Σε άλλη, πιο πρόοφατη (J Agric Food Chem. 2010 May 26;58[10];6064-8) εργαστηριακή πάντα μελέτη (όχι δηλαδή σε ανθρώπους. αλλά σε κυτταρικές σειρές), φάνηκε επίσης η σημαντική αντιμικροβιακή δράση συστατικών του δίκταμου έναντι συγκεκριμένων Gram αρνητικών βακτηρίων.
ΤΡΙΑ ΒΡΑΣTAPIA ΤΗΝ ΗΜΕΡΑ, ΤΟΝ ΓΙΑΤΡΟ ΤΟΝ ΚΑΝΟΥΝ ΠΕΡΑ
Για το αφέψημα του δίκταμου -κοινώς «βραστάρι»- βράζουμε νερό και αμέσως ρίχνουμε την ανάλογη ποσότητα δίκταμου, αφήνοντας τον στο μπρίκι για λίγα δευτερόλεπτα. Το αποσύρουμε από τη φωτιά και το αφήνουμε να ηρεμήσει για 5-7 λεπτά. Το βραστάρι του δίκταμου δεν θέλει ούτε πολύ βράσιμο ούτε και ατελείωτες ώρες αναμονής μέχρι να το πιούμε.
Τρία φλιτζάνια ημερησίως μπορούν να μας ανακουφίσουν από την έντονη συμπτωματολογία του κρυολογήματος (και κυρίως από τον συνοδευτικό βήχα) και να προσφέρουν ανακούφιση από στομαχόπονους, όταν κάτι τέτοιο είναι ζητούμενο. Λόγω έλλειψης σχετικών επιστημονικών στοιχείων, ο δίκταμος θα πρέπει να αποφεύγεται κατά την εγκυμοσύνη και το θηλασμό, ενώ δεν προτείνε- ται σε ηλικίες κάτω των 18 ετών.
ΦΑΡΜΑΚΟ ΓΙΑ ΤΟ ΕΛΚΟΣ;
Το ελικοβακτηρίδιο του πυλωρού, η ανακάλυψη και η απομόνωση του οποίου οδήγησε τους ερευνητές Marshall και Warren στη βράβευση με το Nobel Ιατρικής το 2005. είναι ένα μικρόβιο που σχετίζεται στενά με το έλκος του δωδεκαδακτύλου αλλά και του στομάχου. Ερευνητικά δεδομένα (Stamatis et al. 2003) αποδεικνύουν πως συγκεκριμένο εκχύλισμα του δίκταμου είναι δραστικό έναντι στελεχών του ελικοβακτηριδίου του πυλωρού. Βέβαια, χρειάζονται και άλλες μελέτες προκειμένου να μπορούμε να μιλάμε για σαφή δράση του δίκταμου κατά της βασικής αιτίας του έλκους του δωδεκαδακτύλου και του στομάχου, όμως τα έως τώρα στοιχεία είναι ενθαρρυντικά και ελπιδοφόρα.
ΕΡΩΤΗΣΕΙΣ
Γιατί δεν επιτρέπετε η κατανάλωση δίκταμου σε κάποιες ομάδες όπως εγκύους, ανήλικους κλπ;
Οι ενδείξεις και οι αντενδείξεις που διαβάζετε για το δίκταμο σε αυτό το βιβλίο τεκμηριώνονται πλήρως από την επιστήμη και δεν είναι αυθαίρετες. Η επιτροπή φαρμάκων φυτικής προέλευσης του Ευρωπαϊκού Οργανισμού Φαρμάκων στην τελική μονογραφία του δίκταμου αναφέρει πως η κατανάλωση δίκταμου από έγκυες γυναίκες ή θηλάζουσες δεν προτείνεται. λόγω της έλλειψης τεκμηριωμένων επιστημονικών δεδομένων που να αποδεικνύουν πως η κατανάλωσή του από αυτές τις πληθυσμιακές ομάδες είναι ασφαλής.
Υπάρχει όριο κατανάλωσης;
Σε περίπτωση που χρησιμοποιούμε το δίκταμο ως θεραπευτικό μέσο για να ανακουφιστούμε από το βήχα σε ένα κρυολόγημα και άρα πίνουμε 3 φλιτζάνια καθημερινά, καλό είναι, αν μετά από μία εβδομάδα δεν έχουμε διαπιστώσει κάποια βελτίωση, να απευθυνθούμε στον ειδικό ιατρό. Αν όμως πίνουμε δίκταμο με πιο αραιή συχνότητα και σε μικρότερη ποσότητα, δεν χρειάζεται να αναρωτιόμαστε για όρια κατανάλωσης.
 
Ευχαριστούμε τις εκδόσεις διόπτρα. Από το βιβλίο του Κωνσταντίνου Ξένου & Αστερίας Σταματάκη “Γνωρίστε τα ελληνικά super foods"