Θηλασμός: Δείτε από ποιες ασθένειες προστατεύει το μωρό

<p>Το μητρικό γάλα από μόνο του, αποτελεί τη βέλτιστη διατροφή για τα μωρά, καθώς έχει τη σωστή ποσότητα θρεπτικών συστατικών, ενώ παράλληλα είναι εύπεπτο και εύκολα διαθέσιμο.</p>
<p>Ενώ μερικές γυναίκες δεν μπορούν να θηλάσουν, άλλες απλά επιλέγουν να μην θηλάσουν. Το ποσοστό των γυναικών που επιλέγουν τον θηλασμό είναι χαμηλό και μάλιστα αγγίζει το 30% σε ορισμένες ομάδες γυναικών (1). Ωστόσο, μελέτες δείχνουν ο θηλασμός έχει πολλαπλά και σημαντικά οφέλη για την υγεία, τόσο της μητέρας όσο και του μωρού.</p>
<p><span>Από την επιστημονική ομάδα του διατροφολόγου Ευάγγελου Ζουμπανέα </span></p>
<p><span>Γράφει η Κυριακή Απέργη, Διαιτολόγος -Διατροφολόγος</span></p>
<p><span><img src="/thumbnail1?filepath=/contentfiles_2016b/diatrofh/diaita/%CE%B1%CF%80%CE%B5%CF%81%CE%B3%CE%B7-%CE%BA%CF%85%CF%81%CE%B9%CE%B1%CE%BA%CE%B7-696×1043.jpg&amp;amp;width=640" alt="" width="120" /></span></p>
<p><span>Τα οφέλη του θηλασμού για το μωρό:  </span></p>
<p><span><br /></span>1.<span>Το μητρικό γάλα παρέχει την ιδανική διατροφή για τα μωρά</span></p>
<p>Οι περισσότεροι οργανισμοί υγείας συνιστούν αποκλειστικό θηλασμό για τουλάχιστον 6 μήνες. Στη συνέχεια, συστήνεται η συνέχιση του θηλασμού μέχρι τουλάχιστον το πρώτο έτος, ενώ παράλληλα διάφορες στερεές τροφές εισάγονται στη διατροφή του μωρού (2).<br />Το μητρικό γάλα περιέχει όλα όσα χρειάζεται το μωρό για τους πρώτους έξι μήνες, στις σωστές αναλογίες, ενώ η μητέρα φύση έχει προνοήσει έτσι ώστε η σύνθεσή του να αλλάζει σύμφωνα με τις μεταβαλλόμενες ανάγκες του μωρού, ειδικά κατά τον πρώτο μήνα της ζωής του.<br />Κατά τις πρώτες ημέρες μετά τη γέννηση, το στήθος παράγει ένα παχύ και κιτρινωπό υγρό, που ονομάζεται <span>πύαρ-πρωτόγαλα</span> και είναι πλούσιο σε πρωτεΐνες, χαμηλής περιεκτικότητας σε υδατάνθρακες και φορτωμένο με ευεργετικές ενώσεις. Το <span>πρωτόγαλα</span> είναι το ιδανικό «πρώτο – γάλα» που βοηθά στην ανάπτυξη του ανώριμου πεπτικού συστήματος του νεογέννητου. Μετά τις πρώτες μέρες, οι μαστοί αρχίζουν να παράγουν μεγαλύτερες ποσότητες γάλακτος, καθώς το στομάχι του μωρού μεγαλώνει.<br />Το μόνο πράγμα που μπορεί να «λείπει» από το μητρικό γάλα είναι η <span>βιταμίνη D</span>, εκτός κι αν η μητέρα έχει μια πολύ υψηλή πρόσληψη της βιταμίνης(3). Για να αντισταθμιστεί, συνήθως συνιστάται η χορήγηση βιταμίνης D σε σταγόνες από την ηλικία των 2-4 εβδομάδων (4).</p>
<p>2. <span>Το μητρικό γάλα περιέχει σημαντικά αντισώματα</span></p>
<p>Το μητρικό γάλα είναι φορτωμένο με αντισώματα που βοηθούν το ανοσοποιητικό σύστημα του μωρού να καταπολεμήσει τους ιούς και τα βακτήρια. Αυτό ισχύει ιδιαίτερα για το πρωτόγαλα, που παρέχει υψηλές ποσότητες ανοσοσφαιρίνης Α (IgA), καθώς επίσης και διάφορα άλλα αντισώματα. Όταν η μητέρα είναι εκτεθειμένη σε ιούς ή βακτήρια, αρχίζει να παράγει αντισώματα, τα οποία στη συνέχεια εκκρίνονται στο μητρικό γάλα και περνούν στο βρέφος.<br />Η IgA προστατεύει το μωρό από το να αρρωστήσει με το σχηματισμό ενός «προστατευτικού φιλμ» στη μύτη, το λαιμό και το πεπτικό σύστημα του μωρού. Για το λόγο αυτό μητέρες με γρίπη που θηλάζουν, στην πραγματικότητα παρέχουν αντισώματα στα μωρά τους, που τα βοηθούν να καταπολεμήσουν το παθογόνο παράγοντα, που προκαλεί την γρίπη ασθένεια.<br />Παρ ‘όλα αυτά, αν είστε άρρωστες, θα πρέπει πάντα να τηρείτε αυστηρά τους κανόνες υγιεινής, να πλένετε τα χέρια σας συχνά και να προσπαθείτε να αποφύγετε τη μόλυνση του μωρού σας.</p>
<p><span>Τα</span> <span>γάλατα σε σκόνη δεν παρέχουν προστασία στα μωρά</span>. Πολυάριθμες μελέτες δείχνουν ότι τα μωρά που δεν θηλάζουν είναι πιο ευάλωτα σε προβλήματα υγείας, όπως η πνευμονία, η διάρροια και οι λοιμώξεις.</p>
<p>3. <span>Ο θηλασμός μπορεί να μειώσει τον κίνδυνο για πολλές ασθένειες </span></p>
<p>Ο θηλασμός έχει μια εντυπωσιακή λίστα με οφέλη για την υγεία του μωρού. Ιδιαίτερα ο αποκλειστικός θηλασμός, μπορεί να μειώσει τον κίνδυνο εμφάνισης πολλών ασθενειών, μεταξύ των οποίων:</p>
<ul>
<li><span>Λοιμώξεις του μέσου ωτός:</span> 3 ή περισσότεροι μήνες αποκλειστικού μητρικού θηλασμού μπορεί να μειώσουν τον κίνδυνο κατά 50%, ενώ ο περιστασιακός θηλασμός μπορεί να μειώσει τον κίνδυνο κατά 23% (5).</li>
<li><span>Λοιμώξεις του αναπνευστικού:</span> Ο αποκλειστικός θηλασμός για περισσότερο από 4 μήνες μειώνει τον κίνδυνο νοσηλείας για αυτές τις λοιμώξεις έως και 72% (6).</li>
<li><span>Κρυολογήματα και λοιμώξεις: </span>Τα μωρά που θηλάζουν αποκλειστικά για 6 μήνες μπορεί να έχουν έως και 63% χαμηλότερο κίνδυνο εμφάνισης σοβαρών κρυολογημάτων και λοιμώξεις των αυτιών ή του λαιμού (7).</li>
<li><span>Λοιμώξεις του γαστρεντερικού: </span>Ο θηλασμός συνδέεται με μια μείωση 64% σε λοιμώξεις του εντέρου, ενώ θεωρείται ότι προστατεύει μέχρι και 2 μήνες μετά την διακοπή του(6).</li>
<li><span>Βλάβη του εντερικού βλεννογόνου:</span> Η σίτιση πρόωρων νεογνών με μητρικό γάλα συνδέεται με 60% μείωση της συχνότητα εμφάνισης της νεκρωτικής εντεροκολίτιδας (6).</li>
<li><span>Σύνδρομο αιφνίδιου βρεφικού θανάτου (SIDS):</span> Ο θηλασμός συνδέεται με μειωμένο κίνδυνο κατά 50% μετά από 1 μήνα και με 36% μειωμένο κίνδυνο κατά το πρώτο έτος (6).</li>
<li><span>Αλλεργικές ασθένειες:</span> Ο αποκλειστικός θηλασμός για τουλάχιστον 3-4 μήνες συνδέεται κατά 27-42% με μειωμένο κίνδυνο άσθματος, ατοπικής δερματίτιδας και εκζέματος (6).</li>
<li><span>Κοιλιοκάκη: </span>Τα μωρά που θηλάζουν κατά τη περίοδο της πρώτης έκθεσης στη γλουτένη έχουν 52% χαμηλότερο κίνδυνο εμφάνισης κοιλιοκάκης (8).</li>
<li><span>Φλεγμονώδη νόσο του εντέρου:</span> Τα μωρά που θηλάζουν μπορεί να έχουν περίπου 30% λιγότερες πιθανότητες να αναπτύξουν κατά την παιδική ηλικία φλεγμονώδη νόσο του εντέρου (9).</li>
<li><span>Διαβήτης: </span>Ο θηλασμός για τουλάχιστον 3 μήνες συνδέεται με μειωμένο  κίνδυνο εμφάνισης διαβήτη τύπου 1 (έως 30%) και διαβήτη τύπου 2 (μέχρι 40%) τύπου (10, 11).</li>
<li><span>Λευχαιμία: </span>Ο θηλασμός για 6 μήνες ή περισσότερο συνδέεται με μια μείωση 15-20% του κινδύνου εμφάνισης παιδικής λευχαιμίας (12).</li>
</ul>
<p>Εκτός από τη μείωση του κινδύνου εμφάνισης πολλών λοιμώξεων, ο θηλασμός έχει επίσης αποδειχθεί ότι μειώνει σημαντικά την σοβαρότητα τους (13).</p>
<p>Επιπλέον, οι προστατευτικές επιδράσεις του θηλασμού φαίνεται να έχουν διάρκεια καθ ‘όλη την παιδική ηλικία, ακόμα και την ενήλικη ζωή.</p>
<p>4.<span> Ο θηλασμός προάγει την υγιή αύξηση του σωματικού βάρους και βοηθά στην πρόληψη της παιδικής παχυσαρκίας</span></p>
<p>Μελέτες δείχνουν ότι τα ποσοστά παχυσαρκίας είναι 15-30% χαμηλότερα σε βρέφη που θηλάζουν, σε σύγκριση με τα μωρά που τρέφονται με φόρμουλες γάλακτος (14). Η διάρκεια είναι επίσης σημαντική, καθώς κάθε μήνας θηλασμού, μειώνει τον κίνδυνο μελλοντικής παχυσαρκίας κατά 4% (15). Αυτό πολύ πιθανόν οφείλεται στην ανάπτυξη του μικροβιώματος του εντέρου. Τα μωρά που θηλάζουν έχουν υψηλότερα ποσοστά ωφέλιμων βακτηρίων του εντέρου, τα οποία με την σειρά τους μπορεί να επηρεάσουν την αποθήκευση λίπους (16).<br />Τα μωρά που τρέφονται με μητρικό γάλα έχουν επίσης περισσότερη λεπτίνη από ότι τα μωρά που τρέφονται με φόρμουλες γάλακτος. Η λεπτίνη είναι μια ορμόνη κλειδί για τη ρύθμιση της όρεξης και την αποθήκευση λίπους (17).<br />Το πιο σημαντικό είναι ότι τα μωρά που θηλάζουν μπορούν να αυτο-ρυθμίζουν την πρόσληψη γάλακτος. Τρώνε μόνο μέχρι ικανοποιήσουν την πείνα τους και αυτό τα βοηθά να αναπτύξουν υγιεινές διατροφικές συνήθειες (18).</p>
<p>5.<span> Ο θηλασμός μπορεί να κάνει τα παιδιά ευφυέστερα</span></p>
<p>Ορισμένες μελέτες δείχνουν πως μπορεί να υπάρχει μια διαφορά στην ανάπτυξη του εγκεφάλου μεταξύ των μωρών που θηλάζουν και των μωρών που σιτίζονται με φόρμουλες γάλακτος (2). Η διαφορά αυτή μπορεί να οφείλεται στη σωματική οικειότητα, στην ανάπτυξη της αφής και στη χρήση της όρασης που σχετίζεται με το θηλασμό. Οι μελέτες δείχνουν ότι τα μωρά που θηλάζουν έχουν υψηλότερο σκορ νοημοσύνης και είναι λιγότερο πιθανό να αναπτύξουν προβλήματα με τη συμπεριφορά και τη μάθηση καθώς μεγαλώνουν (19).<br />Ωστόσο, οι πιο έντονες επιδράσεις παρατηρήθηκαν σε πρόωρα βρέφη, τα οποία έχουν υψηλότερο κίνδυνο για εκδήλωση αναπτυξιακών προβλημάτων. Η έρευνα δείχνει, ότι ο θηλασμός έχει σαφώς σημαντικές θετικές επιπτώσεις στη μακροπρόθεσμη ανάπτυξη του εγκεφάλου τους (20).</p>
<p><span>Τα οφέλη του θηλασμού για τη μαμά:</span></p>
<p> </p>
<ol>
<li><span>Ο θηλασμός μπορεί να σας βοηθήσει να χάσετε βάρος</span>Ενώ μερικές γυναίκες φαίνεται να παίρνουν βάρος κατά τη διάρκεια του θηλασμού, στις περισσότερες φαίνεται ότι ο θηλασμός βοηθά να χάσουν βάρος χωρίς κόπο. Αν και ο θηλασμός αυξάνει τις ενεργειακές απαιτήσεις της μητέρας κατά περίπου 500 θερμίδες ανά ημέρα, η ορμονική ισορροπία του σώματος είναι πολύ διαφορετική από την κανονική (21). Λόγω αυτών των ορμονικών αλλαγών, οι γυναίκες που θηλάζουν έχουν αυξημένη όρεξη και μπορεί να είναι πιο επιρρεπείς στην αποθήκευση λίπους για την παραγωγή γάλακτος (22).<br />Για τους πρώτους 3 μήνες μετά τον τοκετό, οι μητέρες που θηλάζουν μπορεί να χάσουν λιγότερο βάρος από τις γυναίκες που δεν θηλάζουν, ενώ μπορεί ακόμη και να έχουν αύξηση του σωματικού βάρους (23). Ωστόσο, μετά από 3 μήνες θηλασμού, που κατά πάσα πιθανότητα θα παρουσιάσουν αύξηση στην καύση του λίπους και περίπου 3-6 μήνες μετά τον τοκετό, οι μητέρες που θηλάζουν χάνουν περισσότερο βάρος από ότι οι μητέρες που δεν θηλάζουν (24).
<p> </p>
<p>Αυτό που πρέπει να θυμόμαστε είναι πως <span>η διατροφή και η άσκηση </span>είναι οι πιο σημαντικοί παράγοντες που καθορίζουν πόσο βάρος θα χάσει η νέα μαμά, είτε θηλάζει, είτε όχι (23).</p>
<p>2.<span> Ο θηλασμός βοηθά τη μήτρα να επανέλθει</span></p>
<p>Κατά τη διάρκεια της εγκυμοσύνης, η μήτρα μεγαλώνει πάρα πολύ, επεκτείνεται από το μέγεθος ενός αχλαδιού στην πλήρωση σχεδόν του συνολικού χώρου της κοιλιάς. Μετά τον τοκετό, η μήτρα περνά από μια διαδικασία που ονομάζεται υποστροφή, η οποία τη βοηθά να επιστρέψει στο προηγούμενο μέγεθός της. Η ωκυτοκίνη, μια ορμόνη που αυξάνεται στη διάρκεια της εγκυμοσύνης, ενισχύει αυτή τη διαδικασία. Το σώμα εκκρίνει μεγάλες ποσότητες ωκυτοκίνης κατά τη διάρκεια της γέννας, ώστε να γεννηθεί το μωρό και να μειωθεί η αιμορραγία. Η ωκυτοκίνη όμως αυξάνεται και κατά τη διάρκεια του θηλασμού, ενθαρρύνοντας τις συσπάσεις της μήτρας, μειώνοντας την αιμορραγία και βοηθώντας την επιστροφή της μήτρας στο προηγούμενο μέγεθός της.<br />Μελέτες έχουν επίσης δείξει, ότι οι μητέρες που θηλάζουν έχουν γενικά μικρότερη απώλεια αίματος μετά τον τοκετό και ταχύτερη υποστροφή της μήτρας (2).</p>
<p><span><br /></span>3.<span> Οι μητέρες που θηλάζουν έχουν χαμηλότερο κίνδυνο επιλόχειας κατάθλιψης</span></p>
<p>Η επιλόχεια κατάθλιψη είναι ένα είδος κατάθλιψης που η νέα μαμά μπορεί να αναπτύξει λίγο μετά τον τοκετό, ενώ επηρεάζει έως και το 15% των λεχώνων (25).<br />Οι γυναίκες που θηλάζουν φαίνεται λιγότερο πιθανό να αναπτύξουν κατάθλιψη μετά τον τοκετό, σε σύγκριση με μητέρες που έχουν απογαλακτιστεί νωρίς ή δεν θηλάζουν (26). Ωστόσο οι γυναίκες που βιώνουν επιλόχεια κατάθλιψη πολύ νωρίς, αμέσως μετά τον τοκετό, είναι επίσης πιο πιθανό να έχουν προβλήματα με τον θηλασμό και να θηλάσουν για μικρότερη διάρκεια (27). Ο θηλασμός προκαλεί ορμονικές αλλαγές που ενθαρρύνουν τη μητρική φροντίδα και το δέσιμο μητέρας- βρέφους.<br />Μία από τις πιο έντονες αλλαγές που επέρχονται είναι το αυξημένο ποσό της ωκυτοκίνης που παράγεται κατά τη διάρκεια της γέννησης και του θηλασμού. Η ωκυτοκίνη φαίνεται να έχει μακροπρόθεσμες επιπτώσεις κατά του άγχους, επηρεάζοντας συγκεκριμένες περιοχές του εγκεφάλου που προωθούν την ανατροφή και τη χαλάρωση. Οι επιδράσεις αυτές μπορεί επίσης να εξηγήσουν εν μέρει, γιατί μητέρες που θηλάζουν εμφανίζουν χαμηλότερο ποσοστό μητρικής παραμέλησης, σε σύγκριση με εκείνες που δεν θηλάζουν.<br />Μια μελέτη διαπίστωσε ότι το ποσοστό της κακοποίησης και παραμέλησης παιδιών ήταν σχεδόν τρεις φορές υψηλότερο για τις μητέρες που δεν θήλαζαν, σε σύγκριση με εκείνες που θήλαζαν. Όλα αυτά βέβαια είναι στατιστικά στοιχεία και σε καμιά περίπτωση δεν σημαίνει ότι μητέρα που δεν θηλάζει πως θα παραμελήσει το μωρό της. (28)</p>
<p><span><br /></span>4.<span> Ο θηλασμός μειώνει τον κίνδυνο νόσου </span></p>
<p>Ο θηλασμός φαίνεται να παρέχει στη μητέρα μακροπρόθεσμη προστασία ενάντια του καρκίνου και άλλων ασθενειών. Ο θηλασμός συνδέεται με μειωμένο κίνδυνο καρκίνου του μαστού και καρκίνο των ωοθηκών (6).<br />Στην πραγματικότητα, οι γυναίκες που θηλάζουν για περισσότερο από 12 μήνες κατά τη διάρκεια της ζωής τους, έχουν 28% χαμηλότερο κίνδυνο εκδήλωσης καρκίνου του μαστού και καρκίνου των ωοθηκών. Κάθε χρόνος θηλασμού σχετίζεται με μείωση κατά 4,3% του κινδύνου εμφάνισης καρκίνου του μαστού (29). Πρόσφατες μελέτες δείχνουν ότι ο θηλασμός μπορεί να προστατεύσει επίσης από το μεταβολικό σύνδρομο, που αυξάνει τον κίνδυνο καρδιακής νόσου και άλλων προβλημάτων υγείας (30).<br />Επίσης, οι γυναίκες που θηλάζουν για 1-2 χρόνια στη διάρκεια ζωής τους, έχουν 10-50% χαμηλότερο κίνδυνο για υψηλή αρτηριακή πίεση, αρθρίτιδα, υψηλά λιπίδια αίματος, καρδιακή νόσο και διαβήτη τύπου 2 (2).</p>
</li>
<li><span>Ο θηλασμός μπορεί να παρέχει αντισύλληψη</span>Ο θηλασμός οδηγεί στην παύση και της ωορρηξίας και της εμμηνόρροιας. Η αναστολή της εμμήνου ρύσεως στην πραγματικότητα είναι ο τρόπος της φύσης να εξασφαλιστεί ότι θα υπάρχει κάποιο χρονικό διάστημα μεταξύ των κυήσεων. Ωστόσο, πρέπει να σημειωθεί ότι αυτός ο τρόπος δεν είναι πάντα μια εντελώς αποτελεσματική μέθοδος ελέγχου των γεννήσεων, αλλά μπορεί να θεωρηθεί ως ένα επιπλέον όφελος, καθώς απολαμβάνοντας τον πολύτιμο χρόνο με το νεογέννητο σας, δεν θα έχετε λόγο να ανησυχείτε για «εκείνες τις ημέρες του μήνα».</li>
<li><span><br /></span><span>Εξοικονόμηση χρόνου και χρήματος</span>Ο θηλασμός είναι εντελώς <span>δωρεάν</span>, ενώ όταν η μητέρα και το μωρό βρουν τον σωστό τρόπο,απαιτεί πολύ λίγη προσπάθεια. Η επιλογή του θηλασμού σημαίνει ότι δεν χρειάζεται να:</li>
</ol>
<ul>
<li>Ξοδεύετε χρήματα για φόρμουλες γάλακτος.</li>
<li>Υπολογίζετε πόσο θα πρέπει το μωρό να φάει καθημερινά.</li>
<li>Περάσετε χρόνο καθαρίζοντας και αποστειρώνοντας μπουκάλια.</li>
<li>Ανακατεύετε και  να ζεσταίνετε μπουκάλια στη μέση της νύχτας (ή ημέρας).</li>
</ul>
<p><span>Το μητρικό γάλα είναι πάντα στη σωστή θερμοκρασία και έτοιμο προς κατανάλωση.</span></p>
<p>Για το τάισμα του μωρού απαιτούνται πάντα δύο άτομα. Εάν δεν είσαστε σε θέση να θηλάσετε, τότε το τάισμα του μωρού σας με μια φόρμουλα γάλακτος, εξακολουθεί να παρέχει στο μωρό σας όλα τα θρεπτικά συστατικά που χρειάζεται, αρκεί να ακούτε το μωρό και τις ανάγκες του και να το φροντίζετε με αγάπη, δημιουργώντας δεσμούς με το νεογέννητο. Παρ΄ όλα αυτά, το μητρικό γάλα περιέχει επίσης αντισώματα και άλλα στοιχεία που προστατεύουν το μωρό από λοιμώξεις και χρόνιες ασθένειες, ενώ οι μητέρες που θηλάζουν βιώνουν οφέλη τόσο στη σωματική υγεία, όσο στη ψυχολογία και στη μείωση του στρες.</p>
<p>ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ:<br />(1) http://www.cdc.gov/nchs/products/databriefs/db05.htm<br />(2) http://www.ncbi.nlm.nih.gov/pubmed/22371471<br />(3) http://www.ncbi.nlm.nih.gov/pubmed/26416936<br />(4) http://www.ncbi.nlm.nih.gov/pubmed/21860631/<br />(5) http://www.ncbi.nlm.nih.gov/pubmed/20566605<br />(6) http://www.ncbi.nlm.nih.gov/pubmed/17764214<br />(7) http://www.ncbi.nlm.nih.gov/pubmed/20566605<br />(8) http://www.ncbi.nlm.nih.gov/pubmed/16287899/<br />(9) http://www.ncbi.nlm.nih.gov/pubmed/19464699<br />(10) http://www.ncbi.nlm.nih.gov/pubmed/17968982<br />(11) http://www.ncbi.nlm.nih.gov/pubmed/17490984<br />(12) http://www.ncbi.nlm.nih.gov/pubmed/18449131<br />(13) http://www.ncbi.nlm.nih.gov/pubmed/19419530<br />(14) http://www.ncbi.nlm.nih.gov/pubmed/19536659<br />(15) http://www.ncbi.nlm.nih.gov/pubmed/19827919<br />(16) http://www.ncbi.nlm.nih.gov/pubmed/23818794/<br />(17) http://www.ncbi.nlm.nih.gov/pubmed/12412862<br />(18) http://www.ncbi.nlm.nih.gov/pubmed/3564971<br />(19) http://www.ncbi.nlm.nih.gov/pubmed/16818526<br />(20) http://www.ncbi.nlm.nih.gov/pubmed/16818526<br />(21) http://www.ncbi.nlm.nih.gov/pubmed/9989696/<br />(22) http://www.ncbi.nlm.nih.gov/pubmed/15451695/<br />(23) http://www.ncbi.nlm.nih.gov/pubmed/19031350<br />(24) http://www.ncbi.nlm.nih.gov/pubmed/8338042/<br />(25) http://www.ncbi.nlm.nih.gov/pubmed/19318144/<br />(26) http://www.ncbi.nlm.nih.gov/pubmed/12911800<br />(27) http://www.ncbi.nlm.nih.gov/pubmed/19336362<br />(28) http://www.ncbi.nlm.nih.gov/pubmed/19171613<br />(29) http://www.ncbi.nlm.nih.gov/pubmed/12133652<br />(30) http://www.ncbi.nlm.nih.gov/pubmed/26187772</p>

Σχετικά άρθρα