Ποιότητα ζωής και Τρίτη Ηλικία: Τα πιο συχνά προβλήματα

<div class="k2IntroText">
<p><span>Η υγεία αποτελεί το αγαθό εκείνο που συνδυάζει την απουσία νόσου ή αναπηρίας με την ταυτόχρονη σωματική και συναισθηματική ευεξία του ατόμου. Η ποιότητα ζωής ταυτίζεται με μία κατάσταση ευτυχίας, η οποία συντίθεται από την ισορροπία των παρακάτω παραμέτρων: την λειτουργική κατάσταση του ατόμου, τα φυσικά του συμπτώματα, τον συναισθηματικό του κόσμο, την πληρότητα των γνωστικών λειτουργιών του και τέλος από την ύπαρξη και διατήρηση των κοινωνικών σχέσεων του. </span></p>
</div>
<div class="k2FullText">
<p>Οι άνθρωποι της τρίτης ηλικίας είναι οι πιο ευάλωτοι σε καταστάσεις που διαταράσσουν την ισορροπία αυτών των παραμέτρων. Ουσιαστικά, οι ηλικιωμένοι αντιμετωπίζουν παρόμοια προβλήματα με τους φοιτητές!</p>
<p>Συχνά, είναι κοινωνικά απομονωμένοι, όπως και οι φοιτητές – όταν από το περιβάλλον του σχολείου εισέρχονται στον άγνωστο κόσμο του πανεπιστημίου. Ο ρόλος που είχαν για το μεγαλύτερο μέρος της ζωής τους ως ενήλικες έχει αλλάξει ριζικά. Έχουν υποστεί μια άλλη μεταμόρφωση 50 χρόνια μετά την πρώτη. Η κοινωνία λέει ότι έχουν γεράσει.</p>
<p>Μπορεί να τους λείπουν τα χρήματα για να κάνουν τα πράγματα που έκαναν παλιά ή που θα ήθελαν να κάνουν. Αλλά αντίθετα από τους φοιτητές, τώρα πλέον είναι αδύναμοι και σωματικά. Μπορεί επιπροσθέτως να πάσχουν και από κάποια άλλη νόσο ή να υποφέρουν συνεχώς από πόνους.</p>
<p>Τέλος, στο σύγχρονο δυτικό κόσμο, η ταμπέλα «ηλικιωμένος» φέρνει μαζί της και αρκετές αρνητικές συνέπειες. Οι προσδοκίες που δείχνει να έχει από αυτούς η κοινωνία είναι απαράδεκτα αρνητικές (Πίνακας 1). Δεν αποδίδουν πλέον εργασιακά, δεν παράγουν νέα γνώση και ουσιαστικά διαχειρίζονται τεράστια κονδύλια (πρόνοια, υγεία, ασφάλιση) για να παραμείνουν σε μια εύθραυστη κατάσταση υγείας και με σχετικά καλή ποιότητα ζωής.</p>
<p>Οι ρόλοι που έπαιζαν οι ηλικιωμένοι σε μια πιο σταθερή και γεωργική κοινωνία έχουν σχεδόν εξαφανιστεί. Ο πλούτος της εμπειρίας τους θεωρείται χωρίς ιδιαίτερη σημασία σε έναν κόσμο που αλλάζει με γοργούς ρυθμούς και έχει πνιγεί από την “κουλτούρα” της νεότητας και τη σύγχρονη κοινωνία της πληροφορικής. Η οικογένεια πλέον έχει διασκορπιστεί σε διάφορα σημεία της γης, με αποτέλεσμα ιστός της κοινότητας στην οποία ανήκαν να έχει αρχίσει να χαλάει και να σκίζεται.</p>
<p>Εδώ βέβαια πρέπει να τονιστεί η διαφορετικότητα της Ελληνικής πραγματικότητας. Οι ηλικιωμένοι στον τόπο μας, έχουν ακόμη σημαντικό ρόλο στην ανατροφή των εγγονιών τους. Η αγάπη και η μεταλαμπάδευση των εμπειριών τους προς την νεότερη γενιά, αποτελεί για τα Ελληνικά πρότυπα της σύγχρονης οικογένειας θεμιτή διαδικασία. Αυτή είναι ίσως και η αιτία που δεν υπάρχει κοινωνική πίεση προς τη δημιουργία προηγμένων συστημάτων κοινωνικής υπηρεσίας για παιδιά και ηλικιωμένους, στον τόπο μας. Η αρχέγονη οικογενειακή δομή (παππούς, πατέρας, υιός) στην πλειονότητα της Ελληνικής κοινωνίας παραμένει σε «λειτουργία».</p>
<p><span>Πίνακας 1. </span>Η Κοινωνικά Διαμορφούμενη Προσδοκία για την Τρίτη Ηλικία.</p>
<table border="1" cellspacing="1" cellpadding="1" align="center">
<tbody>
<tr>
<td>Αν η υγεία σας είναι καλή, θα επιδεινωθεί.</td>
</tr>
<tr>
<td>Αν είσαστε αδύναμοι, μάλλον δεν θα βελτιωθεί η κατάστασή σας.</td>
</tr>
<tr>
<td>Αν πονάτε, ο πόνος μάλλον δεν θα φύγει.</td>
</tr>
<tr>
<td>Είστε πια πολύ γέροι για να αξίζει να σπαταληθούν χρήματα για σας σε ακριβές θεραπείες.</td>
</tr>
<tr>
<td>Είστε πολύ αδύναμοι για να μπορείτε να βοηθήσετε κάποιον.</td>
</tr>
<tr>
<td>Είστε ζημία για το ταμείο ασφάλισής (και για τον φορολογούμενο)</td>
</tr>
<tr>
<td>Αν είστε άρρωστοι, να παραμείνετε κρυμμένοι. Δεν θέλουμε να μας θυμίζετε ότι είμαστε θνητοί.</td>
</tr>
</tbody>
</table>
<p>Επίδραση της αυξημένης ηλικίας στην ποιότητα ζωής του ηλικιωμένου</p>
<p><span>Τα φυσικά του συμπτώματα</span></p>
<p>Σήμερα αναγνωρίζονται συγκεκριμένα νοσήματα και καταστάσεις υγείας που σχετίζονται, με την άνοια και την κατάθλιψη. Αυτά είναι:</p>
<p>η Υπέρταση, ο Σακχαρώδης Διαβήτης, οι Αβιταμινώσεις και η εξαυτών Αναιμία, τα νοσήματα του Κυκλοφορικού Συστήματος, τα νοσήματα του Νευρικού Συστήματος, οι Νεοπλασίες και τα νοσήματα του Αναπνευστικού Συστήματος.</p>
<p><span>Το συναίσθημα και τη γνωσιακή του κατάσταση</span></p>
<p>Τα χρόνια σωματικά νοσήματα επηρεάζουν την εκδήλωση νευροψυχιατρικών νοσημάτων. Πιο συγκεκριμένα από διαταραχές του συναισθήματος βρέθηκε να πάσχει το 29,9% των γυναικών και το 19,9% των ανδρών.</p>
<p>Από τα συχνότερα νοσήματα που απαντώνται και μειώνουν την ποιότητα ζωής τους, είναι η άνοια και η κατάθλιψη. Και οι αριθμοί επιβεβαιώνουν ότι οι ηλικιωμένοι είναι ευάλωτοι. Η κατάθλιψη είναι πιο συχνή σ’ αυτήν την ομάδα απ’ ό,τι σε οποιαδήποτε άλλη. Υπάρχουν αναφορές ότι το 5-15% των ελεγμένων διεξοδικά με άνοια ασθενών, σε επανέλεγχο εμφανίζουν κατάθλιψη και αντίστροφα οι μισοί ηλικιωμένοι με καταθλιπτική ψευδοάνοια, εμφανίζουν τελικά άνοια σε κατοπινό έλεγχο18. Οι ασθενείς με κατάθλιψη αναμένεται να παρουσιάζουν και μειωμένη λειτουργικότητα, αφού σύμφωνα με το ICD-1019 η απώλεια ενδιαφέροντος και η αυξημένη κόπωση είναι από τα πρώτα συμπτώματα που την χαρακτηρίζουν.</p>
<p>Το υψηλό ποσοστό κατάθλιψης που παρουσιάζεται στο Γηροκομείο μπορεί να εξηγηθεί από την έλλειψη της οικογένειας αφ’ ενός, και τον ιδρυματισμό των ηλικιωμένων αφ’ ετέρου. Ως συνυπεύθυνος παράγοντας επίσης για το υψηλό ποσοστό της κατάθλιψης (68,7%) μπορεί να θεωρηθεί η χηρεία, όλοι οι τρόφιμοι του Γηροκομείου είναι χήροι/ες, γεγονός που από μόνο του αποτελεί αίτιο κατάθλιψης.</p>
<p>Η γνωσιακή κατάσταση κατά τον έλεγχο μεγάλου αριθμού ηλικιωμένων βρέθηκε διαταραγμένη στο 39,7% αυτών. Οι παράγοντες που φάνηκε ότι επηρεάζουν την εμφάνιση γνωστικών διαταραχών στους ηλικιωμένους είναι η ηλικία, το μορφωτικό επίπεδο, η μοναξιά και τα σωματικά νοσήματα που ήδη διαδράμουν στη ζωή τους.</p>
<p><span>Τη λειτουργική κατάσταση του ανθρώπου</span></p>
<p>Οι ηλικιωμένοι με διαταραχές συναισθήματος εκτός της συχνά συνυπάρχουσας κατάθλιψης, παρουσιάζουν συχνότατα επηρεασμένη και τη λειτουργική τους κατάσταση. Ο συσχετισμός της λειτουργικής κατάστασης των ηλικιωμένων με την κοινωνική τους κατάσταση έδειξε ότι οι ηλικιωμένοι που είναι κοινωνικά απομονωμένοι έχουν επηρεασμένη τη λειτουργική ικανότητά τους περισσότερο από τους ηλικιωμένους χωρίς κοινωνική απομόνωση (62,6% και 52,9 % αντίστοιχα).</p>
<p>Όλες οι παραπάνω παράμετροι, επιδρούν στη λειτουργικότητα του ηλικιωμένου η οποία βρέθηκε ελαττωμένη στο 57% των ηλικιωμένων, οι οποίοι κατά κανόνα (στο 78%) ζουν χωρίς οικογενειακή στήριξη.</p>
<p><span>Την κοινωνική του κατάσταση</span></p>
<p>Από τη σχέση οικογενειακή κατάσταση και κοινωνική απομόνωση γνωρίζουμε ότι το φαινόμενο της κοινωνικής απομόνωσης απαντάται πολύ συχνότερα στους χήρους/ες από τους παντρεμένους (33,8% και 66,2% αντίστοιχα).</p>
<p><span>Τι θα πρέπει να αλλάξει και τι να προσεχθεί;</span></p>
<p><span>Η Κοινωνική ένταξη των ηλικιωμένων μέσα από τη συνοχή που παρέχει η Κοινωνία των Πληροφοριών</span></p>
<p>Οι νέες τεχνολογίες πληροφόρησης και επικοινωνιών ελαχιστοποιούν τις αποστάσεις και βελτιώνουν την πρόσβαση στην πληροφορία και τις υπηρεσίες. Η κοινωνία των πληροφοριών μπορεί να ενισχύσει την κοινωνική συνοχή και να διευρύνει την ικανότητα πλήρους συμμετοχής των πολιτών σε κάθε τομέα της κοινωνικής και οικονομικής ζωής και να αξιοποιηθεί για τη δημιουργία μιας περιεκτικής κοινωνίας. Η κοινωνία των πληροφοριών πρέπει να είναι στην υπηρεσία των ανθρώπων και να αξιοποιείται από αυτούς για την άντληση όλης της ισχύος που έχει στον πυρήνα της η πληροφορία. Είναι φυσικό, λοιπόν, να μην νοείται κοινωνία των πληροφοριών χωρίς τις έννοιες της δημοκρατίας, των ίσων ευκαιριών μεταξύ ανδρών και γυναικών – οποιασδήποτε ηλικίας και κοινωνικής στρωμάτωσης.</p>
<p>Στον τομέα της υγείας, οι νέες τεχνολογίες πληροφορικής και επικοινωνιών βελτιώνουν την ποιότητα ζωής των ηλικιωμένων και των ατόμων με ειδικές ανάγκες, παρέχοντας τη δυνατότητα διεκπεραίωσης δραστηριοτήτων από το σπίτι όπως η τηλεεργασία ή η εξ αποστάσεως εκμάθηση, αλλά και χρήσης εναλλακτικών μορφών επικοινωνίας και παρουσίασης των πληροφοριών. Έτσι, διευκολύνουν την ανεξάρτητη διαβίωσή τους εντός της κοινότητας, την πρόσβασή τους και τη συμμετοχή τους στο συνολικό κοινωνικο-οικονομικό γίγνεσθαι..</p>
<p>Τέλος, διευκολύνουν την πρόσβαση στην ιατρική και κοινωνική φροντίδα και σε άλλες υπηρεσίες υποστήριξης. Η εισαγωγή των νέων τεχνολογιών πληροφορικής και επικοινωνίας στον τομέα της υγείας και ιδιαίτερα η εισαγωγή της τηλεματικής διευκολύνει την καλύτερη παροχή υπηρεσιών υγείας, βελτιώνει την ποιότητα των ιατρικών διαγνώσεων και της υγιεινής και διασφαλίζει την παροχή ιατρικών υπηρεσιών σε αραιοκατοικημένες και απομακρυσμένες περιοχές.</p>
<p>Η διατήρηση της κοινωνικοποίησης των ηλικιωμένων (Πίνακας 2)</p>
<p>Οι ηλικιωμένοι με τον ισχυρότερο κύκλο στενών φίλων, ζούσαν περισσότερα χρόνια σε σύγκριση με εκείνους που είχαν τους λιγότερους φίλους. Το ενδιαφέρον αυτό συμπέρασμα προέκυψε από επιδημιολογική έρευνα που έγινε στην Αυστραλία σε 1.500 ηλικιωμένους άνω των 70 ετών. Η παρακολούθηση των συμμετεχόντων διήρκεσε για 10 περίπου χρόνια. Ο στόχος ήταν να διερευνηθεί ο ρόλος των κοινωνικών, οικονομικών, περιβαλλοντικών και ψυχολογικών παραγόντων στην υγεία και ποιότητα ζωής.</p>
<p>Όσο και εάν φαίνεται περίεργο, η επιρροή των παιδιών και των συγγενών, είχε μόνο μικρή επίδραση στην επιβίωση των συμμετεχόντων. Αντίθετα αυτοί που είχαν ένα δυνατό δίκτυο φίλων, είχαν 22% χαμηλότερο κίνδυνο θανάτου σε σύγκριση με αυτούς που είχαν πιο στενές σχέσεις με τα παιδιά τους και άλλους συγγενείς. Οι ευεργετικές επιδράσεις του δικτύου φίλων όσον αφορά στην αύξηση της διάρκειας της ζωής, διατηρούνταν καθόλη τη δεκαετία που διήρκεσε η έρευνα. Επίσης τα θετικά παρατηρούνταν ανεξάρτητα από άλλα σοβαρά γεγονότα που πιθανόν να συνέβαιναν όπως για παράδειγμα ο θάνατος του ή της συζύγου ή κάποιου άλλου μέλους της οικογένειας.</p>
<p><span>Το ερώτημα που τίθεται είναι, γιατί οι καλοί και στενοί φίλοι επιδρούν τόσο θετικά στην υγεία και ποιότητα ζωής των ανθρώπων;</span></p>
<p>Σύμφωνα με τους ερευνητές, υπάρχουν σωματικές και ψυχολογικές συνιστώσες στο φαινόμενο. Από σωματικής απόψεως, οι φίλοι ενθαρρύνουν τους ηλικιωμένους να τρώνε καλύτερα, να σταματούν το κάπνισμα, να αποφεύγουν την κατάχρηση αλκοόλ και να ασκούνται περισσότερο.</p>
<p>Υπάρχουν όμως και ψυχολογικές ευεργετικές επιδράσεις των στενών φίλων. Οι άνθρωποι έχουν ανάγκη να νιώθουν ότι είναι συνδεδεμένοι με τους άλλους. Χρειάζονται να νιώθουν ότι η ζωή τους έχει σημασία, ότι έχουν ένα σκοπό. Έτσι το δίκτυο στενών φίλων, έχει μεγάλο ψυχολογικό αντίκτυπο στους ηλικιωμένους. Ισχυροποιεί το αίσθημα αυτοπεποίθησης, βελτιώνει την ψυχική διάθεση, απομακρύνει την κατάθλιψη και προσφέρει ενέργεια για την αντιμετώπιση δύσκολων καιρών. Το πρόβλημα που τίθεται είναι ότι με την αύξηση της ηλικίας ο κίνδυνος απώλειας φίλων για διάφορους λόγους είναι μια οδυνηρή πραγματικότητα.</p>
<p><span>Είναι λοιπόν απαραίτητο να δημιουργούνται οι προϋποθέσεις για τους ηλικιωμένους να δημιουργούν νέες φιλίες και να συντηρούν συνεχώς τους ήδη υπάρχοντες δεσμούς τους.Παράλληλα η κοινωνία, στο σύνολο της αλλά και ο καθένας μας ξεχωριστά, πρέπει να συμβάλλουμε και να βοηθούμε τους ηλικιωμένους για να μπορούν να έχουν και να διατηρούν το κοινωνικό δίκτυο φίλων τους.</span></p>
<p><span>Πίνακας 2. </span> Θετικές επιδράσεις που μπορούν να έχουν στη ζωή των ηλικιωμένων οι στενές και καλές σχέσεις με την οικογένεια και τους φίλους:</p>
<table border="1" cellspacing="1" cellpadding="1" align="center">
<tbody>
<tr>
<td>Είναι ένα κίνητρο που ωθεί τους ηλικιωμένους να αναζητούν καλύτερη ιατρική φροντίδα</td>
</tr>
<tr>
<td>Ενθαρρύνουν τους ηλικιωμένους να υιοθετούν ένα υγιή τρόπο ζωής όπως περισσότερο περπάτημα, αποφυγή του καπνίσματος και καλύτερη διατροφή</td>
</tr>
<tr>
<td>Η αποδοχή της έκφρασης και των αισθημάτων αγάπης από τους άλλους, ενδυναμώνει το ανοσολογικό σύστημα των ηλικιωμένων που με τη σειρά του μπορεί καλύτερα να αντιμετωπίσει τις προκλήσεις διαφόρων ασθενειών</td>
</tr>
<tr>
<td>Είναι μια πρακτική βοήθεια όταν είναι αναγκαία, για τις καθημερινές δουλειές στο σπίτι, για τη μεταφορά κάπου και για άλλες ανάγκες της καθημερινής ζωής<br /><br /></td>
</tr>
</tbody>
</table>
</div>
<div class="k2FullText"> </div>
<div class="k2FullText"> </div>
<div class="k2FullText">
<p><span>Γραμμένο απο τον Σταύρο Μ. Τρύφων Πνευμονολόγο Επιμελητή Β’ Ε.Σ.Υ. – Νοσ. «Γ. Παπανικολάου» Διδάκτορα Αριστ. Παν. Θεσ/νίκης</span></p>
<p>Επιμέλεια : Χριστίνα Δρανίτσα, Διαιτολόγος Διατροφολόγος (www.diatrofi.gr)</p>
</div>

Σχετικά άρθρα