Το φαινόμενο του αυτοτραυματισμού στην εφηβεία: Τι πρέπει να καταλάβουν οι γονείς

02/03/2017
Ομάδα Σύνταξης
Παιδί

Αναγνώστριά μας ρωτά: 
Είμαι χάλια και κλαίω συνεχεια οι γονεις μου δε μπορούν να με καταλάβουν και ο πατέρας μου ειρωνεύτηκε που ειχα κοπεί και εγω στο παρελθόν και την ώρα που ήμασταν στο τραπέζι μου είπε εσυ ξέρεις πως να χρησιμοποιεις τα μαχαίρια…
Απαντά η Στέλλα Μυταυτσή
Ψυχολόγος-Παιδοψυχολόγος (MSc)
Γνωσιακή Συμπεριφορική Ψυχοθεραπεύτρια
Ως αυτοτραυματισμός ή self-harm, ορίζεται η πρόθεση ενός ατόμου να βλάψει τον εαυτό του. Το
χαράκωμα του δέρματος με μαχαίρι ή άλλο αιχμηρό αντικείμενο και το κάψιμο του δέρματος είναι
μερικά από τα συνήθη φαινόμενα αυτοτραυματισμού.
 
Με τον αυτοτραυμαστισμό, το άτομο προσπαθεί να καλύψει συναίσθηματα όπως η μοναξιά, ο
θυμός, η θλίψη, αλλά το φαινόμενο αυτό δεν συνδέεται πάντα με την αυτοκτονία. Αποτελεί ακόμα,
μία παρορμητική συμπεριφορά, καθώς δεν προηγείται συνήθως έντονη σκέψη γύρω από αυτό.
Ο αυτοτραυματισμός παρατηρείται κυρίως σε νεαρές ηλικίες και με τη μεγαλύτερη πιθανότητα
έναρξης να κυμαίνεται μεταξύ 14-24 ετών. Αν και λιγότερο σύνηθες σε μικρότερες ηλικίες, έχουν
παρατηρηθεί φαινόμενα αυτοτραυματισμού και σε παιδιά ηλικίας 5-7 ετών σύμφωνα με το Mental
Health Foundation.
 
Όσον αφορά στις φυλετικές διαφορές, τα δεδομένα είναι μερικώς αμφιλεγόμενα. Πριν την ηλικία
των 12 ετών, τα αγόρια θεωρούνται πιο επιρρεπείς σε συμπεριφορές αυτοτραυματισμού, ενώ αυτό
αντιστρέφεται στην εφηβεία με αναλογία 2:1 (κορίτσια-αγόρια). Παρόλα αυτά, σε ορισμένες
σύγχρονες μελέτες δεν προκύπτουν σημαντικές διαφορές στα δύο φύλα.
 
Σχετικά με τη σύνδεση του αυτοτραυματισμού με την αυτοκτονικότητα, είναι σημαντικό να δούμε
ότι σε παιδιά ηλικίας 15-16 ετών στο Ηνωμένο Βασίλειο, το 22% ανέφερε αυτοκτονικό ιδεασμό τον
τελευταίο χρόνο, αλλά το 7% από αυτούς, προσπάθησε συνειδητά να κάνει κακό στον αυτό του.
Η έλλειψη ενός υποστηρικτικού περιβάλλοντος, προηγούμενο ιστορικό κακοποίησης (σωματικής ή
σεξουαλικής), προβλήματα στο σχολείο ή ψυχιατρικό οικογενειακό ιστορικό, είναι μερικοί από τους
παράγοντες επικινδυνότητας ανάπτυξης αυτοτραυματικής συμπεριφοράς στις νεαρές ηλικίες.
Η Ελλάδα ωστόσο, δεν είναι εξοικειωμένη με τα φαινόμενα αυτοτραυματισμού που συνεχώς
αυξάνονται και κατά συνέπεια υπάρχει μία παραφιλολογία γύρω από αυτό. Πολλοί γονείς
ερχόμενοι αντιμέτωποι με μία τέτοια κατάσταση, θεωρούν ότι το παιδί τους "τρελάθηκε", ενώ δεν
είναι σπάνιες και οι περιπτώσεις της άρνησης, όπου οι γονείς αδυνατούν να διαχειριστούν και να
αντιμετωπίσουν την υπάρχουσα κατάσταση. Αυτό συμβαίνει κυρίως είτε σε οικογένειες, όπου οι
γονείς δεν είναι ενημερωμένοι, είτε σε οικογένειες που απλά δεν έχουν μάθει να αναγνωρίζουν τα
συναισθήματά τους.
 
Η συμπεριφορά αυτή των γονιών όμως, εκλαμβάνεται από το παιδί ως
απόρριψη και μη αποδοχή των συναισθημάτων τους κι έτσι δημιουργείται ένας φαύλος κύκλος.
Οι γονείς που παρατηρούν αυτοτραυματικές συμπεριφορές στα παιδιά τους, οφείλουν να είναι
ιδιαίτερα προσεκτικοί με πρωταρχικό στόχο την ασφάλειά τους. Ο επικριτικός τόνος και οι
"φωνές", συνήθως έχουν αρνητικά αποτελέσματα στο παιδί. Στο σημείο αυτό είναι πολύ σημαντικό
να τονίσουμε ότι τα παιδιά που αυτοτραυματίζονται χρήζουν άμεσης ψυχιατρικής εκτίμησης,
καθώς ενδέχεται να συνυπάρχουν ψυχικές διαταραχές όπως κατάθλιψη, διαταραχές συμπεριφοράς
κ.α. Η ατομική θεραπεία αλλά και η θεραπεία οικογένειας φαίνεται να συμβάλλουν
αποτελεσματικά στη διαχείριση και στη πρόληψη μελλοντικής υποτροπής.
 
Τέλος, όσον αφορα στη πρόγνωση της αυτοτραυματικής συμπεριφοράς, τα δεδομένα που
προκύπτουν από μελέτες σε εφήβους με αυτοτραυματική συμπεριφορά, δεν είναι τόσο ξεκάθαρα.
Σε αρκετές έρευνες, υπήρξε ένα μεγάλο ποσοστό που συνέχισε την αυτοτραυματική συμπεριφορά
σε βάθος χρόνου κι ένα ποσοστό της τάξης του 5% περίπου που αυτοκτόνησε. Παρόλα αυτά,
υπάρχουν και πιο αισιόδοξες μελέτες που στα follow-ups τους δείχνουν καλύτερη πρόγνωση στη
θεραπεία του αυτοτραυματισμού.