Αλλεργικό σοκ από τσίμπημα μέλισσας: Πώς ένα έντομο… απειλεί τη ζωή σου;

Μπορείς να πάθεις αλλεργικό σοκ από τσίμπημα ενός εντόμου; Μπορεί να κινδυνεύσει ακόμα και η ζωή σου από ένα τόσο δα ον; Τα έντομα, που σχεδόν αποκλειστικά προκαλούν σοβαρές αλλεργικές αντιδράσεις στον Ελλαδικό χώρο, είναι οι σφήκες και οι μέλισσες (Υμενόπτερα), αφού το δηλητήριο που περιέχει το κεντρί τους δυνατόν να προκαλέσει εξαιρετικά βαριές αλλεργικές αντιδράσεις σε άτομα, ήδη ευαισθητοποιημένα από προηγούμενο νυγμό ( ή «τσίμπημα») εντόμου.

Γράφει η αλλεργιολόγος Καλλιόπη Κόντου – Φίλη

 

Γενικά η έγχυση δηλητηρίου των σφηκών και μελισσών ερεθίζει τοπικά το δέρμα όλων των ανθρώπων, σε μικρή διάμετρο γύρω από το σημείο του «τσιμπήματος» (περίπου σαν το νόμισμα των 2 ευρώ) προκαλώντας παροδικό πόνο – περισσότερο ή λιγότερο έντονο – κνησμό, ερυθρότητα και οίδημα (πρήξιμο). Ακολουθεί ύφεση στην επόμενη ώρα ή ώρες. Δεν υπάρχουν άμεσες συνέπειες από αυτού του είδους την «αναμενόμενη αντίδραση» στο δηλητήριο των Υμενοπτέρων, αλλά και άλλων εντόμων, όπως τα κουνούπια, εκτός από τυχόν επιμόλυνση, λόγω ξυσίματος.

Εντονότατο οίδημα

Όμως, τα συστατικά του δηλητηρίου των Υμενοπτέρων εντόμων δυνατόν – ιδιαίτερα μετά από επαναλαμβανόμενα τσιμπήματα – να προκαλέσουν  και  αλλεργία. Σε ευαισθητοποιημένα άτομα ένα απλό «τσίμπημα» δυνατόν ν’ αποδειχθεί ιδιαίτερα ενοχλητικό έως εξαιρετικά επικίνδυνο. Στην 1η περίπτωση δυνατόν να προκληθεί μεγάλη αντίδραση, που αρχίζει από το σημείο του νυγμού και επεκτείνεται μακριά από αυτό.

Έτσι,  καθώς περνάει η ώρα αντί να υποχωρεί η τοπική αντίδραση,  αυξάνεται και  προκαλεί εντονότατο οίδημα σε ολόκληρο το χέρι ή πόδι (αν το «τσίμημα» ήταν σε άκρο) ή να πρήζεται ολόκληρο το πρόσωπο, αν το άτομο τσιμπήθηκε στο μέτωπο ή κάποια άλλη περιοχή του προσώπου. Η αντίδραση αυτή, που ονομάζεται μεγάλη τοπική και εξελίσσεται αργά (σε ώρες) όσο δυσάρεστη κι αν είναι, δεν θέτει σχεδον ποτέ σε κίνδυνο την υγεία ή την ζωή του ατόμου.

Λαρυγγικό οίδημα ή αλλεργικό σοκ

Στο αντίθετο άκρο του φάσματος των αλλεργικών αντιδράσεων είναι αυτές που έχουν ως όργανο στόχο το αναπνευστικό και καρδιαγγειακό σύστημα, ιδιαίτερα τον λάρυγγα και αγγεία, προκαλώντας γρήγορα (συνήθως  σε 20-30 λεπτά ή σπανιότερα λιγότερο/ περισσότερο), λαρυγγικό οίδημα ή  καταπληξία (σοκ: shock), αντίστοιχα.

Άλλες αλλεργικές αντιδράσεις

Φυσικά παρατηρούνται και ενδιάμεσου βαθμού αντιδράσεις, στις οποίες το όργανο στόχος ανήκει άλλα όργανα ή συστήματα όπως το δέρμα με κύρια εκδήλωση κνίδωση αγγειοοίδημα, γαστρεντερικό (κοιλιακά άλγη, ναυτία, έμετο, τάση προς αφόδευση), ουρογεννητικό (έντονο άλγος ώστε να μιμείται νεφρολιθίαση, έπειξη προς ούρηση, άλγος από σπασμό της μήτρας ή/και αποβολή εμβρύου, επί εγκυμοσύνης).

Τι είναι το αλλεργικό σοκ;

Η συζήτηση θα εστιαστεί στο αναπνευστικό και καρδιαγγειακό, που ευθύνονται για την πλειονότητα των δυνητικά θανατηφόρων αντιδράσεων, αφού γίνει αναφορά στη λέξη σοκ (shock), που ατυχώς έχει αντικαταστήσει τον ελληνικό όρο καταπληξία, με αποτέλεσμα  να χρησιμοποιείται λανθασμένα από πάσχοντες (ενίοτε και ιατρούς ή άλλους λειτουργούς Υγείας) για την περιγραφή οποιασδήποτε γενικευμένης, οξείας   αντίδρασης, ακόμη και της κνίδωσης (±αγγειοιδήματος), ιδιαίτερα όταν είναι έντονη.

Καταπληξία ή σοκ (shock) είναι μια άκρως επείγουσα παθολογική κατάσταση κατά την οποία ο οργανισμός  αδυνατεί να εξασφαλίσει επαρκή κυκλοφορία αίματος  (φυσικά και οξυγόνου) για τις μεταβολικές ανάγκες των ιστών του οργανισμού.

Η αλλεργικής αιτιολογίας καταπληξία ή αναφυλακτική είναι ένα από τα 5 είδη της κατάστασης αυτής και εξελίσσεται πολύ γρήγορα, συνήθως μέσα σε 10-20 λεπτά.

Τα πρώτα συμπτώματα

Τα πρώτα συμπτώματα δυνατόν να είναι από το δέρμα, δηλ. ερυθρότητα, κνησμός (φαγούρα), οίδημα στο κέντρο των βλαβών ή από το αναπνευστικό σύστημα αιφνίδια καταρροή, πταρμοί, κνησμός στην μύτη-μάτια-αυτιά-πρόσωπο, δυνατόν να συνυπάρχει  δύσπνοια  ή/και ναυτία, τάση προς έμετο. Οπωσδήποτε εκδηλώνονται και συμπτώματα που σχετίζονται άμεσα με το καρδιαγγειακό σύστημα, όπως  ζάλη, θολούρα, εφίδρωση, ταχυκαρδία, πτώση της αρτηριακής πίεσης, αίσθημα επερχόμενης καταστροφής ή θανάτου και τέλος απώλεια των αισθήσεων.

Αδρεναλίνη και όχι κορτιζόνη

«Όσο πιο γρήγορα εκδηλώνονται τα προαναφερθέντα συμπτώματα» τόσο βαρύτερο είναι συνήθως το επεισόδιο καταπληξίας που ακολουθεί, για τον λόγο αυτό φάρμακο 1ης επιλογής για την επιτυχή αντιμετώπισή της καταπληξίας είναι η αδρεναλίνη. Το φάρμακο αυτό είναι το μοναδικό που δρα άμεσα (σε πολύ λίγα λεπτά μετά την χορήγησή του) και όχι η κορτιζόνη, που χρειάζεται πολύ περισσότερο χρόνο (>60 λεπτά) για να αρχίσει να δρα. Ταυτόχρονα πρέπει να εξασφαλίζεται ασθενοφόρο ή άλλο όχημα για την ταχεία μεταφορά του ασθενούς στο πλησιέστερο  Κέντρο Υγείας ή Τμήμα Επειγόντων Περιπτώσεων (TEΠ) του Nοσοκομείου

Ταχεία αυτοχορήγηση από τον ίδιο τον ασθενή

Η σημασία της άμεσης αντιμετώπισης της αλλεργικής καταπληξίας γίνεται εμφανής από το γεγονός ότι σε όλες τις ανεπτυγμένες χώρες έχει εγκριθεί από τους κατά τόπους ΕΟΦ αδρεναλίνη για ταχεία αυτοχορήγηση από τον ίδιο τον ασθενή ή συνοδό του  σε ειδική συσκευασία που ομοιάζει με χονδρό στυλό.

Ιδιαίτερα έντονη αντίδραση μετά από νυγμό Υμενοπτέρου δυνατόν να προκληθεί αν στόχος της αντίδρασης συμβεί να είναι ο λάρυγγας (έντονο αγγειοοίδημα λάρυγγα) και τέλος, οι βρόγχοι σε  ασθενείς με  ενεργό και μη ελεγχόμενο άσθμα.

Και στις 2 αυτές περιπτώσεις το φάρμακο επιλογής παραμένει η αδρεναλίνη για αυτοχορήγηση ώστε να ανακουφισθεί η απειλητικά για την ζωή απόφραξη του αναπνευστικού που οδηγει σε βαριά υποξαιμία. Η δράση της αδρεναλίνης μπορεί να καλύψει για λίγο τον ασθενή-έστω κι αν χρειαστεί να επαναληφθεί η δόση στα επόμενα 10-15 ή 20 λεπτά επί παρατεινόμενων συμπτωμάτων-ώστε να μεταφερθεί στο πλησιέστερο νοσοκομείο για πιο ενταστική θεραπεία.

Φυσικά, εάν υπάρχει άμεσα διαθέσιμη κορτιζόνη – σε ενέσιμη μορφή, σε διάλυμα ή δισκία – καλό είναι να ληφθούν και στις δύο περιπτώσεις. Όμως, η φροντίδα αυτή δεν πρέπει να καθυστερήσει  την μεταφορά του πάσχοντος στην πλησιέστερη ιατρική φροντίδα. Επίσης ο τυχόν ασθματικός ασθενής, εάν έχει τα εισπνεόμενα φάρμακά του, μπορεί να κάνει χρήση αυτών στην διάρκεια της μεταφοράς του.

Όμως, δεν αναφέρθηκε μια βασική φροντίδα αμέσως μετά από ένα «τσίμπημα» Υμενοπτέρου, εάν οι συνθήκες του επεισοδίου το επιτρέπουν). Εάν το έντομο έχει αφήσει κεντρί (οπότε πρόκειται για μέλισσα), καλό είναι να αφαιρεθεί με λεπτό λεπιδάκι χωρίς να ασκείται πίεση επάνω στο κεντρί με κατεύθυνση το δέρμα. Εάν απομακρυνθεί επιτυχώς, δεν θα απορροφηθεί όλη η ποσότητα δηλητηρίου, που περιέχει ο σάκος σε κάθε κεντρί και ίσως αντίδραση να είναι λιγότερο έντονη.

Πώς θεραπεύεται η αλλεργία στο δηλητήριο των Υμενοπτέρων;

Και μία ακόμη χρηστική πληροφορία, η αλλεργία στο δηλητήριο Υμενοπτέρων, (όσο έντονα και αν εκδηλώνεται) αντιμετωπίζεται επιτυχώς με ειδική ανοσοθεραπεία (εμβόλια απευαισθητοποίησης), που επιτελείται από το 1984 επιτυχώς και στην Ελλάδα με αποτελεσματικότητα που εγγίζει το 100%. Μια εξαιρετικά μικρή ομάδα ασθενών (<<1%) αποτελεί εξαίρεση, αλλά και για αυτούς υπάρχει σήμερα αποτελεσματική θεραπεία.

Πρόληψη

Τέλος, επειδή η πρόληψη είναι πάντοτε η πιο αποτελεσματική θεραπεία καλό είναι να γνωρίζουμε όλοι τις οδηγίες που ακολουθούν:

1. Η αλλεργία στο Υμενόπτερα αντιμετωπίζεται καλύτερα με τη μέθοδο της ΑΠΟΦΥΓΗΣ. Μη προκαλείτε τα έντομα αυτά αποφεύγοντας τα εξής:

  1.  τη χρήση αρωματισμένων προϊόντων (π.χ. κολόνιες, κρέμες, λακ, αποσμητικά κ.α.)
  2. τα σκούρα ή εμπριμέ ρούχα όταν κυκλοφορείτε στην εξοχή.Το λευκό χρώμα είναι λιγότερο ελκυστικό για τα έντομα αυτά.
  3. να βαδίζετε ξυπόλητοι ή με σανδάλια σε εξωτερικούς χώρους και μάλιστα σε λιβάδια.
  4. να παραμένετε σε χώρους όπου υπάρχουν εκτεθειμένες τροφές, ιδιαίτερα κρέατα, ψάρια, φρούτα ή άλλα υπολείμματα τροφών.
  5. Να θυμόσαστε ότι τα Υμενόπτερα μοιάζουν με τους ανθρώπους. Είναι πιο ευερέθιστα
    και επιθετικά, όταν είναι κουρασμένα, δηλ. τις απογευματινές ώρες και στο τέλος της
    εποχής (Τέλη Αυγούστου προς Φθινόπωρο).
  6.  Εάν σκοτώσατε το έντομο (Υμενόπτερο), που σας τσίμπησε (ακόμη και εάν δεν σας προκάλεσε κανένα απολύτως πρόβλημα), μη το πετάτε. Βάλτε το σε ένα κουτάκι από σπίρτα στην κατάψυξή σας για να το δείξετε στον αλλεργιολόγο, αν χρειαστεί να τον  επισκεφθείτε.

Καλλιόπη Κόντου- Φίλη  ΜSc., M.D., Ph.D.

Αλλεργιολόγος

Διευθύντρια,  Αλλεργιολογικού Τμήματος Ευρωκλινικής Αθηνών

 

Σχετικά άρθρα