Η εξωσωματική γονιμοποίηση έχει πλέον εκτεταμένη εφαρμογή. Εκατοντάδες χιλιάδες γυναίκες στην Ευρώπη καταφεύγουν κάθε χρόνο σε αυτήν τη μέθοδο αντιμετώπισης των δυσκολιών που έχουν στη σύλληψη. Αν και μιλάμε για γυναίκες, τουλάχιστον το 35 με 40% της αιτιολογίας της δυσκολίας τους αφορά στον άνδρα. Όσον αφορά στους «ψυχοσωματικούς» παράγοντες που έχουν μελετηθεί, φαίνεται ότι παίζουν κι αυτοί κάποιο ρόλο, ιδίως μάλιστα όταν δεν βρίσκεται μια σαφής σωματική αιτία.

Γράφει ο Γρηγόρης Βασλαματζής, Καθηγητής Ψυχιατρικής Πανεπιστημίου Αθηνών  

-Πώς αντιμετωπίζει το ζευγάρι το γεγονός ότι δεν μπορεί ευκολα να κάνει παιδί; 

Ένα  θέμα πολύ σημαντικό – κατά τη γνώμη μου – αφορά στο πως αντιδρά η γυναίκα και το ζεύγος, αρχικά στην διάγνωση του προβλήματος και στη συνέχεια στην διαδικασία της εξωσωματικής γονιμοποίησης. Στην Ελλάδα έχει βρεθεί ότι το άγχος των γυναικών είναι υψηλό, ιδίως στις περιπτώσεις στις οποίες το πρόβλημα έχει «άγνωστη» αιτία ή οφείλεται στον άνδρα. Φαίνεται δηλαδή, ότι όχι μόνο δεν τους ανακουφίζει το γεγονός ότι η «ευθύνη» είναι περισσότερο του άνδρα τους, αλλά τους φέρνει ένταση, άγχος και κοινωνικό στρες. Ασυνείδητοι λόγοι που κάνουν τη γυναίκα να πιστεύει ότι ο άνδρας της θα ήταν παντοδύναμος και άνευ αμφιβολιών γόνιμος, μπορεί να παίζουν κάποιο ρόλο. Επίσης ένας άνδρας με πρόβλημα στη γονιμότητά του χάνει την αυτοεκτίμησή του και δυσκολεύεται να υποστηρίξει τη γυναίκα του.

Η υπογονιμότητα αποτελεί ναρκισσιστικό πλήγμα και για την γυναίκα και τον άνδρα. Τους φέρνει αντιμέτωπους με την απώλεια, την αποτυχία και την ενοχή. Πάντως σε κάθε περίπτωση, κατά την πορεία της διάγνωσης του προβλήματος, διαταράσσεται και αποσταθεροποιείται το ζεύγος, το οποίο, ως όλον, βρίσκεται κάτω από συνθήκες στρες. Αυτή η απλή παρατήρηση υποτιμάται στην πράξη και ο λόγος είναι ότι συνήθως στη διαδικασία της εξωσωματικής το βάρος πέφτει στη γυναίκα.

-Πόσο σημαντική είναι η στήριξη του άνδρα στη γυναίκα; Τι στρες τι ρόλο παίζει στην έκβαση της εξωσωματικής; 

Έχουμε βρει σε έρευνές μας, ότι ο βαθμός υποστήριξης του άνδρα προς την γυναίκα του στην πορεία της διάγνωσης και της εξωσωματικής, αποτελεί παράγοντα που μειώνει ή αυξάνει το άγχος και το στρες της. Αν προϋπάρχουν δυσεπίλυτες διαφωνίες ή ασυμβατότητες στο ζεύγος ή αν ο θυμός και η θλίψη που αναδύονται ξεπεράσουν κάποια ουδό, η ψυχολογική επιβάρυνση αυξάνεται και αυτό επηρεάζει την απόφαση ένταξης στην εξωσωματική και ακόμα σημαντικότερα την έκβαση της. Oι γυναίκες με υψηλότερα επίπεδα στρες έχουν μικρότερα ποσοστά επιτυχίας σε σχέση με τις γυναίκες με τα χαμηλότερα επίπεδα στρες.

-Πώς επηρεάζεται η σχέση του ζεύγους; 

Υπάρχει όμως και μια άλλη πλευρά του θέματος. Δεν πρόκειται μόνο για τα τυχόν προϋπάρχοντα ψυχικά προβλήματα και τις συγκρουσιακές καταστάσεις. Ένας κίνδυνος που απορρέει από την υπογονιμότητα και την εξωσωματική και απειλεί το ζεύγος, αφορά σε αυτό που αποκαλούμε ως το «εσωτερικό δημιουργικό ζεύγος», δηλαδή στον κίνδυνο να φθαρεί η υπάρχουσα καλή πλευρά της συνύπαρξης. Το ζεύγος αισθάνεται πως κάθε τι που έχει κατακτήσει με προσπάθεια κινδυνεύει με κατάρρευση, όπως το να έχει αμοιβαία ικανοποιητική σεξουαλική ζωή, κοινούς στόχους και προσδοκίες, και μια από κοινού διαμορφωμένη ψυχική ισορροπία. Είναι σημαντικό σε αυτή την δύσκολη στιγμή να βρεθεί μια δυνατότητα υποστήριξης τόσο από την πλευρά του γυναικολόγου και της μαίας που ασχολούνται με το πρόβλημα όσο και από τον ειδικευμένο ψυχοθεραπευτή. Αυτή πρέπει να θεωρηθεί, ούτως ή άλλως, απαραίτητη καθώς η δοκιμασία που περνάει το ζεύγος μπορεί να μην καταλήξει σε επιτυχία της εξωσωματικής, με δεδομένο ότι ο μέσος όρος σύλληψης κυμαίνεται στο 30%.

Συμπερασματικά, είτε προϋπάρχει σοβαρή δυσλειτουργία του ζεύγους είτε όχι, η εξωσωματική γονιμοποίηση βάζει σε δοκιμασία την καλή πλευρά και την ισορροπία του ζεύγους καθώς και την ψυχική υγεία των μελών. Γι’ αυτό είναι χρήσιμη και συνιστάται μια εκτίμηση των ψυχολογικών αναγκών του ζεύγους από ειδικευμένο ψυχοθεραπευτή.

Ο Γρηγόρης Βασλαματζής είναι Πρόεδρος της Ελληνικής Εταιρείας Ψυχαναλυτικής Ψυχοθεραπείας και 

Διευθυντής του Κέντρου Ψυχοδυναμικής Ψυχιατρικής και Ψυχαναλυτικής Έρευνας