Το παιχνίδι: Η συμβολή του στη συναισθηματική αναπτυξη του παιδιού

<p><span><span>Το παιχνίδι παίζει σημαντικό ρόλο στην ψυχοσυναισθηματική ανάπτυξη του παιδιού. Ο τρόπος με τον οποίο ένα παιδί παίζει, εξελίσσεται και αλλάζει βάσει της γνωστικής, κινητικής, κοινωνικής και ψυχολογικής του ανάπτυξης και συχνά αποτελεί ένα άριστο μέσω παρατήρησης για την κατανόηση της ψυχοσυναισθηματικής του<span lang="el">ισορροπίας </span>και της νοητικής του ανάπτυξης. Μέσα από την εμπειρία του παιχνιδιού το παιδί μαθαίνει να έχει επιμονή και να αναπτύσσει ένα ευρύ φάσμα των δυνητικών νοητικών, κοινωνικών και συναισθηματικών του ικανοτήτων.</span></span></p>
<p> Από την επιστημονική ομάδα του Χαμόγελου του Παιδιού </p>
<p><span><strong><span><span>Σε γνωστικό επίπεδο</span></span></strong><span><span>, το παιχνίδι ευνοεί την ανάπτυξη της μνήμης, της προσοχής – συγκέντρωσης, της ικανότητας σύγκρισης και συσχέτισης, καθώς και της ικανότητας χρήσης αντιληπτικών σχημάτων. Με το παιχνίδι το παιδί έχει τη δυνατότητα σταθερής απόκτησης νέων δεξιοτήτων, μέσα από την εξερεύνηση των αντικειμένων, τον πειραματισμό βάσει των πολλαπλών δυνατοτήτων χρήσης τους και της διερεύνησης των μεταξύ τους σχέσεων. Μια φτωχή και ελλιπής δραστηριότητα παιχνιδιού κατά την ανάπτυξη ενός παιδιού μπορεί να συμβάλει στην εμφάνιση  ανεπαρκειών σε γνωστικό επίπεδο.</span></span></span></p>
<p> </p>
<p><span><strong><span><span>Σε συναισθηματικό επίπεδο</span></span></strong><span><span> μέσω του παιχνιδιού, το παιδί αποκτά μεγαλύτερη επίγνωση τόσο του εξωτερικού όσο του εσωτερικού του κόσμου, αρχίζοντας να αποδέχεται και να συμβιβάζει τις ανάγκες και απαιτήσεις που προέρχονται από αυτές τις δύο, συχνά αντικρουόμενες πραγματικότητες. Το παιχνίδι, δηλαδή, αποκτά μια διπλή λειτουργία στην πορεία ανάπτυξης ενός παιδιού καθώς του δίνει τη δυνατότητα:</span></span></span></p>
<p> </p>
<p><span><span><span lang="el">● </span>να κατανοήσει τον εξωτερικό κόσμο (από τον οποίο είναι ακόμα σχετικά αποκλεισμένο) και να προσαρμοστεί ανάλογα σε αυτόν</span></span></p>
<p><span><span lang="el">● </span><span>να γνωρίσει, να ερμηνεύσει και να ελέγξει τον εσωτερικό του κόσμο ο οποίος αποτελείται από επιθυμίες, ένστικτα και ορμές</span></span></p>
<p> </p>
<p><span><span>και άρα να δημιουργήσει ένα είδος κατάλληλης επικοινωνίας και αρμονίας μεταξύ των δύο κόσμων.</span></span></p>
<p> </p>
<p><span><span>Μέσα από το παιχνίδι το παιδί μπορεί να γνωρίσει, να κατανοήσει και να εσωτερικεύσει κάθε νέα εμπειρία. Είναι σε θέση να ερμηνεύσει τις δικές του επιθυμίες και να τις επεξεργαστεί υπό μορφή ατομικών στόχων. Το παιχνίδι δίνει στο παιδί τη δυνατότητα να εκτονώσει το άγχος που μπορεί να προκαλούν οι σχέσεις του με τους άλλους και χρησιμοποιώντας τη φαντασία να ωθηθεί σε έναν πιο δημιουργικό και παραγωγικό τρόπο επίλυσης των εσωτερικών του συγκρούσεων. Μπορεί ακόμα να αναπαραστήσει είτε άμεσα είτε με συμβολική μορφή, να επανορθώσει και να δώσει άλλη έκβαση σε καταστάσεις της καθημερινότητας που ενδέχεται να βιώνει ως τραυματικές ή απειλητικές (π.χ. μια νοσηλεία στο νοσοκομείο, ένας προσωρινός αποχωρισμός από τη μητέρα, η αντιζηλία που νοιώθει προς τον γονέα του ίδιου φύλου) έτσι μειώνονται οι αρνητικές συνέπειες του θυμού, της θλίψης ή της ντροπής.</span></span></p>
<p> </p>
<p><span><strong><span><span>Σε κοινωνικό επίπεδο</span></span></strong><span><span>, το παιχνίδι θεωρείται σημαντικό για την κοινωνικοποίηση ενός παιδιού, όχι μόνο από κοινωνικο-συναισθηματικής πλευράς, αλλά και ως εργαλείο που επιτρέπει στο παιδί να γνωρίσει, να ελέγξει και να διαχειριστεί τις ματαιώσεις που προέρχονται από την κοινωνική ζωή, από τις σχέσεις με τους άλλους και άρα να κατανοήσει τις δικές του ανάγκες και να τις συμβιβάσει με αυτές των άλλων.</span></span></span></p>
<p><span><strong><span><br />Τα στάδια εξέλιξης του παιχνιδιού:</span></strong></span></p>
<p> </p>
<p><span><em><strong><span><span>0 – 1 έτους:</span></span></strong></em><span><span> Οι ψυχαγωγικές δραστηριότητες ξεκινούν ήδη από τους πρώτους μήνες της ζωής ενός παιδιού. Αρχικά είναι διερευνητικές και μέσα από αυτές το παιδί στρέφεται προς το ίδιο του το σώμα και προς αυτό των ανθρώπων φροντίδας και στοχεύουν στην καλύτερη κατανόηση του ίδιου του εαυτού. Αρχίζει να παίζει μέσω των αισθήσεων και της εξερεύνησης. Το παιδί τεντώνει τα χέρια, κινεί τα πόδια, κάνει φούσκες με το σάλιο του, αφήνει να πέφτουν κάτω αντικείμενα ή/ και τα βάζει στο στόμα. Είναι όλες δραστηριότητες που έχουν έναν διερευνητικό και επαναληπτικό χαρακτήρα.  Οι πράξεις ακολουθούν η μία την άλλη και βοηθούν στο παιδί να μάθει να διαχωρίζει τα όρια του σώματός του (τον «Εαυτό» του) από το περιβάλλον του και τους άλλους («μη Εαυτός» του).</span></span></span></p>
<p> </p>
<p><span><span>Το παιχνίδι είναι ατομικό σε αυτή τη φάση, δεν υπάρχει κοινωνική αλληλεπίδραση με άλλα παιδιά.</span></span></p>
<p> </p>
<p><span><strong><em><span><span>2 – 3 ετών:</span></span></em></strong><span><span> Το παιδί σε αυτή τη φάση αρχίζει να κατανοεί τη λειτουργία των αντικειμένων. Στην ηλικία των 12 μηνών εμφανίζεται το λειτουργικό παιχνίδι που δεν αποτελεί μια αμιγώς ψυχαγωγική δραστηριότητα, αλλά αφορά περισσότερο σε ένα είδος εξάσκησης και μίμησης που απορρέει από την παρατήρηση της χρήσης των αντικειμένων στην πραγματική ζωή (πχ. το παιδί σπρώχνει ένα αυτοκινητάκι, βάζει το ακουστικό του τηλεφώνου στο αυτί για να ακούσει).</span></span></span></p>
<p> </p>
<p><span><span>Στην πορεία, μετά την ηλικία των 18 μηνών, εμφανίζεται το πρώιμο συμβολικό παιχνίδι μέσω του οποίου το παιδί αρχίζει να αναπαριστά καταστάσεις και αντικείμενα της πραγματικής ζωής (π.χ. παριστάνει πως τρώει ή πως ταΐζει τη μητέρα, χρησιμοποιεί τουβλάκια για να φτιάξει έναν πύργο).</span></span></p>
<p> </p>
<p><span><span>Στην ηλικία των 30 μηνών εμφανίζεται το σύνθετο συμβολικό παιχνίδι όπου πλέον το παιδί είναι σε θέση να οργανώσει και να αναπαραστήσει αλληλουχίες σύνθετων καταστάσεων με τη χρήση πολλαπλών πρωταγωνιστών και αντικειμένων, ακόμα και απόντων (π.χ. παριστάνει ότι κολυμπάει στη θάλασσα όπου υπάρχουν ψάρια, στρώνει το τραπέζι και σερβίρει τσάι σε «αόρατους» καλεσμένους). Το παιδί επιλέγει παιχνίδια πάνω στα οποία προβάλει τις εμπειρίες του και χρησιμοποίει τα αντικείμενα προκειμένου να υποδυθεί ρόλους και σχέσεις που επιθυμεί να εξερευνήσει.</span></span></p>
<p> </p>
<p><span><span>Η εμφάνιση της ικανότητας γνωστικής αναπαράστασης σε αυτή την ηλικία, μαζί με τις νέο- αποκτηθείσες σε επίπεδο αυτονόμησης ικανότητες (π.χ. το βάδισμα), συμπίπτουν χρονικά σε συναισθηματικό επίπεδο με την εδραίωση της κατανόησης από την πλευρά του παιδιού ότι αποτελεί κάτι ξεχωριστό από τη μητέρα του και συνεπώς της συνειδητοποίησης του σταδιακού «αποχωρισμού» του από αυτή. Αυτό έχει ως αποτέλεσμα την εμφάνιση των πρώτων κρίσεων άγχους και αισθημάτων εγκατάλειψης. Η πρόσβαση στο παιχνίδι στη φάση αυτή είναι καίρια καθώς συμβάλει στην καταπράυνση των «καταθλιπτικών» συναισθημάτων που μπορεί να βιώνει το παιδί. Εισέρχεται στο παιχνίδι του παιδιού το «μεταβατικό αντικείμενο». Πρόκειται για ένα αντικείμενο που κατά τα πρώτα χρόνια της ζωής αποκτά έναν ιδιαίτερο ρόλο και δίδεται στο παιδί από το κύριο πρόσωπο φροντίδας (συνήθως τη μητέρα) στις περιπτώσεις απουσίας του. Αυτό το αντικείμενο «αναπαριστά» (χρησιμοποιείται «αντί για») το πρόσωπο φροντίδας όταν αυτό απουσιάζει και δίνει μια αίσθηση ασφάλειας και σιγουριάς στο παιδί. Στην πορεία, καθώς το παιδί αποκτά από μόνο του την ικανότητα να «κρατά ζωντανή μέσα του» την ύπαρξη του προσώπου φροντίδας ακόμα και όταν αυτό δεν είναι παρόν (δηλαδή να το εσωτερικεύει), το μεταβατικό αντικείμενο σταδιακά εγκαταλείπεται ή παραμένει στη ζωή του παιδιού υπό μορφή συνήθειας, χάνοντας όμως το αρχικό του νόημα. </span></span></p>
<p> </p>
<p><span><span>Κατά το τρίτο έτος αρχίζουν και τα πρώτα παιχνίδια κοινωνικοποίησης. Το παιδί αρχίζει να αναπτύσσει την φαντασία του και τείνει να μιμείται τη συμπεριφορά των άλλων αλλά το παιχνίδι είναι παράλληλο, το παιδί δηλαδή αρχίζει να δείχνει ενδιαφέρον για το παιχνίδι με τους άλλους, το παρατηρεί και υπάρχουν στιγμές αλληλοβοήθειας κατά το παιχνίδι αλλά πρόκειται ακόμα σε αυτό το στάδιο για ατομικό παιχνίδι.. Στη φάση αυτή εμφανίζεται η ικανότητα στο παιδί να περιμένει τη σειρά του και το παιχνίδι χρησιμοποιείται και ως μέσω επίλυσης προβλημάτων.</span></span></p>
<p> </p>
<p><span><strong><em><span><span>4 – 5 ετών:</span></span></em></strong><span><span> Είναι ένα στάδιο όπου το παιχνίδι αποτελεί μέσω για την έκφραση εσωτερικών δυναμικών του παιδιού. Τα προτιμώμενα παιχνίδια είναι αυτά με τις κούκλες, τον γιατρό, το κρύψιμο. Τα παιχνίδια αυτά χρησιμεύουν στην αναπαράσταση και διαχείριση των συναισθημάτων του παιδιού γύρω από τιμωρίες και απαγορεύσεις που του έχουν επιβληθεί.</span></span></span></p>
<p> </p>
<p><span><span>Στη φάση αυτή εμφανίζεται το κοινωνικό παιχνίδι το οποίο συμπίπτει με την αρχή της προσχολικής φοίτησης και χαρακτηρίζεται από μεγαλύτερη κοινωνική αλληλεπίδραση.</span></span></p>
<p> </p>
<p><span><strong><em><span><span>6 – 10 ετών:</span></span></em></strong><span><span> Τα παιχνίδια χαρακτηρίζονται από κανόνες και είναι συλλογικά. Με τον τρόπο αυτό παιδί μαθαίνει να σχετίζεται με τους άλλους και να σέβεται τους άλλους ώστε να διασφαλίζεται η καλή λειτουργία του παιχνιδιού.</span></span></span></p>
<p><span><span> </span></span></p>
<p><span><span>Για οποιαδήποτε περαιτέρω πληροφορία ή διευκρίνιση μπορείτε να καλέσετε στην «Εθνική Τηλεφωνική Γραμμή για τα Παιδιά SOS 1056» \</span></span></p>

Σχετικά άρθρα