<p style="text-align: justify;">Οι άνθρωποι με υψηλή αυτοεκτίμηση δεν είναι μηχανήματα, που μένουν αλώβητα από τις διάφορες κρίσεις που συμβαίνουν γύρω μας. Η ζωή είναι γεμάτη δυσκολίες, προβλήματα και απαιτητικές καταστάσεις (διαζύγιο, πένθος, απώλεια, απόλυση, χωρισμός, μετακόμιση, ασθένεια κτλ.) που χρειάζονται μεγάλη ψυχική ανθεκτικότητα. Στη συνέχεια θα μελετήσουμε την περίπτωση της ανεργίας ως ένα παράδειγμα δύσκολης στιγμής στη ζωή ενός ανθρώπου, για να δούμε τα συναισθήματα που γεννιούνται όταν κάποιος είναι άνεργος και τους τρόπους με τους οποίους μπορεί να προστατεύσει την αυτοεκτίμησή του και την ψυχική του υγεία γενικότερα.</p>
<p style="text-align: justify;">Ένας από τους κυρίαρχους τομείς που στη σύγχρονη εποχή ένας άνθρωπος συνήθως επιθυμεί να τα πάει καλά είναι ο επαγγελματικός. Άλλοι δουλεύουν για να νιώσουν δημιουργικοί, άλλοι μόνο για βιοποριστικούς λόγους και άλλοι για να κατακτήσουν στόχους χτίζοντας μια καριέρα. Η εργασία αποτελεί σημαντικό κομμάτι στη ζωή και καταλαμβάνει μεγάλο μέρος του χρόνου μας. Ένας άνθρωπος ορίζεται ως επιτυχημένος συνήθως όταν έχει αποκατασταθεί στην προσωπική και την επαγγελματική του ζωή. Τι συμβαίνει όμως στην αυτοεκτίμησή μας όταν ο επαγγελματικός τομέας χωλαίνει λόγω ανεργίας ή μιας απόλυσης; Για να δούμε λοιπόν μερικές συναισθηματικές καταστάσεις που ενδέχεται να βιώσει ένα άτομο που περνάει μια τόσο επώδυνη φάση στη ζωή του.</p>
<p>1. Απομόνωση. Ο άνεργος δεν αλλάζει παραστάσεις, όπως ο εργαζόμενος. Έτσι, έρχεται σε επαφή με λιγότερους ανθρώπους και ενδέχεται να αυξηθούν τα συναισθήματα μοναξιάς.</p>
<p>Το άτομο θα κλειστεί στο σπίτι και στον εαυτό του, παγιδευ-μένο σε συναισθήματα αποτυχίας και απελπισίας.</p>
<p>2. Χαμηλή αυτοαξία. Μπορεί ο άνεργος να νιώσει ότι δεν ήταν αρκετά καλός, με αποτέλεσμα να χάσει τη δουλειά του, ή ότι δεν είναι αρκετά καλός, και γι' αυτό δεν τον προσλαμβάνει κανένας άλλος.</p>
<p>3. Θλίψη. Είναι σχεδόν αναπόφευκτο κάποιος να μην αισθάνεται έντονη λύπη, η οποία μπορεί να εκδηλωθεί με απλή θλίψη ως και με εμφάνιση παθολογικής κατάθλιψης. Τα συναισθήματα αυτά μπορεί να οδηγήσουν και σε ακραίες πράξεις απόγνωσης.</p>
<p>4. Θυμός. Ο θυμός εκδηλώνεται με φορτισμένες συναισθηματικά απορίες τύπου «γιατί σ' εμένα;», που μπορεί να φτάσουν </p>
<p>μέχρι και σε έντονες εξάρσεις οργής. Ο άνεργος μπορεί να νιώσει αδικημένος «πνίγεται» από το δίκιο του και δεν μπορεί να διοχετεύσει την οργή του στην άμεση πηγή του προβλήματος. Ο εχθρός είναι αόριστος και αυτό γεμίζει το άτομο με μια απροσδιόριστη οργή που μπορεί να ξεσπάσει σε αθώα θύματα ή σε βανδαλισμό.</p>
<p style="text-align: justify;">5. Φόβος. Καθώς τα εισοδήματα είναι περιορισμένα έως ανύπαρκτα, δημιουργείται μια αίσθηση ανασφάλειας για το μέλλον. Το άτομο φοβάται μήπως διαιωνιστεί το πρόβλημα, ανησυχεί για την επάρκεια των υλικών αγαθών του και φοβάται το ενδεχόμενο της ατομικής του εξαθλίωσης.</p>
<p style="text-align: justify;">6. Αγχος. Το άτομο είναι κλονισμένο και ζει μια μεγάλη αγωνία, ιδίως όταν έχει άλλα άτομα υπό την ευθύνη του.</p>
<p style="text-align: justify;">7. Ντροπή. Σε μια κοινωνία που επιβραβεύει τόσο πολύ την έννοια της απασχόλησης και της καριέρας, το άτομο που δεν έχει δουλειά είναι πολύ πιθανό να νιώθει ντροπή επειδή δεν εργάζεται, καθώς, έστω κι αν δεν είναι δική του προσωπική ευθύνη, ερμηνεύει την ανεργία ως δική του προσωπική αποτυχία. Η ντροπή αυτή οδηγεί στην απομόνωση, καθώς το άτομο αρχίζει να αποφεύγει τη συναναστροφή με ανθρώπους που θα του κάνουν ερωτήσεις φέρνοντάς το σε δύσκολη θέση.</p>
<p style="text-align: justify;">8. Νοητική αδράνεια. Όταν δεν υπάρχει το εξωτερικό κίνητρο της αμειβόμενης εργασίας το άτομο δεν έχει τα ίδια κίνητρα για να δράσει. Επίσης η εργασία κρατά το μυαλό σε εγρήγορση, ενώ αντίθετα η έλλειψή της διαστρεβλώνει την αίσθηση του χρόνου και κάνει τον νου επιρρεπή σε παράλογες σκέψεις χαμηλής αυτοεκτίμησης.</p>
<p style="text-align: justify;">9. Χρήση μηχανισμών άμυνας. Ο άνεργος μπορεί να επιστρατεύσει διάφορους μηχανισμούς σκέψης για να απωθήσει τις δυσάρεστες και επώδυνες διαπιστώσεις για την κατάστασή του: από την άρνηση της πραγματικότητας μέχρι την εκλογίκευσή της (να βρίσκει δηλαδή ψεύτικες δικαιολογίες), τον υπέρμετρο αυτοσαρκασμό ή την παλινδρόμηση («παλιμπαιδισμό») Χρήση ουσιών ή συμπεριφορές για να ξεχαστεί το άτομο. Σε μια τόσο δύσκολη περίοδο της ζωής, είναι πιθανό το άτομο να καταφύγει σε χρήση ουσιών (ποτό, ναρκωτικά, κάπνισμα) για να γεμίσει τα συναισθηματικά του κενά, να καταπολεμήσει την αμηχανία ή να μουδιάσει το μυαλό του από τα προβλήματα.</p>
<p style="text-align: justify;">Τι μπορεί να κάνει κανείς όταν έρχεται αντιμέτωπος με την ανεργία, προκειμένου να περιφρουρήσει την αυτοεκτίμησή του και να βελτιώσει την ψυχολογική του κατάσταση; Καταρχήν, χρειάζεται να αναγνωρίσει το πρόβλημα και να αποδεχτεί την πραγματικότητα. Όπως προαναφέραμε, το χειρότερο που έχει κανείς να πει σε κάποιον που κλαίει είναι «μην κλαις». Έτσι και σε αυτή την περίπτωση δεν εξυπηρετεί να πούμε «δεν πειράζει», ούτε φράσεις όπως «δεν έχεις ανάγκη εσύ», «δεν σε φοβάμαι εσένα». Και η φράση «από παντού ακούς τέτοια» ή «όλος ο κόσμος μ' αυτά τα προβλήματα τυραννιέται» δεν έχει ιδιαίτερη υποστηρικτική λειτουργία, γιατί υποβιβάζει το πρόβλημα. Ο άνεργος γνωρίζει ότι πρόκειται για ένα θέμα που βασανίζει πολλούς, αλλά η υποβάθμιση του προβλήματος λειτουργεί πολλές φορές πιεστικά και όχι ανακουφιστικά. Αντίθετα, βοηθά να πούμε στον εαυτό μας (ή σε όποιον αντιμετωπίζει το πρόβλημα): Ναι, είναι σημαντικό πρόβλημα, είναι δύσκολο, έχεις δίκιο, είναι αλήθεια, συνέβη σ' εσένα, είναι μια πραγματικότητα, θέλει δύναμη και κουράγιο.</p>
<p style="text-align: justify;">Η εξωτερίκευση των συναισθημάτων είναι ιδιαίτερα ανακουφιστική. Πολλές φορές, ιδιαίτερα οι άντρες αποφεύγουν να εκφραστούν συναισθηματικά από φόβο μήπως θεωρηθούν αδύναμοι. Αυτό όμως έχει ως αποτέλεσμα να καταπιέζεται η συναισθηματική φόρτιση, κάτι που μπορεί να οδηγήσει σε ξεσπάσματα και επιθετική συμπεριφορά ή σε θλίψη και απόσυρση. Καλό θα είναι αυτός που αντιμετωπίζει το πρόβλημα να μάθει να εκφράζεται χρησιμοποιώντας λέξεις που αντιστοιχούν σε συναισθήματα: φόβος, θυμός, ντροπή, ενοχή, απογοήτευση, θλίψη, άγχος, αγωνία, νιώθω, απελπίζομαι, φοβάμαι, ελπίζω, βουλιάζω, ντρέπομαι, συναισθάνομαι κτλ.</p>
<p style="text-align: justify;">Η αναζήτηση βοήθειας δεν υπονομεύει την αυτοεκτίμηση, αντίθετα βοηθά να ξεπεραστούν τα δύσκολα συναισθήματα του φόβου και της ντροπής. Όποιος αντιμετωπίζει ένα τέτοιο πρόβλημα ωφελείται όταν κάποιος του δίνει ενθαρρυντικά χτυπήματα στην πλάτη ή παίρνει έκφραση συμπαράστασης στο πρόσωπο και του μιλάει ενθαρρυντικά ή αισιόδοξα. Ωστόσο, ακόμα καλύτερα είναι να βρεθεί κάποιος να ρωτήσει «πώς νιώθεις;» και να είναι διατεθειμένος να ακούσει υπομονετικά την απάντηση, σε αντίθεση με το να κάνει κήρυγμα ή να διατυπώσει συμβουλές. Αυτός που έχει πρόβλημα νιώθει την ανάγκη να μιλήσει, να εκφραστεί, να κλάψει, να εκτονωθεί μιλώντας. Η αναζήτηση βοήθειας από επαγγελματία της ψυχικής υγείας Μπορεί να γίνει και σε έναν δωρεάν φορέα, αν τα οικονομικά δεν επαρκούν για την παροχή ψυχολογικής υποστήριξης.</p>
<p>Επίσης είναι σημαντικό ο άνεργος να νιώσει χρήσιμος. Η αίσθηση χρησιμότητας δίνει ένα «αντίβαρο» στην αίσθηση αποτυχίας και βοηθά να αναπληρώσουμε τη χαμένη μας αυτοαξία. Αν και στη χώρα μας η έννοια του εθελοντισμού συχνά είναι συ-νυφασμένη με αντιλήψεις όπως «κορόιδο είμαι;», η εθελοντική προσφορά υπηρεσιών, αν και ανιδιοτελής οικονομικά, έχει πολλά οφέλη για το άτομο, αφού αυτό νιώθει χρήσιμο, δημιουργεί γνωριμίες, βγαίνει από το σπίτι του και κοινωνικοποιείται και ίσως να εμπλουτίζει και το βιογραφικό του. Έρευνες μάλιστα έχουν συσχετίσει τις πράξεις εθελοντισμού και αλληλεγγύης με αυξημένα συναισθήματα ευτυχίας!</p>
<p>Η ρεαλιστική αντιμετώπιση των πραγμάτων ενισχύει την εσωτερική δύναμη ενός ανθρώπου και κατευνάζει τα δυσάρεστα συναισθήματα. Δεν ήρθε το τέλος του κόσμου με την απώλεια της δουλειάς. Η εργασία είναι ένας μόνο τομέας της ζωής. Η ζωή συνεχίζεται, ο ήλιος εξακολουθεί να ανατέλλει και να δύει, τα δέντρα να παράγουν οξυγόνο, οι άνθρωποι να υπάρχουν. Πολλές φορές επηρεαζόμαστε από την τηλεόραση (καλό θα είναι να αποφεύγονται κάποιοι τύποι ενημέρωσης, όπως ορισμένες εκπομπές ή δελτία ειδήσεων που χρησιμοποιούν «μελόδραμα», τραγικό τόνο, υπερβολή και πρόκληση συναισθήματος αντί για ενημέρωση) και γινόμαστε πιο απαισιόδοξοι.</p>
<p>Από το σύγγραμμα της εκπαιδευτικής συμβουλευτικής ψυχολόγου Δρ. Καλλιόπη Εμμανουηλίδου. Απόσπασμα από το Μικρό βιβλίο της Αυτοπεποίθησης – Ευχαριστούμε τις εκδόσεις Μεταίχμιο για την ευγενική παραχώρηση του υλικού. </p>