Παιδικό πάχος: Τρόποι να το αποφύγετε

05/12/2014
Ομάδα Σύνταξης
Οικογένεια

Βοήθεια για το παχύσαρκο παιδί
Γράφει η Χριστίνα Φοντόρ, Κλινική Διαιτολόγος – Διατροφολόγος <a href="http://www.mednutrition.gr">www.mednutrition.gr</a>
Γνωρίζουν οι γονείς ότι η παιδική παχυσαρκία αποτελεί πρόβλημα υγείας;
Είναι πολύ βασικό οι γονείς να αποδεχτούν ότι η παιδική παχυσαρκία είναι πρόβλημα υγείας και χρήζει άμεσης επίλυσης. Επίσης, οι γονείς οφείλουν να είναι ενημερωμένοι για τις κοινωνικές, οικονομικές και ψυχολογικές επιπτώσεις της παιδικής παχυσαρκίας. Πολύ συχνά, ιδιαίτερα οι γονείς που είναι και οι ίδιοι παχύσαρκοι, θεωρούν το βάρος του παιδιού τους φυσιολογικό, ενώ, στην πραγματικότητα, αυτό είναι υπέρβαρο ή παχύσαρκο!
Με ποιον τρόπο οι γονείς μπορούν να αναγνωρίσουν και να προλάβουν την παχυσαρκία στο παιδί τους;
Οι γονείς, για να αναγνωρίσουν το υπερβάλλον βάρος του παιδιού τους οφείλουν να παρακολουθούν τακτικά την ανάπτυξη του παιδιού, με τη συμβολή του παιδίατρου και χρησιμοποιώντας παράλληλα τις καμπύλες ανάπτυξης. Διατηρώντας ένα αρχείο της πορείας του βάρους, ύψους και ΔΜΣ του παιδιού, ο γονιός μπορεί να ελέγχει αν υπάρχει κάποια «έκρηξη» στην ανάπτυξη του παιδιού και, με αυτόν τον τρόπο, να προλάβει ακόμα και την εμφάνιση της παιδικής παχυσαρκίας. Ο ΔΜΣ θεωρείται μια από τις καταλληλότερες μεθόδους προσδιορισμού της παιδικής παχυσαρκίας, διότι έχει υψηλή συσχέτιση με τα ποσοστά σωματικού λίπους, όπου να χρησιμοποιηθούν τα όρια ΔΜΣ ανάλογα με την ηλικία και το φύλο. Οι καμπύλες που αφορούν στον ελληνικό πληθυσμό, θα τις βρείτε και στο Βιβλιάριο Υγείας του παιδιού ενώ μπορείτε να υπολογίσετε πανεύκολα τον ΔΜΣ του παιδιού σας εδώ: http://www.mednutrition.gr/deiktis-mazas-somatos-gia-paidia.
Πως δημιουργείται η παχυσαρκία στο παιδί;
Η παιδική παχυσαρκία είναι αποτέλεσμα της διαφοράς ανάμεσα στην πρόσληψη θερμίδων και στην κατανάλωσή τους, που σχετίζεται με τη μειωμένη φυσική δραστηριότητα (το λεγόμενο θετικό ισοζύγιο ενέργειας). Άλλοι παράγοντες που επιδρούν γενικότερα στην παχυσαρκία των παιδιών μπορεί να είναι: γενετικοί (π.χ. κληρονομικότητα), περιγεννετικοί (π.χ. βάρος γέννησης παιδιού, ο θηλασμός, η διατροφή του βρέφους), περιβαλλοντικοί (π.χ. η οικογένεια, το σχολείο, οι δάσκαλοι, οι φίλοι, οι αθλητικές εγκαταστάσεις), παθολογικοί- ενδοκρινικοί (π.χ. υποθυροειδισμός, λήψη ινσουλίνης- κορτιζόλης) και ψυχολογικοί παράγοντες. Οι γονείς, ως υποστηρικτές της προσπάθειας ελέγχου βάρους, μπορούν να συνεισφέρουν άμεσα στο να ανατραπεί η παχυσαρκία στο παιδί, λειτουργώντας ως πρότυπα για το παιδί και παρέχοντάς του την απαραίτητη υποστήριξη και καθοδήγηση.
Πώς να φροντίσετε για την διαθεσιμότητα των τροφών του παιδιού.
Φροντίστε να υπάρχουν διαθέσιμες στο σπίτι τροφές από όλες τις ομάδες τροφίμων. Να υπάρχουν υγιεινά σνακ, μικρής ενεργειακής πυκνότητας (π.χ.φρούτα, λαχανικά, ξηροί καρποί, ποπ κορν χωρίς βούτυρο), αντί για γλυκίσματα πλούσια σε λιπαρά και ζάχαρη. Βοηθήστε το παιδί σας να εξοικειωθεί με νέα τρόφιμα, έχοντάς τα συχνά διαθέσιμα και δείχνοντας πόσο τα απολαμβάνετε και εσείς οι ίδιοι. Να ενθαρρύνετε τα παιδιά, αντί για τα γλυκά, να δημιουργήσουν γεύσεις, συνδυασμούς τροφών, αφήνοντάς τα να επιλέξουν μόνα τους τι επιθυμούν στο δικό τους σνακ. Αποφύγετε τη διάκριση των τροφίμων σε «καλά» και «κακά». Δεν υπάρχουν καλές και κακές τροφές, αλλά καλές και κακές διατροφικές συνήθειες. Φροντίστε να τρώτε τακτικά μαζί με το παιδί σας και μην παραμελείτε τα οικογενειακά γεύματα.
Φροντίσετε για ένα ήρεμο και ασφαλές περιβάλλον, βοηθώντας το παιδί στην ενδυνάμωση της αυτοεκτίμησης του.
Η πρόσληψη τροφής για τον άνθρωπο δεν έχει μόνο βιολογική, αλλά και ψυχική αξία. Αρνητικά συναισθήματα μπορούν να προκαλέσουν αυξημένη κατανάλωση τροφίμων – αντίστροφα, το υπερβάλλον βάρος δημιουργεί αρνητικά συναισθήματα και το παχύσαρκο παιδί αναζητά την απόλαυση και πάλι στο φαγητό. Συζητήστε με το παιδί σας πώς νιώθει σχετικά με το βάρος του και παρέχετέ του υποστήριξη, ενθάρρυνση και αποδοχή. Δημιουργήστε ένα ήρεμο, ευχάριστο και ασφαλές περιβάλλον κατά τη διάρκεια του φαγητού. Αποφύγετε να ασκείτε πίεση σε θέματα διατροφής π.χ. «φάε τη σαλάτα σου», «μη φας παγωτό» κ.ά.
Επιβραβεύστε σωστά το παιδί όταν βελτιώνει τη διατροφική του συμπεριφορά.
Η σωστή επιβράβευση στο παιδί σας πρέπει να είναι λεκτική («Συγχαρητήρια! Έφαγες το σπανακόρυζο. Θα γίνεις δυνατός/ή σαν το Ποπάυ») και όχι υλική («Φάε το σπανακόρυζο για να σου αγοράσω τα αγαπημένα σου αυτοκόλλητα»). Επίσης, οι γονείς, δεν πρέπει να χρησιμοποιούν ως δώρο για την κατανάλωση ενός «υγιεινού» τροφίμου ένα άλλο τρόφιμο, το οποίο προσπαθούν οι ίδιοι να περιορίσουν. Για παράδειγμα, συχνά ακούγεται το «αν φας τις φακές, θα φας γλυκό το απόγευμα». Σε μια μελέτη, η προτίμηση των παιδιών για το «δώρο» αυξήθηκε, ενώ για το αρχικό τρόφιμο μειώθηκε, ακόμη κι όταν η προτίμηση για τα δύο τρόφιμα αρχικά δεν διέφερε.
Ενθαρρύνετε το παιδί να είναι φυσικά δραστήριο.
Ενθαρρύνετε το παιδί σας να έχει φυσική δραστηριότητα και να μειώσει τον χρόνο που ξοδεύει μπροστά στην τηλεόραση ή τον υπολογιστή. Η παχυσαρκία είναι αποτέλεσμα της λανθασμένης διατροφικής συμπεριφοράς αλλά και της περιορισμένης φυσικής δραστηριότητας (το αυτοκίνητο, οι κυλιόμενες σκάλες, οι ώρες μπροστά στην τηλεόραση- υπολογιστή- ηλεκτρονικά παιχνίδια, κ.ά.). Παρόλο που η φυσική δραστηριότητα από μόνη της μπορεί να μην επιφέρει σημαντική απώλεια βάρους, τα ψυχολογικά οφέλη της άσκησης μπορεί να είναι πάρα πολύ σημαντικά. Η βελτίωση των ψυχολογικών παραμέτρων μπορεί να βοηθήσει τα παχύσαρκα παιδιά να διαχειριστούν καλύτερα την υπερφαγία και τα αρνητικά συναισθήματα που μπορεί να οδηγήσουν σε αυτήν.
Τα παιδιά ψάχνουν για πρότυπα…
Οι γονείς θα πρέπει να λειτουργήσουν ως πρότυπο που θα μιμηθεί το παιδί τους, ακολουθώντας και οι ίδιοι έναν υγιεινό τρόπο ζωής, με σωστή διατροφή, φυσιολογικές ώρες ύπνου, επαρκή φυσική δραστηριότητα κ.ά. Φροντίστε να βρίσκεστε σε επαφή με το φιλικό και σχολικό περιβάλλον του παιδιού σας, καθώς τα άλλα παιδιά συχνά λειτουργούν, επίσης, ως πρότυπα.
Η διατροφή του παιδιού θα πρέπει να αποτελείται…
"Δείξε μου τι τρως, να σου πω ποιός είσαι". Η καθημερινή διατροφή του παιδιού πρέπει να έχει ποικιλία, ισορροπία (τρόφιμα από όλες τις ομάδες τροφίμων σε σωστές αναλογίες) και μέτρο (σωστή ποσότητα – www.megethosmeridas.gr). Κάθε παιδί έχει τις δικές του ιδιαιτερότητες ή/ και προτιμήσεις, επομένως χρειάζεται εξατομικευμένη διατροφική προσέγγιση με την υποστήριξη του άμεσου περιβάλλοντος, η οποία συνήθως είναι η ίδια η οικογένεια. Είναι καλό να καταναλώνονται 3 βασικά γεύματα και 2-3 θρεπτικά σνακς, τα οποία να σχεδιαστούν από την αρχή της ημέρας.
Ποιος ο ρόλος του διαιτολόγου για την σωστή αντιμετώπιση της παιδικής παχυσαρκίας;
Ο διαιτολόγος, χρησιμοποιώντας τις εξειδικευμένες γνώσεις και την εμπειρία του, καθοδηγεί το παιδί και τους γονείς, ώστε η διαιτολογική παρέμβαση να είναι αποτελεσματική, δηλαδή το παιδί να αποκτήσει φυσιολογικό βάρος και να είναι υγιές. Αξιολογεί κατά πόσο το παιδί τρέφεται σωστά, δίνει κίνητρα για αύξηση της φυσικής του δραστηριότητας (π.χ. θα μπορέσει να τρέξει καλύτερα στην μπάλα), αλλά εκτιμά και την ικανότητα και την προθυμία του να κάνει τις απαιτούμενες αλλαγές. Βοηθά το παιδί και τους γονείς να έχουν την κατάλληλη ψυχολογία να εφαρμόσουν, αυτές τις αλλαγές, στην πράξη. Επίσης, ο διαιτολόγος εντοπίζει το διατροφικό πρόβλημα και ρυθμίζει την τρέχουσα πρόσληψη τροφής, λαμβάνοντας υπόψη τις αλλαγές που πρέπει να γίνουν άμεσα αλλά και τις προτιμήσεις του παιδιού. Όσον αφορά τη φυσική δραστηριότητα επισημαίνει στους γονείς τη σημασία της άσκησης, τόσο στην μείωση του βάρους, όσο και στην ψυχολογία και γενικά στην υγεία του παιδιού.
Η παρέμβαση του διαιτολόγου, για να βοηθήσει το παιδί, γίνεται και στους γονείς;
Ο διαιτολόγος, για να βοηθήσει το παιδί, χρειάζεται να δουλέψει και με τους γονείς, π.χ. παρέχοντάς τους διατροφικές γνώσεις, εκπαίδευση στον τρόπο που τρέφονται, στον τρόπο μαγειρέματος και στην αγορά τροφίμων κ.ά. Μαθαίνει τους γονείς να λειτουργούν ως πρότυπα, τους συμβουλεύει για τη διαχείριση των εντάσεων, τους προσφέρει εναλλακτικές προτάσεις επιβράβευσης κ.ά. Καθοδηγεί τους γονείς πώς να μην δίνουν έμφαση στην "εικόνα σώματος" του παιδιού (π.χ. "έχει λίγη κοιλίτσα ακόμη"), αλλά να επικεντρώνονται στην υιοθέτηση ορθής συμπεριφοράς ως προς τη διατροφή και τη φυσική δραστηριότητα (π.χ. επιβραβεύοντάς το που κάθε μέρα τρώει μαζί με το φαγητό και μια μεγάλη χούφτα πολύχρωμα λαχανικά). Το παχύσαρκο παιδί απαιτεί επιστημονική αντιμετώπιση, διότι οι στοιχειώδεις γνώσεις των γονέων συνήθως δεν επαρκούν, αλλά ενίοτε δημιουργούν περαιτέρω προβλήματα (π.χ. μια "περιοριστική" διατροφή μπορεί να δημιουργήσει στο παιδί έλλειψη ασβεστίου/ σιδήρου ενώ μια άλλη διατροφή πλούσια σε κρέας μπορεί να οδηγήσει σε αύξηση της χοληστερίνης).
Συμπερασματικά
Είναι επιστημονικά αναγνωρισμένο ότι τα παιδιά που τρώνε δείπνο με τις οικογένειές τους πάνω από πέντε φορές την εβδομάδα, κοιμούνται τουλάχιστον 10,5 ώρες κάθε βράδυ και παρακολουθούν λιγότερο από δύο ώρες τηλεόραση/ υπολογιστή ημερησίως, έχουν 40% λιγότερο πιθανότητες να είναι παχύσαρκα από τα παιδιά που δεν έχουν αυτές τις συνήθειες.