Κοινωνική φοβία: Ποια είναι τα συμπτώματά της;

<p><span>Η κοινωνική φοβία αποτελεί ένα από τα πιο συνηθισμένα ψυχολογικά προβλήματα και απαντάται εξίσου συχνά τόσο σε άνδρες όσο και σε γυναίκες. Έρευνες δείχνουν ότι 3% ως 13% των ανθρώπων θα εμφανίσουν αυτή τη διαταραχή κατά την διάρκεια της ζωής τους. Τις περισσότερες φορές η κοινωνική φοβία εμφανίζεται στις ηλικίες από 5 έως 13 χρονών, ωστόσο αρκετές φορές εμφανίζεται και μετά τα 25 χρόνια.</span></p>
<ul>
<li><strong>Ποια είναι τα συμπτώματα της Κοινωνικής Φοβίας;</strong></li>
</ul>
<p><strong><em>Σκέψεις και συναισθήματα:</em></strong></p>
<p>Το άτομο που υποφέρει από κοινωνική φοβία αισθάνεται έντονο άγχος σε μία ή περισσότερες κοινωνικές καταστάσεις ή όταν χρειάζεται να επιτελέσει κάτι μπροστά σε άλλους. Σκέφτεται ότι οι άλλοι θα τον κρίνουν, θα τον παρατηρούν, θα εξετάζουν προσεκτικά κάθε του κίνηση. Αναμένει ότι θα γελοιοποιηθεί, θα υποτιμηθεί, και ότι οι άλλοι θα κάνουν προσβλητικά και αποδοκιμαστικά σχόλια και όταν μπορεί αποφεύγει αυτές τις καταστάσεις.</p>
<p>Συχνά ακόμα αισθάνεται θλίψη, μοναξιά και ότι είναι αποκομμένο από τους άλλους, κάτι ωστόσο φυσιολογικό και αναμενόμενο αφού και το ίδιο αποφεύγει την αλληλεπίδραση μαζί τους. Τέλος τα άτομα με κοινωνική φοβία έχουν χαμηλή αυτοεκτίμηση, μειωμένη αυτοπεποίθηση και αρνητική εικόνα για τον εαυτό τους. Σκέφτονται ότι δεν έχουν τις κοινωνικές δεξιότητες που οι άλλοι έχουν για να αντιμετωπίζουν αποτελεσματικά τέτοιες καταστάσεις. Πιστεύουν ότι όλοι οι άλλοι τα καταφέρνουν καλύτερα σε διάφορους τομείς της ζωής τους ενώ για τον εαυτό τους πιστεύουν ότι κάνουν συνέχεια και μόνο λάθη, κυρίως στις συναναστροφές τους με άλλους ανθρώπους.</p>
<p>Ωστόσο συχνά αναγνωρίζουν ότι το άγχος τους και οι φόβοι τους είναι υπερβολικοί αλλά παραβλέπουν τις εμπειρίες στις οποίες τα έχουν καταφέρει εξίσου καλά με τους άλλους και εμμένουν στις ίδιες <strong>δυσλειτουργικές </strong>και στρεσογόνες σκέψεις.</p>
<p><strong><em>Σωματικά και ψυχοφυσιολογικά συμπτώματα</em></strong></p>
<p>Τα άτομα που υποφέρουν από κοινωνική φοβία σε καταστάσεις έντονου άγχους αισθάνονται να κοκκινίζουν στο πρόσωπο. Ακόμα περιγράφουν ναυτία, τάση προς εμετό και συχνοουρία, ταχυκαρδία, αρρυθμία και τσιμπήματα στα δάχτυλα των ποδιών και των χεριών, στις παλάμες και στα πέλματα. Επίσης πολλοί ιδρώνουν υπερβολικά, νιώθουν ένα κόμπο στο λαιμό τους και τους μυς του προσώπου τους να παγώνουν και να ακινητοποιούνται. Αισθάνονται τέλος δυνατές κράμπες στο στομάχι και αδυναμία να ελέγξουν την αναπνοή τους η οποία γίνεται πολύ γρήγορη και ακανόνιστη. Ανάλογα με την περίπτωση, όσο εντονότερο στρες βιώνει το άτομο, τόσο εντονότερα και εμφανέστερα θα είναι τα συμπτώματα αυτά. Ορισμένες φορές βέβαια το άγχος είναι τόσο επώδυνο και ανυπόφορο που μπορεί να φτάσει ακόμα και σε κρίση πανικού (για περισσότερες λεπτομέρειες σχετικά με το άγχος και τον πανικό, βλέπε αντίστοιχα κεφάλαια στο βιβλίο "ΠΡΩΤΕΣ ΒΟΗΘΕΙΕΣ ΨΥΧΙΚΗΣ ΥΓΕΙΑΣ").</p>
<ul>
<li><strong>Πώς αυτά τα συμπτώματα συντηρούν την Κοινωνική Φοβία;</strong></li>
</ul>
<p>Για παράδειγμα ένα άτομο με κοινωνική φοβία σε μια φιλική συγκέντρωση σκέφτεται διαρκώς ότι θα χάσει τα λόγια του και θα γίνει ρεζίλι. Οι σκέψεις αυτές του δημιουργούν αισθήματα ντροπής και άγχους με αποτέλεσμα σε λίγο να αρχίσει να πιστεύει ότι η ανησυχία του και τα συνωδά συμπτώματα άγχους γίνονται αντιληπτά από τους συνομιλητές του. Φοβούμενο ότι οι γύρω του θα καταλάβουν την ταραχή του και θα ρεζιλευτεί αγχώνεται ακόμα περισσότερο. Το άτομο θα συνεχίσει να αγχώνεται και πιθανόν να χάσει πράγματι τα λόγια του. Είτε το άτομο χάσει τα λόγια του είτε όχι το επεισόδιο ενεργοποιείται μέσω ενός φαύλου κύκλου που ξεκινά από μία λανθασμένη αντίληψη μίας σωματικής αντίδρασης (οι άλλοι βλέπουν ότι αγχώνομαι) που οδηγεί σε αυξημένη εγρήγορση με αυξημένη έκκριση αδρεναλίνης η οποία με την σειρά της οδηγεί σε περαιτέρω σωματικά συμπτώματα και έτσι ενισχύεται η αντίληψη ότι οι άλλοι θα καταλάβουν το άγχος του. Πολύ πιθανό επίσης είναι το άτομο και μόνο στην σκέψη ότι θα χάσει τα λόγια του να αποφύγει οποιαδήποτε κοινωνική συναναστροφή. Αυτή η αποφυγή συντηρεί επίσης το άγχος του ατόμου και οδηγεί σε έναν άλλο φαύλο κύκλο όπου η αποφυγή αυξάνει το άγχος του ατόμου και ισχυροποιεί την αντίληψή του ότι δεν θα τα καταφέρει και θα γίνει ρεζίλι.</p>
<ul>
<li><strong>Πώς επηρεάζει η κοινωνική φοβία τη ζωή του ατόμου;</strong></li>
</ul>
<p>Πολλοί από εμάς αισθάνονται έντονο άγχος όταν πρόκειται να δώσουν μια ομιλία ή να παρουσιάσουν μια εργασία. Κάτι τέτοιο ασφαλώς δεν συγκαταλέγεται στις φοβίες, αλλά σε καθημερινές περιστάσεις της ζωής και σε φυσιολογικές ανθρώπινες αντιδράσεις. Το άγχος σε αυτές τις περιπτώσεις είναι μάλλον καλό, καθότι συμβάλει σε μια καλύτερη επίδοση.<br />Για τα άτομα όμως που υποφέρουν από κοινωνική φοβία αυτό το φυσιολογικό και δικαιολογημένο άγχος παίρνει δραματικές διαστάσεις. Τα άτομα αυτά έχουν την πεποίθηση ότι δεν θα τα καταφέρουν και οι άλλοι πιθανότατα τους κρίνουν αρνητικά και τους αποδοκιμάσουν. Φοβούνται ότι σε οποιαδήποτε κοινωνική συναναστροφή, από το να βγουν έξω με μια παρέα μέχρι τη διεκπεραίωση κάποιων επαγγελματικών θεμάτων, οι γύρω τους θα τους ταπεινώσουν και θα τους μειώσουν.</p>
<p>Αυτό έχει ως αποτέλεσμα τα άτομα αυτά να αποφεύγουν σιγά-σιγά και βαθμιαία όλο και περισσότερο την αλληλεπίδραση με άλλους ανθρώπους καθώς αυτό τους ανακουφίζει άμεσα από το άγχος και το φόβο τους.</p>
<p>Τα άτομα με κοινωνική φοβία αποφεύγουν όσο μπορούν περισσότερο τις κοινωνικές συναναστροφές, και ίσως να έχουν περιορισμένη κοινωνική ζωή, και λίγους φίλους. Ζουν με το άγχος της κριτικής από τους άλλους. Για το λόγο αυτό δε λένε ποτέ τη γνώμη τους, συμφωνούν με όλα (με σκοπό να αποφύγουν ενδεχόμενη αντιπαράθεση) και υιοθετούν μια παθητική στάση ζωής. Αυτός ο φόβος για την αρνητική κριτική που ενδεχομένως τους ασκηθεί έχει ως αποτέλεσμα να περιορίζονται και οι επαγγελματικές ευκαιρίες, όπως για παράδειγμα μία προαγωγή ή μία αύξηση καθώς είναι πιθανό ένα άτομο με κοινωνική φοβία να μην διεκδικήσει ποτέ κάτι τέτοιο.</p>
<p>Τα άτομα με κοινωνική φοβία επομένως είναι πιθανό να έχουν περιορίσει αρκετά τις δραστηριότητές τους εξαιτίας της δυσκολίας τους. Το γεγονός αυτό συντηρεί την χαμηλή αυτοεκτίμησή τους καθώς σκέφτονται ότι δεν έχουν τις ικανότητες να εκφράσουν τις απόψεις τους και να διεκδικήσουν από τους άλλους.</p>
<ul>
<li><strong>Πώς μπορεί να αντιμετωπιστεί η κοινωνική φοβία;</strong></li>
</ul>
<p>Ο πιο αποτελεσματικός και ενδεδειγμένος τρόπος για την αντιμετώπιση της κοινωνικής φοβίας είναι η Γνωσιακή – Συμπεριφοριστική Ψυχοθεραπεία. Η Γνωσιακή – Συμπεριφοριστική Ψυχοθεραπεία αφορά στην τροποποίηση τόσο του τρόπου σκέψης του ατόμου όσο και της συμπεριφοράς του.</p>
<p>Σχετικά με τον τρόπο σκέψης του το άτομο θα προσπαθήσει να αντικαταστήσει τις δυσλειτουργικές σκέψεις του, με ρεαλιστικές σκέψεις, στηριζόμενες στην αντικειμενική πραγματικότητα. Μέσα από τη Γνωσιακή – Συμπεριφοριστική Ψυχοθεραπεία γίνεται προσπάθεια να αναδομηθεί η αντίληψη του ατόμου ότι οι γύρω του το κρίνουν και το παρατηρούν διαρκώς.</p>
<p>Στόχος είναι να συνειδητοποιήσει το άτομο ότι αυτή του η αντίληψη δεν είναι ρεαλιστική και να την αντικαταστήσει με μια αντίληψη που να ανταποκρίνεται στην αντικειμενική πραγματικότητα, μια ρεαλιστική δηλαδή αντίληψη.</p>
<p>Η Γνωσιακή – Συμπεριφοριστική Ψυχοθεραπεία δίνει ιδιαίτερη βαρύτητα τόσο στις σκέψεις, όσο και στη συμπεριφορά του ατόμου. Μέσα από τη θεραπεία το άτομο μαθαίνει τεχνικές ώστε να αντιμετωπίσει το πρόβλημά του με επιτυχία.</p>
<p>Μια από αυτές είναι η τεχνική της χαλάρωσης, σύμφωνα με την οποία το άτομο μαθαίνει να διαχειρίζεται το άγχος του και να το διατηρεί σε ανεκτά για το ίδιο επίπεδα.<br />Άλλη σημαντική παράμετρος της θεραπείας είναι η έκθεση. Ακόμα και αν το άτομο καταφέρει να αναδομήσει τις δυσλειτουργικές σκέψεις που συντηρούν την κοινωνική φοβία, αν δεν αντιμετωπίσει την κατάσταση που του προκαλεί φόβο και άγχος, την επόμενη φορά που θα έρθει αντιμέτωπο με μια παρόμοια περίσταση θα συμπεριφερθεί πιθανώς με τον ίδιο ακριβώς τρόπο που συμπεριφερόταν και πριν τη θεραπεία.</p>
<p>Μέσα από τη θεραπεία το άτομο μαθαίνει να έρχεται σε επαφή με την κατάσταση που του προκαλεί άγχος ακολουθώντας μικρά διαδοχικά βήματα. Το να βρεθεί ένα κοινωνικοφοβικό άτομο σε μια συγκέντρωση με πολλά άτομα, ακόμα και αν έχει τροποποιήσει τις δυσλειτουργικές σκέψεις του, είναι μια κατάσταση που του προκαλεί άγχος. Το παραπάνω παράδειγμα ίσως να αποτελεί έναν από τους τελικούς στόχους της θεραπείας, ο οποίος ακολουθεί άλλους μικρότερους στόχους, π.χ. συμμετοχή σε οικογενειακές συγκεντρώσεις, συναναστροφή με γνωστά άτομα κλπ. Το άτομο μαθαίνει να έρχεται σε επαφή με ό,τι του προκαλεί φόβο σιγά-σιγά, κάνοντας μικρά βήματα κάθε φορά.</p>
<p>Αξίζει να σημειώσουμε ότι ιδιαίτερα αποτελεσματική για την αντιμετώπιση της κοινωνικής φοβίας μπορεί να είναι η ομαδική θεραπεία. Οι ομάδες αποτελούνται από 5 έως 7 άτομα με κοινωνική φοβία και 2 θεραπευτές και η πορεία της θεραπείας είναι παρόμοια με αυτήν της ατομικής ψυχοθεραπείας. Ένα σημαντικό πλεονέκτημα της ομάδας είναι ότι το άτομο δεν αισθάνεται ότι μπορεί να μοιραστεί τις εμπειρίες του με άλλους που αντιμετωπίζουν τις ίδιες δυσκολίες και ενθαρρύνεται στην προσπάθειά του από τα άλλα μέλη της ομάδας. Είναι σημαντικό να αναφερθεί ότι η αναφερόμενη αποτελεσματικότητα της ομαδικής θεραπείας είναι εφικτή μόνο σε περίπτωση που η ομάδες είναι ομοιογενείς, αποτελούνται δηλαδή από άτομα που αντιμετωπίζουν το ίδιο πρόβλημα.</p>
<p>Παράλληλα με τη Γνωσιακή-Συμπεριφοριστική Ψυχοθεραπεία το άτομο μπορεί να δεχθεί και φαρμακευτική αγωγή. Κάτι τέτοιο ίσως είναι χρήσιμο στην αρχική κινητοποίηση του ατόμου και πιθανώς το βοηθήσει την πρώτη φορά που θα έρθει αντιμέτωπο με μια αγχογόνα κατάσταση. Χρειάζεται ωστόσο προσοχή καθώς χρήση των αγχολυτικών φαρμάκων δεν ενδείκνυται για μακροχρόνια χρήση.</p>
<p><span><br /></span></p>

Σχετικά άρθρα