Η ανορεξία και ο φόβος του σεξ στην εφηβεία

Τι επιπτώσεις έχουν οι σωματικές αλλαγές στην ψυχολογία του εφήβου; Τα σημάδια της μετάβασης στην ενήλικη ζωή μπορούν να προκαλέσουν διαταραχές; Σήμερα, η Επίκουρη Καθηγήτρια Παιδοψυχιατρικής, της Α΄ Ψυχιατρικής Κλινικής της  Ιατρικής Σχολής του Πανεπιστημίου Αθηνών,  Ελένη Λαζαράτου μας μιλά για τις διαταραχές της εφηβείας. Θα εξετάσουμε τη σχέση που έχει ο έφηβος με το σώμα του. Γνωρίζετε ότι οι διατροφικές διαταραχές έχουν σχέση με τα σεξουαλικά συναισθήματα της εφηβείας; Ότι το ύψος του εφήβου έχει να κάνει με παραπτωματικές συμπεριφορές;

Η συμπτωματολογία της εφηβείας μπορεί να παρατηρηθεί και σε οποιανδήποτε άλλη περίοδο της ζωής του ατόμου. Η σημειολογία όμως των ψυχικών διαταραχών αποκτά νόημα και αξία αν ενταχθεί στην δυναμική των αλλαγών που επιφέρει η εφηβεία. Συχνά συναντώμενα συμπτώματα όπως άγχος, κατάθλιψη, διέγερση, παρορμητικότητα αποκοτούν ειδική σημασία όταν συνδεθούν με τις ψυχικές διεργασίες της εφηβείας. Άλλα ειδικότερα συμπτώματα όπως δυσμορφοφοβίες, διαταραχή της σεξουαλικής συμπεριφοράς, διαταραχή διατροφής αποδίδονται στις δυσκολίες του περάσματος από την παιδική στην ενήλικη ζωή.

Η διαταραχές της εφηβείας μπορεί επίσης να ταξινομηθούν σε δύο βασικούς άξονες, την παθολογία της πράξης και παθολογία της σωματικής έκφρασης.Η παθολογία της πράξης αναφέρεται κυρίως στα acting out, στις ανεξέλεγκτες συμπεριφορές με τις οποίες ο έφηβος δείχνει την δυσφορία του. Η παθολογία της σωματικής έκφρασης προέρχεται από την δυσκολία του εφήβου να αποδεχθεί το σώμα που αλλάζει και τον καινούργιο του εαυτό.

H σχέση του εφήβου με το σώμα του.

Διατροφικές διαταραχές και σεξουαλικά συναισθήματα.

Η εικόνα σώματος είναι συχνά διαταραγμένη στην εφηβεία. Η ντροπή και οι ενοχές συνήθως συνοδεύουν συμπεριφορές που αναφέρονται στο σώμα και τις λειτουργίες του. Οι διαταραχές διατροφής μπορεί να κρατηθούν για καιρό κρυφές ακόμη και στα μάτια της οικογένειας.

Τι προκαλεί νευρική ανορεξία; Πώς σχετίζεται η νευρική ανορεξία με τις σεξουαλικές ορμές; 

Η ανορεξία αφορά συνήθως κορίτσια στην αρχή της εφηβείας τα οποία εμφανίζουν έντονο φόβο μπροστά στην ανάδυση των  ενορμήσεων, εκλαμβάνουν το σώμα τους σαν υπερβολικά ερεθιστικό σεξουαλικά και γι’ αυτό αποφασίζουν να μειώσουν τη λήψη τροφής με στόχο να σταματήσουν τις ορμονολογικές μεταβολές σε μια προσπάθεια μείωσης της λίμπιντο. Έτσι εμφανίζεται ο φόβος για το φαγητό που οδηγεί σε αυστηρή δίαιτα και ταυτόχρονα αναπτύσσουν έντονες κινητικά δραστηριότητες που απαιτούν κατανάλωση μεγάλων ποσοτήτων ενέργειας. Μ’ αυτόν τον τρόπο προσπαθούν να αποφύγουν τα σεξουαλικά τους συναισθήματα και φαντασιώσεις. Η βουλιμία σηματοδοτεί την αποτυχία αυτής της προσπάθειας.  Η κατανάλωση τροφής αυξάνει, τα γεύματα πολλαπλασιάζονται ανεξέλεγκτα αλλά η προβληματική παραμένει η ίδια. Οι προκαλούμενοι εμετοί μετά από κάθε γεύμα εμποδίζουν την αύξηση βάρους και το σώμα διατηρεί την απισχνασμένη εικόνα του.

Μπορούν οι αλλαγές στο σώμα να προκαλέσουν ψυχαναγκαστικές διαταραχές; 

Οι έφηβοι συχνά παρουσιάζουν ανησυχίες πού αφορούν τη μορφολογία ενός τμήματος ή του συνόλου του σώματος. Οι δυσμορφοφοβίες παρατηρούνται και στα δύο φύλα και συνδέονται με τις σωματικές αλλαγές που προκαλούνται λόγω της ήβης. Δεν είναι πραγματικές φοβίες γιατί δεν υπάρχει ένα φοβογόνο αντικείμενο ή κατάσταση αλλά πλησιάζουν τις ψυχαναγκαστικές διαταραχές. Ο φόβος αν υπάρχει, αφορά τη  κοινωνική απόρριψη.

Μπορεί ακόμα και το ύψος να προκαλέσει ψυχικές διαταραχές; 

Οι δυσμορφοφοβίες είναι επικεντρωμένες σ΄ ένα μέρος του σώματος πού έχει μια φυσιολογική μορφολογία ή παρουσιάζει μια ελάχιστη παρεκτροπή από το φυσιολογικό. Το πρόσωπο και τα χαρακτηριστικά του  (μάτια, μύτη, αυτιά, χείλη, στόμα, δόντια) αποτελούν το συχνότερο εντοπισμό των δυσμορφοβιών. Οι αμφιβολίες του εφήβου αναφέρονται στο μέγεθος (πολύ μικρό, πολύ μεγάλο) και το σχήμα  (π.χ. κυρτή μύτη). Η εμφάνιση ή η καθυστέρηση των σωματικών αλλαγών της ήβης όπως η ακμή, η τριχοφυία, η αλλαγή της χροιάς  της φωνής , το μέγεθος του πέους στα αγόρια, το μέγεθος και το σχήμα του στήθους στα  κορίτσια ,μπορεί να αποτελέσουν αντικείμενα αγχώδους ενασχόλησης.

Το σωματικό ανάστημα επίσης όταν ξεφεύγει από το μέσο όρο προκαλεί ανησυχία στους εφήβους. Οι κοντοί έφηβοι έχουν αίσθημα μειονεξίας και συχνά αναπτύσσουν αντιδραστικές συμπεριφορές, κυρίως παραπτωματικές!

Ποια είδη δυσμορφοβιών υπάρχουν και πώς επηρεάζουν την ψυχολογία του εφήβου; 

Είναι σημαντικό να διαχωρισθεί  μια δυσμορφοφοβία που αφορά ένα μέρος του σώματος που αλλάζει στην εφηβεία (π.χ. στήθος, ακμή προσώπου) ή ένα μέρος που δεν συνδέεται άμεσα με τις αλλαγές της εφηβεία (π.χ. μύτη, αυτιά). Στην πρώτη περίπτωση υπάρχει μια δυσκολία αποδοχής της καινούργιας εικόνας σώματος και η απελπισία που προκαλούν οι σωματικές αλλαγές ενώ η δεύτερη μπορεί να κρύβει μια παραληρητική διαταραχή.

Οι δυσμορφοφοβίες πού έχουν σχέση με φυλετικά χαρακτηριστικά ( χρώμα δέρματος, σχήμα μύτης, ματιών, μαλλιών) ή αναφέρονται στις ομοιότητες των χαρακτηριστικών του εφήβου με ένα γονέα  έχουν πιο πολύπλοκο χαρακτήρα γιατί ανακινούν προβλήματα γενεαλογίας και σχηματισμού ταυτότητας.

Η θέση της αμφιβολίας είναι κεντρική στην σκέψη του εφήβου.

Εκτός από τις δομημένες ψυχαναγκαστικές διαταραχές, οι αμφιβολίες είναι συχνές είτε μεμονωμένες, είτε γενικευμένες που καταλαμβάνουν όλη την νοητική λειτουργία.

Ό φόβος της τρέλας βιώνεται συχνά από τους εφήβους και αναζωπυρώνεται σε διάφορες ευκαιρίες όταν ο ίδιος ο έφηβος κρίνει ότι οι αντιδράσεις του δεν είναι φυσιολογικές. Ο διάχυτες αυτές αμφιβολίες προκαλούν έντονο άγχος και σύγχυση στων ορίων μεταξύ πραγματικότητας και εσωτερικού υποκειμενικού κόσμου. Ένας τρόπος αποφυγής για τον έφηβο είναι η ένταξή του σε ένα θρησκευτικό – πολιτικό ή άλλο σύστημα το οποίο του προσφέρει μοντέλα ταυτοποίησης κοινωνικά αποδεκτά.

Στο δεύτερο μέρος του αφιερώματός μας θα εξετάσουμε το πώς κατασκευάζεται η εικόνα του εφήβου για το σώμα του. Θα μιλήσουμε και για τις σεξουαλικές διαταραχές.

Σχετικά άρθρα