Σε ένα όμορφο νεοκλασικό στο κέντρο της Αθήνας στεγάζονται οι «Μουσικές Δευτέρες», οι συναυλίες που παρουσιάζει το ΚΕΘΕΑ Διάβαση κάθε Δευτέρα από τις 28 Ιανουαρίου. Στίχοι του Κώστα Βάρναλη, του Γιώργου Σεφέρη, του Νίκου Καββαδία απαγγέλλονται και τραγουδιούνται από τα μέλη της ομάδας μουσικής επανένταξης που ολοκλήρωσαν το πρόγραμμα απεξάρτησης και επέδειξαν ιδιαίτερο ζήλο στη μουσική.
Το κλίμα μεταξύ των ανθρώπων της κοινότητας είναι οικογενειακό, η μουσική παράσταση που παρουσιάζουν πραγματικά απολαυστική. Είχαμε την ευκαιρία όχι μόνο να την παρακολουθήσουμε αλλά και να γνωριστούμε λίγο καλύτερα με τα μέλη της ομάδας, να μάθουμε τις ιστορίες τους. Μιλήσαμε με την ψυχοθεραπεύτρια κυρία Μάρθα Φουστέρη, επιστημονική υπεύθυνη του προγράμματος.
Μπορεί να βοηθήσει η μουσική στην απεξάρτηση;
«Η τέχνη μέσα στη διαδικασία της απεξάρτησης παίζει έναν πάρα πολύ σημαντικό ρόλο, γιατί πιστεύουμε ότι μέσω αυτής δίνεται η δυνατότητα στους ανθρώπους να εκφραστούν, να εκμεταλλευτούν ικανότητες που δεν είχαν ή που δεν γνώριζαν ότι είχαν. Είναι ένας τρόπος έκφρασης πολύ σημαντικός και συμπληρωματικός με την θεραπευτική διαδικασία. Σημαντικό ρόλο παίζει και η έννοια της ομάδας κατά τη διάρκεια της θεραπείας. Μέσα στην ομάδα αναπτύσσονται πράγματα όπως ο μεταξύ τους σεβασμός, η αλληλεγγύη, η υποστήριξη του ενός προς τον άλλο. Αναδύεται έτσι μία δυναμική μέσα από την ομάδα που βοηθάει το στόχο τους που είναι η ψυχική απεξάρτηση.
Έτσι, δημιουργήθηκαν οι δημιουργικές ομάδες και η μουσική είναι μία από αυτές. Στη συνέχεια, οι ομάδες αυτές δημιουργούν κάποιες παραστάσεις και τις παρουσιάζουμε στο Πολιτιστικό στέκι, όπως εδώ τις «Μουσικές Δευτέρες», είτε σε συνεργασία με τους δήμους. Με αυτόν τον τρόπο υπάρχει μία αλληλεπίδραση του προγράμματος και της ευρύτερης κοινωνίας μέσα από την τέχνη», μας εξηγεί η κυρία Μάρθα Φωστέρη, υπεύθυνη ψυχοθεραπεύτρια του ΚΕΘΕΑ Διάβαση.
Πόσο σημαντικό είναι να βάζει στόχους ένας άνθρωπος που θέλει να απεξαρτηθεί;
«Η μουσική δρα καταλυτικά στη διαδικασία επεξάρτησης γιατί ο καθένας συμμετέχει ενεργά και ταυτόχρονα είναι και μέλος της ομάδας. Έχουν βάλει έναν κοινό στόχο και τους δίνεται η δυνατότητα να αποκτήσουν μία επαφή με την ευρύτερη κοινωνία, να έρθουν σε επαφή με άλλες μουσικές ομάδες και να ανταλλάξουν απόψεις στο θέμα της απεξάρτησης, να δείξουν το έργο της κοινότητας, να δουν οι άνθρωποι ότι τα άτομα που απεξαρτώνται δεν είναι άνθρωποι περίεργοι με δύο κεφάλια και τέσσερα χέρια, είναι άνθρωποι όπως όλοι μας, οι οποίοι πέρασαν σε κάποια φάση της ζωής τους από τα ναρκωτικά και την εξάρτηση και χρειάζονται μια δεύτερη ευκαιρία να σταθούν στα πόδια τους».
Για το πώς επιδρά η μουσική κατά τη διαδικασία απεξάρτησης μας μίλησε και ο υπεύθυνος της μουσικής ομάδας επανένταξης, κύριος Δημήτρης Μητσοτάκης: «Είναι πολύ σημαντικό πως τα παλαιότερα μέλη «τραβάνε» τα νεότερα όταν διακρίνουν τη δυσκολία τους, σε πολλά θέματα. Επίσης, είναι πάρα πολύ σημαντικός ο ομαδικός στόχος όταν τίθεται εξαρχής. Δηλαδή, είναι πάρα πολλές φορές που άνθρωποι που δυσκολεύονται και θα μπορούσαν να τα έχουν παρατήσει έχουν μείνει και έχουν συνεχίσει την προσπάθειά τους, επειδή έχουν δεσμευτεί σε σχέση με κάποιο στόχο, ο οποίος μπορεί να είναι μία συναυλία».
Η ιστορία του Γιώργου
Ο Γιώργος βρίσκεται στο ΚΕΘΕΑ 3 χρόνια μετά από 10 χρόνια εξάρτησης. Στην ομάδα μουσικής επανένταξης παίζει μπουζούκι και μπαγλαμά.
«Η μουσική με βοήθησε πάρα πολύ στη διαδικασία απεξάρτησης γιατί είναι κάτι που μου αρέσει και ήταν μεγάλο κίνητρο. Μου άρεσε από τότε που ήμουν μικρός η μουσική, κυρίως λαϊκά και ρεμπέτικα και μετά άρχισα να παίζω και μουσικά όργανα. Είναι πάρα πολύ σημαντική προσπάθεια που σίγουρα αξίζει τον κόπο και με το παραπάνω. Αυτό έχω ως συμπέρασμα. Μπορεί η προσπάθεια να είναι δύσκολη και επίπονη πολλές φορές, αλλά σίγουρα αξίζει».
Οι άνθρωποι αυτοί πρέπει να είναι πολύ δυνατοί, σκεφτόμασταν όση ώρα παρακολουθούσαμε τη μουσική παράσταση. Ο αγώνας για την απεξάρτηση είναι δύσκολος αλλά τα κατάφεραν. Κάπου στο τέλος της, θελήσαμε να μάθουμε περισσότερα πράγματα για τις εξαρτήσεις. Πώς δημιουργούνται. Τι αναζητούν οι άνθρωποι σε αυτές; Ρωτήσαμε την κυρία Φουστέρη.
-Πώς δημιουργούνται οι εξαρτήσεις;
Είναι ένα πολυπαραγοντικό φαινόμενο. Δεν υπάρχει ένα μόνο πράγμα. Υπάρχουν οικογενειακοί και κοινωνικοί παράγοντες, παράγοντες που έχουν να κάνουν με το άτομο, τη δομή του και την προσωπικότητα του. Αυτά όλα αλληλεπιδρούν μεταξύ τους και βρίσκονται σε μία σύνδεση μεταξύ τους. Όποιος βλέπει μόνο το άτομο ή μόνο την οικογένεια ή μόνο την κοινωνία, νομίζω ότι το βλέπει μονομερώς. Το πρόβλημα της απεξάρτησης είναι σύμπλοκο. Είναι πάρα πολλοί παράγοντες οι οποίοι συνηγορούν στο να εξαρτηθεί κάποιος άνθρωπος. Όλοι οι άνθρωποι, όπως και κάθε άτομο εξαρτημένο, είναι μέρος μίας οικογένειας και η οικογένεια είναι μέρος ενός συστήματος, μιας κοινωνίας. Θα μπορούσαμε, λοιπόν, να πούμε πως το εξαρτημένο άτομο είναι το σύμπτωμα ενός οικογενειακού συστήματος που δυσλειτουργεί, κάτι δεν πάει καλά μέσα στο σπίτι. Η οικογένεια, όμως, η οποία δυσλειτουργεί είναι το σύμπτωμα μίας κοινωνίας που δυσλειτουργεί. Αυτά τα πράγματα είναι αλληλένδετα».
-Τι ψάχνει να βρει το άτομο στις ουσίες;
Στην εξάρτηση η ουσία είναι σαν ένα φάρμακο. Πονάει η ψυχή τους. Είναι άνθρωποι οι οποίοι είναι πραγματικά πάρα πολύ μόνοι, είναι πολύ πιεσμένοι, απελπισμένοι, με πολύ χαμηλή αυτοπεποίθηση, με προβλήματα που τους πιέζουν και αυτό που πιστεύουν παίρνοντας τις ουσίες είναι ότι με αυτά θα χαλαρώσουν, θα μπορέσουν να λύσουν τα προβλήματά τους, αισθάνονται δυνατοί εκεί που είναι αδύναμοι. Οι ουσίες λειτουργούν ως μία μορφή αυτοθεραπείας. Δεν ξέρουν, όμως, όταν το κάνουν αυτό ότι πολλαπλασιάζουν τα προβλήματα. Οι ουσίες δεν λύνουν τα προβλήματα, απλά τα καταστέλλουν για όσο διαρκεί η επήρεια της ουσίας. Τα προβλήματα παραμένουν και μέσα στην χρήση πολλαπλασιάζονται κιόλας. Εμφανίζονται σοβαρά προβλήματα υγείας, προβλήματα οικονομικά, προβλήματα ποινικά, προκύπτουν προβλήματα με το νόμο, παραβατικότητα κλπ.
-Η κρίση έχει αυξήσει τις εξαρτήσεις;
Ναι, έχουμε αύξηση. Η κρίση εντείνει τα προβλήματα όπως σε όλους μας. Οι ομάδες αυτές των εξαρτημένων είναι ιδιαίτερα επιβαρυμένες ομάδες και η κρίση κάνει όλα τους τα προβλήματα ακόμη πιο έντονα. Υπάρχει δυσκολία πρόσβασης στις μονάδες υγείας, περιορισμοί και οι περικοπές στις δουλείες τους, άλλοι δεν μπορούν να βρουν δουλειά, ανακύπτουν προβλήματα επανένταξης όταν τελειώνουν μία θεραπευτική κοινότητα όπως αυτή της ψυχικής απεξάρτησης και συνεχίζουν σε μία άλλη φάση που είναι η κοινωνική επανένταξη, η ένταξή τους στο ευρύτερο κοινωνικό σύνολο. Είναι πολύ δύσκολο να βγουν στην αγορά εργασίας. Είναι πάρα πολλές οι δυσκολίες. Εμφανίζεται, επίσης, και η ανοχή γιατί υπάρχουν προβλήματα επιβίωσης στις οικογένειες και αν έχουν ένα μέλος της οικογένειάς τους στις εξαρτήσεις δείχνουν ανεκτικότητα γιατί τα προβλήματα της επιβίωσης είναι πολύ μεγαλύτερα.
-Τα άτομα που έρχονται στο ΚΕΘΕΑ έρχονται με δική τους πρωτοβουλία;
Τα προγράμματα είναι εθελοντικά, δεν κρατάμε κανέναν, ούτε έρχεται κάποιος με το ζόρι, όμως η πραγματικότητα είναι ότι πολύ λίγοι επέλεξαν να έρθουν, έρχονται κάτω από διάφορες πιέσεις. Είτε πιέσεις από τον νόμο, είτε πιέσεις από την οικογένεια, είτε πιέσεις από το ευρύτερο περιβάλλον, είτε γιατί είναι πιεσμένοι στην δική τους ομάδα και θέλουν να αποσυρθούν για κάποιο διάστημα. Είναι πιεσμένοι αυτοί που έρχονται. Έρχονται με ένα αρνητικό κίνητρο, δεν είναι μία επιλογή δική τους, όπου στη συνέχεια αν παραμείνουν αυτό το κίνητρο θετικοποιείται και αρχίζουν να καταλαβαίνουν ότι είναι μία φροντίδα για τον εαυτό τους και αρχίζουν να αντιμετωπίζουν το πρόβλημά τους.
