<p style="text-align: justify;">Περισσότερες από 500.000 γυναίκες σε όλο τον κόσμο αναπτύσσουν ετησίως καρκίνο του τραχήλου της μήτρας, ενώ περίπου 288.000 χάνουν κάθε χρόνο τη ζωή τους εξαιτίας του, σύμφωνα με τον Παγκόσμιο Οργανισμό Υγείας. Τα περισσότερα κρούσματα και θάνατοι (περίπου 80%) καταγράφονται στις αναπτυσσόμενες χώρες, όπου ούτε τεστ Παπανικολάου γίνεται συστηματικά ούτε υπάρχουν τα εμβόλια που προστατεύουν τις γυναίκες από τον υπαίτιο ιό.</p>
<p style="text-align: justify;">Το τεστ Παπανικολάου (Pap-test) είναι μία κυτταρολογική εξέταση που μελετά επιχρίσματα τα οποία λαμβάνονται από τον εξωτράχηλο και τον εσωτράχηλο της μήτρας, με σκοπό να διαγνωστούν οι προκαρκινικές εκείνες αλλοιώσεις (δυσπλασίες) που αν παραμείνουν αθεράπευτες θα μπορούσαν να εξελιχθούν σε καρκίνο του τραχήλου της μήτρας.</p>
<p style="text-align: justify;">Είναι γνωστό πως οι δυσπλασίες στα κύτταρα του τραχήλου προϋπάρχουν του καρκίνου για πολλά χρόνια. Σε καρκίνο δεν εξελίσσονται όλες οι δυσπλασίες, αλλά ένα μικρό ποσοστό από αυτές, το οποίο εξαρτάται κυρίως από τη βαρύτητα της δυσπλασίας και το χρονικό διάστημα που αυτή παραμένει αθεράπευτη. Πιο συγκεκριμένα, μια ήπια δυσπλασία (CIN 1) εξελίσσεται σε καρκίνο σε ποσοστό περίπου 1%, ενώ μια βαριά δυσπλασία (CIN 3) σε ποσοστό μεγαλύτερο από 12%.</p>
<p style="text-align: justify;">Αν και το Pap-test έχει συμβάλει σε σημαντικό βαθμό στη μείωση των περιπτώσεων καρκίνου του τραχήλου της μήτρας, ιδιαίτερα στις ανεπτυγμένες κοινωνίες που είναι πληροφορημένες και εφαρμόζονται πολιτικές προληπτικής ιατρικής, ωστόσο δεν μπορεί να ανακαλύψει όλες τις προκαρκινικές βλάβες _ έχει δηλαδή μία ευαισθησία που κυμαίνεται στο περίπου 60%-70%. Αυτό σημαίνει πως από τις 100 γυναίκες που έχουν δυσπλασία στον τράχηλο και υποβάλλονται σε Pap-test μόνο στις 60 έως 70 από αυτές θα είναι το Pap-test παθολογικό.</p>
<p style="text-align: justify;">Επειδή όμως, όπως αναφέρθηκε, οι δυσπλασίες αυτές προϋπάρχουν στον τράχηλο για πολλά χρόνια και επειδή οι γυναίκες θα πρέπει να υποβάλλονται σε Pap-test κάθε έτος, υπολογίζεται πως στην τριετία το Pap-test θα διαγνώσει τελικά περισσότερες από 90 γυναίκες από τις 100 με προκαρκινικές βλάβες.</p>
<p style="text-align: justify;"><span style="color: #000099;">Πρώτα η μόλυνση από ιό</span></p>
<p style="text-align: justify;">Από πολλά χρόνια ήταν γνωστό πως ο ιός των ανθρωπίνων θηλωμάτων (HPV – <strong>H</strong>uman<strong>P</strong>apilloma <strong>V</strong>irus) αποτελούσε έναν από τους προδιαθεσικούς παράγοντες για την εμφάνιση του καρκίνου του τραχήλου της μήτρας. Την τελευταία δεκαετία, όμως, έγινε γνωστό πως για να εμφανιστεί καρκίνος στον τράχηλο απαραίτητη προϋπόθεση είναι η μόλυνση από τον ιό HPV. Σε μία μεγάλη μελέτη λ.χ. βρέθηκε πως σε όλα τα ιστοτεμάχια από καρκίνο τραχήλου που μελετήθηκαν υπήρχε γενετικό υλικό από τον ιό HPV.</p>
<p style="text-align: justify;">Άλλοι προδιαθεσικοί παράγοντες, όχι όμως ικανοί από μόνοι τους να προκαλέσουν τραχηλική δυσπλασία και πιθανώς καρκίνο στον τράχηλο, είναι η έναρξη της σεξουαλικής ζωής σε μικρή ηλικία, το κάπνισμα, η συνύπαρξη και άλλων σεξουαλικά μεταδιδόμενων νοσημάτων και η σπάνια επανάληψη του Pap-test.</p>
<p style="text-align: justify;">Είναι γνωστά μέχρι σήμερα τουλάχιστον 100 στελέχη ιών HPV που προσβάλλουν διάφορα όργανα του ανθρωπίνου σώματος, όπως δέρμα, πνεύμονες, έντερο και φωνητικές χορδές. Από τα στελέχη αυτά, περίπου 30 προσβάλλουν τον τράχηλο, άλλα εκ των οποίων θεωρούνται υψηλού κινδύνου και άλλα χαμηλού. Η διάκριση αυτή γίνεται με βάση την ικανότητα των στελεχών να προκαλούν, όταν προσβάλουν τον τράχηλο, βαριά ή ελαφρά δυσπλασία.</p>
<p style="text-align: justify;">Η μετάδοση του ιού γίνεται κυρίως με τη σεξουαλική επαφή, ενώ πιθανολογούνται και άλλοι πιο σπάνιοι τρόποι μετάδοσης, όπως περιγεννητικά (δηλαδή κατά τη δίοδο του εμβρύου από τον κόλπο της μητέρας), με την επαφή με μολυσμένα αντικείμενα κ.ά.</p>
<p style="text-align: justify;">Από μελέτες φαίνεται πως η πιθανότητα να προσβληθεί μια γυναίκα από κάποιο στέλεχος του HPV στη διάρκεια της ζωής της είναι 50%-70%. Πιο συχνή είναι η μόλυνση σε μικρότερες ηλικίες κατά την έναρξη της σεξουαλικής ζωής, ενώ η πιθανότητα προσβολής είναι πιο σπάνια προϊούσης της ηλικίας.</p>
<p style="text-align: justify;">Πιο συγκεκριμένα, η πιθανότητα να υπάρχει κάποιο στέλεχος HPV στον τράχηλο γυναικών ηλικίας από 25-29 ετών είναι περίπου 20%, ενώ η πιθανότητα αυτή στην ηλικιακή ομάδα των 40-44 ετών είναι μικρότερη από 3%. Φαίνεται πως καθώς μεγαλώνει η ηλικία και ηρεμούν οι έντονες ορμονικές μεταβολές που εμφανίζονται στην εφηβεία, τα κύτταρα του τραχήλου σταθεροποιούνται και γίνονται πιο ανθεκτικά στην προσβολή από τους ιούς.</p>
<p style="text-align: justify;">Όπως, όμως, γίνεται και με άλλες ιογενείς λοιμώξεις, από τα άτομα που προσβάλλονται από τους ιούς HPV δεν εμφανίζουν όλα αλλοιώσεις στον τράχηλο, αλλά ένα μικρό ποσοστό αυτών, γιατί το ανθρώπινο αμυντικό σύστημα εξουδετερώνει τους ιούς.</p>
<p style="text-align: justify;">Στα άτομα που ο ιός θα παραμείνει, τότε όπως προαναφέρθηκε εμφανίζονται δυσπλασίες στα κύτταρα του τραχήλου που μπορεί είτε να υποστρέψουν, είτε να εξελιχθούν σε καρκίνο, αν παραμείνουν αδιάγνωστες και αθεράπευτες.</p>
<p style="text-align: justify;"><span style="color: #000099;">Τα εμβόλια</span></p>
<p style="text-align: justify;">Αφότου διαπιστώθηκε πως απαραίτητη προϋπόθεση για την εμφάνιση καρκίνου του τραχήλου της μήτρας είναι η μόλυνση από στελέχη HPV, έγιναν πολλές έρευνες για τη δημιουργία εμβολίων κατά κάποιων στελεχών HPV. Οι έρευνες επικεντρώθηκαν αρχικά σε εμβόλια κατά στελεχών υψηλού κινδύνου και πιο συγκεκριμένα κατά των στελεχών 16 και 18, τα οποία είναι υπεύθυνα για το 70% περίπου των περιπτώσεων καρκίνου στον τράχηλο.</p>
<p style="text-align: justify;">Αναπτύχθηκαν δύο εμβόλια. Το ένα είναι διδύναμο και δημιουργεί αντισώματα κατά των στελεχών 16 και 18, ενώ το άλλο είναι τετραδύναμο και δημιουργεί, επιπλέον από το πρώτο, αντισώματα και κατά των στελεχών 6 και 11, τα οποία είναι υπεύθυνα για το 90% των οξυτενών κονδυλωμάτων. Ο πλήρης εμβολιασμός περιλαμβάνει, και για τα δύο εμβόλια, τρεις δόσεις. <br /><br />Μέχρι σήμερα έχουν γίνει παγκοσμίως περισσότερες από 10.000.000 δόσεις και από τα δύο εμβόλια χωρίς σημαντικές ανεπιθύμητες ενέργειες. Κάποια περιστατικά νευροπάθειας που αναφέρθηκαν στις αρχές των προγραμμάτων εμβολιασμού διαπιστώθηκε, σε μεταγενέστερες μελέτες, πως δεν ήταν σίγουρο το ότι οφειλόταν στο εμβόλιο κατά των HPV, γιατί μερικά από τα άτομα αυτά είχαν υποβληθεί και σε εμβολιασμό έναντι άλλων ιών, ενώ τα περιστατικά δεν ήταν σημαντικά περισσότερα από αυτά που συμβαίνουν και στο γενικό πληθυσμό.</p>
<p style="text-align: justify;"><span style="color: #000099;">Αποτελεσματικότητα και ηλικία εμβολιασμού</span></p>
<p style="text-align: justify;">Τα μέχρι τώρα αποτελέσματα από τα άτομα που έχουν υποβληθεί σε εμβολιασμό είναι πολύ ενθαρρυντικά και δείχνουν πως η αποτελεσματικότητά του στα άτομα που δεν έχουν προσβληθεί από τα στελέχη που περιέχονται στα εμβόλια πλησιάζει το 100%. Δηλαδή, φαίνεται πως ο τίτλος αντισωμάτων που παράγεται αποτρέπει τη μόλυνση του τραχήλου και κατά συνέπεια τις κυτταρικές δυσπλασίες από τα στελέχη αυτά. Επιπλέον, έχει φανεί πως τα παραγόμενα αντισώματα παρέχουν και μερική προστασία έναντι και κάποιων άλλων στελεχών (45, 31), τα οποία δεν περιέχονται στα εμβόλια.</p>
<p style="text-align: justify;">Οι γυναίκες που υποβάλλονται σε εμβολιασμό θα πρέπει να μην έχουν μολυνθεί τουλάχιστον από τα στελέχη που περιέχονται στο εμβόλιο, και ιδανικά να μην έχουν έρθει σε επαφή με κανένα από τα στελέχη που προσβάλλουν τον τράχηλο. Δηλαδή ο εμβολιασμός είναι ιδανικός όταν γίνει πριν από την έναρξη της σεξουαλικής δραστηριότητας.</p>
<p style="text-align: justify;">Γι’ αυτό η πρόταση της Ελληνικής Επιτροπής για το εμβόλιο κατά του HPV συνιστά η πρώτη δόση να χορηγείται στην ηλικία των 12-13 ετών. Στο Εθνικό Πρόγραμμα Εμβολιασμού της χώρας μας, δωρεάν εμβολιασμό δικαιούνται οι γυναίκες που δεν έχουν κλείσει το 26ο έτος της ηλικίας όταν λαμβάνουν την πρώτη δόση.</p>
<p style="text-align: justify;"><span style="color: #000099;">Ειδικά τεστ ταυτοποίησης</span></p>
<p style="text-align: justify;">Όλες οι σύγχρονες έρευνες που οδήγησαν στη γνώση της συσχέτισης των προκαρκινικών αλλοιώσεων του τραχήλου της μήτρας με τη μόλυνση από τον HPV οδήγησαν και στην ανακάλυψη ειδικών τεστ που ανιχνεύουν αν ο ιός από τον οποίο έχει προσβληθεί μία γυναίκα ανήκει στα στελέχη υψηλού ή χαμηλού κινδύνου ή ακόμη και ποιο ακριβώς στέλεχος είναι.</p>
<p style="text-align: justify;">Το τεστ αυτό, που γίνεται με λήψη υγρών από τον τράχηλο και τον κόλπο, ονομάζεται HPV DNA test. Είναι ένα τεστ με πολύ μεγάλη ευαισθησία, δηλαδή μπορεί να βρει πολύ μεγάλο ποσοστό (πάνω από 90%) από τις γυναίκες που έχουν προσβληθεί από τον HPV. Δεν ανιχνεύει την ύπαρξη καρκίνου στον τράχηλο, αλλά μας βοηθάει να γνωρίζουμε ποιες γυναίκες θεωρούνται υψηλού κινδύνου για ανάπτυξη δυσπλασιών και πιθανώς καρκίνου, και ποιες είναι χαμηλού κινδύνου, ώστε να τροποποιήσουμε ίσως ανάλογα την παρακολούθηση. <br /><br />Είναι ένα τεστ για το οποίο γίνονται ακόμη και σήμερα πάρα πολλές μελέτες σε παγκόσμιο επίπεδο και πιθανόν στο μέλλον θα ενσωματωθεί στα προγράμματα πληθυσμικού ελέγχου για να βοηθήσει τους γιατρούς και τις γυναίκες στη λήψη των σωστών κάθε φορά αποφάσεων.</p>
<p style="text-align: justify;">Το βέβαιο είναι πως η έρευνα και η γνώση που αποκτάται από αυτήν μας βοηθάει στην κατανόηση των μηχανισμών που διέπουν τις διάφορες παθολογικές καταστάσεις.</p>
<p style="text-align: justify;">Η εισαγωγή των εμβολίων για τον ιό HPV φαίνεται πολλά υποσχόμενη, και ίσως στο μέλλον αναπτυχθούν εμβόλια που θα παράγουν αντισώματα έναντι περισσοτέρων στελεχών HPV. Το HPV DNA test αποτελεί και αυτό ένα βοηθητικό εργαλείο στη σκέψη μας για τη σωστή θεραπευτική αντιμετώπιση.</p>
<p style="text-align: justify;">Προς το παρόν και μέχρι να αρχίσουν να τροποποιούνται τα προγράμματα πληθυσμικού ελέγχου _ κάτι που φαίνεται πως θα πάρει αρκετά χρόνια _ το μόνο μέσο ελέγχου του τραχήλου της μήτρας από προκαρκινικές αλλοιώσεις θα παραμείνει αυτό που ήταν τα τελευταία 60 χρόνια, δηλαδή το τεστ Παπανικολάου. Και οι γυναίκες που εμβολιάζονται δεν θα πρέπει να αμελούν τον τακτό γυναικολογικό και κυτταρολογικό έλεγχο του τραχήλου της μήτρας. Πηγή tanea.gr</p>