Σχετίζεται ο καρκίνος μαστού με την κακή ψυχολογία;

Ο καρκίνος του μαστού, ο ψυχικός παράγοντας και η ψυχοθεραπεία.

Γράφει ο καθηγητής Ψυχιατρικής του Πανεπιστημίου Αθηνών, Γρηγόρης Βασλαματζής. 

Τα σοβαρά σωματικά νοσήματα , και ανάμεσα σε αυτά οι καρκίνοι και τα αυτοάνοσα νοσήματα, δεν μπορούν να θεωρηθούν ως ψυχοσωματικά. Υπάρχουν όμως δυο σημαντικές ενδείξεις για τον ρόλο τού ψυχικού παράγοντα. Η 1η είναι ότι σε αρκετούς ασθενείς ένα ιδιαίτερα έντονο ψυχολογικό στρες προηγείται της εμφάνισης τους. Η 2η ένδειξη αφορά στο γεγονός ότι μετά την εμφάνιση της νόσου επικρατούν το άγχος καί η θλίψη. Ενώ συχνή είναι μια  ανεπτυγμένη εξαρτητικότητα, ή άρνηση της νόσου , αλλά και το ότι καθίστανται ψυχολογικά ευένδοτοι. Δηλαδή έχουμε συμπτώματα αντίδρασης στο στρες. Αυτά τα συμπεράσματα είναι ενδιαφέροντα γιατί αποδεικνύεται ότι στην αρρώστια υπάρχει σχέση και  αλληλεπίδραση σωματικού και ψυχικού παράγοντα.  

Μια τυπική περίπτωση.

Μια γυναίκα 35 χρονών αντιμετωπίζοντας σοβαρά προβλήματα στο γάμο της άρχισε μαζί μου ψυχαναλυτική ψυχοθεραπεία. Αν και ζούσε μια μακρά περίοδο έντονου στρες με έναν παθολογικά ζηλότυπο σύζυγο,  η παρουσία της στις συνεδρίες είχε μια παράξενη ηρεμία. Ήταν χαμογελαστή, χωρίς να εκφράζει ανοικτά το θυμό της και με αξιοσημείωτη δυσκολία να μιλήσει για τον εαυτό της. Λίγο καιρό αργότερα συνέβη ένα οδυνηρό γι αυτήν γεγονός, το οποίο την ώθησε, με την παρότρυνση των φίλων της, να ζητήσει διαζύγιο.

Σε όλους φαινόταν ότι ήταν μια ώριμη απόφαση. Όμως η ίδια δυσκολευόταν. Αντιμετώπισε τον χωρισμό με άγχος ότι η ζωή της καταστρεφόταν και ότι δεν θα έφτιαχνε άλλη σχέση. Δυο χρόνια μετά το χωρισμό της διαγνώσθηκε καρκίνος του μαστού. Η νέα αυτή κατάσταση μείωσε έτι περαιτέρω την αυτοεκτίμηση της και αύξησε τις εξαρτητικές της ανάγκες. Είχε όμως την υποστήριξη των φίλων της. Στην ψυχοθεραπεία προοδευτικά άρχισε να εκφράζει πιο άμεσα τα συναισθήματα της, τις δικές της επιθυμίες και να «δουλεύει» τις, βιωμένες από αυτήν ως τραυματικές,  σχέσεις με τη μητέρα της και την μεγαλύτερη αδελφή της. Κάτι πού στο παρελθόν δεν έθιγε καν. 24 χρόνια μετά την εμφάνιση της νόσου και 17 μετά το τέλος της ψυχοθεραπείας της η γυναίκα αυτή είναι καλά σωματικά ( χωρίς υποτροπή της νόσου) και βρίσκεται από καιρό σε έναν ικανοποιητικό γάμο.

 Πολλές έρευνες δείχνουν ότι η ιστορία της ασθενούς μου δεν είναι η εξαίρεση. Το αρχαϊκο τραύμα, το ψυχολογικό στρες πριν τη νόσο και ένας ανώριμος τρόπος αντιμετώπισης δύσκολων καταστάσεων συναντώνται συχνά σε άτομα με σωματικά νοσήματα.

Δεν είναι αποδεδειγμένο ότι η ψυχαναλυτική ψυχοθεραπεία  αποτελεί  έναν άμεσο προστατευτικό παράγοντα στην εμφάνιση μιας σωματικής νόσου. Αυτό άλλωστε φαίνεται και στην περίπτωση πού ανέφερα. Μπορεί όμως να ενδυναμώνει την δυνατότητα του ατόμου να εκφράζεται ψυχικά και να φαντασιώνεται, κάτι πού με τη σειρά της οδηγεί στο να γίνεται η ζωή του ψυχολογικά πλουσιότερη. Ως αποτέλεσμα τα άτομα κάνουν και ωριμότερες  επιλογές και μπορούν να αντιμετωπίσουν καλύτερα τον πόνο πού φέρνει μια χρόνια και σοβαρή ασθένεια.

Στο Παρίσι μια ομάδα ψυχαναλυτών (μεταξύ των οποίων και η Ελληνίδα ψυχαναλύτρια Μ. Αϊζενστάιν-Αβέρωφ) και ογκολόγων έδειξε ότι, στον προληπτικό έλεγχο του καρκίνου μαστού, γυναίκες πού είχαν μια «νευρωτική» προσωπικότητα  τελικά δεν διαγιγνώσκονταν με κακοήθεια, σε αντίθεση με άλλες πιο ανώριμες προσωπικότητες πού είχαν μεγαλύτερη πιθανότητα για κάτι τέτοιο. Ανάλογες έρευνες έχουν γίνει και στη χώρα μας, σε δύο εκ των οποίων είχα προσωπική συμμετοχή. Συγκριτικά πιο συχνά πάθαιναν καρκίνο μαστού οι γυναίκες πού σπάνια απέδιδαν ευθύνη ή μέμφονταν τον εαυτό τους. Αυτά όμως είναι στατιστικά ευρήματα. Σε πολλές χώρες η συνεργασία   ψυχαναλυτών με  ογκολόγους  ή παθολόγους στο νοσοκομειακό πλαίσιο προχωράει σε πιο πρακτικό επίπεδο δημιουργώντας ένα πεδίο δι-επιστημονικης κλινικής συνάντησης προς όφελος των ασθενών.

Σχετικά άρθρα