Όταν η περίοδος σου δημιουργεί πονοκέφαλο

13/02/2017
Ομάδα Σύνταξης
Παθολογία

Η κεφαλαλγία αποτελεί ένα από τα συνηθέστερα συμπτώματα για τα οποία προσέρχονται οι ασθενείς στον οικογενειακό γιατρό ή στην εφημερία του νοσοκομείου.
Το 90% του γενικού πληθυσμού έχει εμφανίσει κεφαλαλγία μία φορά στη ζωή του, η οποία τις περισσότερες φορές ανάγκασε τον πάσχοντα ν’ απουσιάσει από την εργασία του. Το γεγονός αυτό και μόνο αρκεί για να καταλάβει κανείς γιατί υπάρχει τόσο ενδιαφέρον τα τελευταία χρόνια για την κεφαλαλγία.
Υπάρχουν διάφορες μορφές κεφαλαλγίας οι οποίες σε μία πρώτη αδρή κατάταξη διαχωρίζονται σε πρωτοπαθείς όπου δεν υπάρχει ένα οργανικό υπόστρωμα το οποίο πυροδοτεί την κεφαλαλγία και σε δευτεροπαθείς όπου η κεφαλαλγία είναι σύμπτωμα μιας κύριας νοσολογικής κατάστασης (π.χ. αγγειακό εγκεφαλικό επεισόδιο, τραυματισμός κ.λ.)
Στη πρώτη ομάδα ανήκουν τρεις σημαντικές μορφές:
Ημικρανία, Κεφαλαλγία Τάσεως και Αθροιστική κεφαλαλγία. Οι δύο πρώτες αποτελούν και τις πιο συνηθισμένες μορφές πονοκεφάλου που συναντούμε.
Η συχνότητα εμφάνισης της κεφαλαλγίας μεταβάλλεται με την ηλικία και το φύλο. Μεγάλες επιδημολογικές μελέτες για την ημικρανία έχουν δείξει ότι και τα παιδιά πάσχουν από κεφαλαλγία καθώς επίσης και ότι μέχρι 12 ετών η ημικρανία, σε αντίθεση με αυτό που συμβαίνει στους ενήλικες, είναι πιο συχνή στα αγόρια. Από την εφηβεία και μετά και μέχρι την ηλικία των 40 ετών επικρατεί στις γυναίκες και είναι 3 φορές συχνότερη απ΄ότι στους άνδρες (18% γυναίκες , 6% άνδρες). Το ίδιο παρατηρείται και στην κεφαλαλγία τάσεως όπου το 88% είναι γυναίκες σύμφωνα με την μεγάλη επιδημιολογική μελέτη της Δανίας.
Καταμήνια Ημικρανία
Ημικρανία ονομάζεται η κεφαλαλγία που εμφανίζεται περιοδικά στο μισό ή και ολόκληρο το κεφάλι με πολύ έντονο πόνο που έχει διαφορετικό χαρακτήρα, άλλοτε σφύζοντα (σαν να χτυπά σφυρί) άλλοτε συσφικτικό συνοδεύεται από ναυτία, εμέτους, ευαισθησία στο φως και το θόρυβο.
Περισσότερο από το 50% των γυναικών θεωρούν σαν εκλυτικό παράγοντα των κρίσεων ημικρανίας των την έμμηνο ρύση. Για τις περισσότερες γυναίκες η σχέση αυτή δεν είναι σταθερή κάθε μήνα δηλ δεν εμφανίζουν απαραιτήτως ημικρανία σε κάθε έμμηνο ρύση. Αλλες πάλι με κρίσεις ημικρανίας κατά την εμμηνοροή εμφανίζουν και κρίσεις κεφαλαλγίας εκτός του κύκλου. Υπάρχει όμως ένα ποσοστό 10% των γυναικών στις οποίες οι κρίσεις ημικρανίας εμφανίζονται σταθερά μόνο 2 μέρες πριν ή μετά την έναρξη της εμμήνου ρύσεως. Οι περιπτώσεις αυτές ημικρανίας ονομάζονται καταμήνια ημικρανία.
Πώς όμως δημιουργείται η καταμήνια ημικρανία;
Ο εμμηνορυσιακός κύκλος είναι αποτέλεσμα μιας πολύπλοκης θετικής και αρνητικής αλληλεπίδρασης στον άξονα υποθάλαμος- υπόφυση – ωοθήκες. Δεν είναι δυνατόν η ημικρανία να είναι αποτέλεσμα ενός μεμονωμένου γεγονότος του συστήματος αυτού. Παρ’ όλα αυτά δυό ειδικά σημεία σχετίζονται με την πρόκληση της ημικρανίας:
1) Η απότομη πτώση των οιστρογόνων που συμβαίνει κατά το τέλος της ωχρινικής φάσης του φυσιολογικού κύκλου.
2) Η απελευθέρωση των προσταγλανδινών, ουσιών που παρουσιάζονται στο ενδομήτριο στην ωχρινική φάση και στην διάρκεια της εμμήνου ρύσεως κυρίως το πρώτο 48ωρο. Αυτός ο μηχανισμός είναι υπεύθυνος περισσότερο για τις κρίσεις που συμβαίνουν μετά την έναρξη της εμμήνου ρύσεως κυρίως αν υπάρχει μηνορραγία ή δυσμηνόρροια.
Αντιμετώπιση Καταμήνιας Ημικρανίας
Οι στρατηγικές αντιμετώπισης της καταμήνιας ημικρανίας που εφαρμόζονται περιλαμβάνουν την αντιμετώπιση αυτής καθ΄εαυτής της κρίσης και την προφυλακτική θεραπεία που στοχεύει στην πρόληψη της εγκατάστασης των επομένων κρίσεων ημικρανίας. Η εντόπιση επίσης μη ορμονικών εκλυτικών παραγόντων που πιθανότατα συνυπάρχουν και συμβάλλουν στην εκδήλωση της ημικρανίας καθώς και η τήρηση ημερολογίου κρίσεων είναι πολύ χρήσιμα στοιχεία για τη σωστή αντιμετώπιση της καταμήνιας ημικρανίας.
Ατιμετώπιση κρίσεων καταμήνιας ημικρανίας. Όλα τα σκευάσματα που χρησιμοποιούνται για την αντιμετώπιση της κρίσης της ημικρανίας είναι αποτελεσματικά στην αντιμετώπιση του πονοκεφάλου στην καταμήνια ημικρανία, αν και αυτή η μορφή κεφαλαλγίας είναι πολύ πιο ανθεκτική στα φάρμακα και υποτροπιάζει συχνότερα απ’ ότι η ανεξάρτητη από την έμμηνο ρύση κεφαλαλγία.
Η προφυλακτική θεραπεία συνίσταται αρχικά στον προσδιορισμό όλων των παραγόντων που προκαλούν την ημικρανία και στην απομάκρυνσή τους. Η τήρηση ημερολογίου κρίσεων ημικρανίας τουλάχιστον για τρεις καταμήνιου κύκλους μπορεί να βοηθήσει στον προσδιορισμό αυτό.
Με την τήρηση του ημερολογίου διαπιστώνεται ότι σε ένα ποσοστό ασθενών με καταμήνια ημικρανία οι κρίσεις ελέγχονται με την απομάκρυνση των εκλυτικών παραγόντων και δεν απαιτείται περαιτέρω θεραπευτική παρέμβαση. Ένα άλλο ποσοστό γυναικών μπορεί να εμφανίζει ημικρανία και σε φάσεις εκτός του κύκλου που δεν σχετίζονται με την έμμηνο ρύση. Οι κρίσεις αυτές αντιμετωπίζονται με την συνήθη προφυλακτική αγωγή.
Το μικρότερο ποσοστό γυναικών εμφανίζει αμιγώς καταμήνια ημικρανία και απαιτείται ειδική προφύλαξη. Ανάλογα με την κανονικότητα του κύκλου, το χρόνο εμφάνισης των κρίσεων σε σχέση με την έναρξη της εμμήνου ρύσεως, την ύπαρξη δυσμηνόρροιας ή μηνορραγίας, την ύπαρξη συμπτωμάτων εμμηνόπαυσης, την ανάγκη χρήσης αντισυλληπτικών θα χρησιμοποιηθεί και το είδος της θεραπείας που μπορεί να είναι ορμονικό ή και μη ορμονικό. Η προφυλακτική αγωγή θα πρέπει να χορηγηθεί το λιγότερο για 3 κύκλους αυξάνοντας στο μέγιστο τη θεραπευτική δόση του χορηγουμένου φαρμάκου πριν θεωρηθεί ότι δεν είναι αποτελεσματική.
Κανένα φάρμακο δεν είναι πάντοτε αποτελεσματικό ή ασφαλές. Για το λόγο αυτό κάθε θεραπεία θα πρέπει να προσαρμόζεται στο συγκεκριμένο άρρωστο.
Ένα σχήμα που χρησιμοποιείται όταν απαιτείται προφυλακτική θεραπεία είναι το ακόλουθο.
Όταν υπάρχει δυσμηνόρροια ή μηνορραγία και κρίσεις κεφαλαλγίας, που αρχίζουν με την έναρξη της εμμήνου ρύσεως ή μια μέρα μετά, χορηγούνται μη στεροειδή αντιφλεγμονώδη για 7 μέρες (2 μέρες πριν και 5 μέρες στην διάρκεια της εμμήνου ρύσεως).
Αν οι κρίσεις κεφαλαλγίας αρχίζουν δύο μέρες πριν την έναρξη της εμμήνου ρύσεως χορηγούνται ορμονικά σκευάσματα οιστρογόνων (π.χ. επιδερμικό αυτοκόλλητο σκεύασμα οιστρογόνων) 5 μέρες πριν την έμμηνο ρύση και αφαιρείται την 1η ή 2η μέρα της εμμήνου ρύσεως.
Τα οιστρογονικά συμπληρώματα δεν θα πρέπει να χρησιμοποιούνται σε γυναίκες που έχουν πιθανότητα εγκυμοσύνης ή που έχουν ορμονοεξαρτωμένους όγκους ή κολπική αιμορραγία.
Αν ο καταμήνιος κύκλος είναι ανώμαλος ή οι προηγούμενες μέθοδοι δεν απέδωσαν παρα την άμεση ορμονική σχέση που υπάρχει θα μπορούσαν να χρησιμοποιηθούν τα αντισυλληπτικά, τα οποία εμποδίζουν την ωορηξία και δημιουργούν σταθερά επίπεδα οιστρογόνων βελτιώνοντας σε μερικές γυναίκες την ημικρανία.
Εν τούτοις έχει διαπιστωθεί ότι τα αντισυλληπτικά που χορηγούνται από το στόμα, επειδή δημιουργούν διακυμάνσεις στα επίπεδα οιστρογόνων, δυνατόν να προκαλούν περισσότερες κρίσεις απ’ ότι αντισυλληπτικά που χορηγούνται από άλλες οδούς.
Παράλληλα υπάρχει κίνδυνος τα αντισυλληπτικά να αυξήσουν την κεφαλαλγία ή να οδηγήσουν και σε εγκατάσταση αγγειακού εγκεφαλικού επεισοδίου. Για το λόγο αυτό αντενδείκνυται σε γυναίκες με σακχαρώδη διαβήτη, υπέρταση, καπνίστριες μεγάλης ηλικίας, αυξημένου βάρους με ιστορικό αγγειακών παθήσεων ή ημικρανίας με αύρα.
Από τον Αναστάσιο Σπαντιδέα, Παθολόγος-Κλινικός Φαρμακολόγος