Διαταραχές Πρόσληψης Τροφής: Γενικά στοιχεία, πρώιμα συμπτώματα και πρακτικές συμβουλές

Γράφει ο Παιδοψυχίατρος Γιώργος Ξυλούρης
Οι Διαταραχές Πρόσληψης Τροφής (ΔΠΤ) αποτελούν μια κατηγορία αρκετά συχνών και σοβαρών διαταραχών που εμφανίζονται συχνότερα σε εφήβους και νέους ενήλικες, με μεγαλύτερη αναλογία στον γυναικείο πληθυσμό σε σχέση με τον αντρικό. Όταν γίνεται λόγος για ΔΠΤ συχνά η σκέψη πηγαίνει σε νέα κορίτσια που λιμοκτονούν και περιορίζουν σημαντικά την ημερήσια πρόσληψη τροφής, δηλαδή σε ασθενείς με ψυχογενή ανορεξία (ΨΑ). Ωστόσο, η ΨΑ δεν είναι η συνηθέστερη διαταραχή πρόσληψης τροφής. Η Ψυχογενής Βουλιμία, η διαταραχή Επεισοδιακής Υπερφαγίας και η Διαταραχή Πρόσληψης Τροφής Μη Προσδιοριζόμενη Αλλιώς ανήκουν στη διαγνωστική κατηγορία των ΔΠΤ και εμφανίζονται πολύ συχνότερα.
Πολλοί ασθενείς με ΔΠΤ υποφέρουν συχνά και από άλλες ψυχικές διαταραχές. Το 65% των ενήλικων ασθενών με ΔΠΤ υποφέρουν τουλάχιστον από μία επιπλέον ψυχική διαταραχή, με συχνότερες αυτές του άγχους και της κατάθλιψης, της εξάρτησης από αλκοόλ και άλλες ψυχοδραστικές ουσίες, της διπολικής διαταραχής και των διαταραχών προσωπικότητας. Περίπου το 40% των παιδιών και των εφήβων με ΔΠΤ επίσης υποφέρουν και από άλλη ψυχική διαταραχή με προεξάρχουσες αυτές από το φάσμα του άγχους και της κατάθλιψης. 
Οι ασθενείς με ΔΠΤ έχουν συχνά μακρές περιόδους νόσησης κατά τις οποίες η σχολική και η επαγγελματική ζωή επηρεάζεται σημαντικά ενώ η επιβάρυνση για τις οικογένειες και τους φροντιστές είναι εξαιρετικά μεγάλη. Επίσης, η θνησιμότητα σε ασθενείς με ΔΠΤ, και ειδικότερα στην κατηγορία των ασθενών με ψυχογενή ανορεξία, είναι σημαντικά μεγαλύτερη. 
Ποια είναι όμως τα σημάδια που μπορούν να υποψιάσουν ότι κάποιος κινδυνεύει ή πάσχει από ΔΠΤ;
- Απώλεια βάρους ή αδυναμία αύξησης βάρους έως αναμένεται (ισχύει για παιδιά και εφήβους)
- Πρωτοπαθής ή δευτεροπαθής αμηνόρροια για τις γυναίκες
- Έντονος φόβος του ατόμου μήπως πάρει βάρος ή γίνει παχύ, ακόμα κι όταν το βάρος του είναι κάτω από το κανονικό
- Διαταραχή στον τρόπο που κάποιος βιώνει το βάρος, το μέγεθος ή το σχήμα του σώματός του, πχ. το άτομο ισχυρίζεται ότι νιώθει παχύ, ακόμη κι όταν είναι κάτισχνο. Πιστεύει ότι μια περιοχή του σώματος του είναι "πολύ παχιά", ακόμη κι όταν το βάρος της είναι κάτω από το κανονικό.
- Αλλαγή των διατροφικών συνηθειών. Το άτομο επιθυμεί να τρώει υγιεινά ή να σταματήσει πχ. την κρεατοφαγία
- Το άτομο αποφεύγει να τρώει τροφές πλούσιες σε λίπη ή υδατάνθρακες
- Ασκείται περισσότερο και συχνότερα
- Παραλείπει γεύματα
- Αποφεύγει να φάει με την οικογένεια, λέει πως έχει ήδη χορτάσει ή ότι έχει ήδη φάει ή ότι θα φάει αργότερα
- Συχνά φορά φαρδιά και πιο χοντρά ρούχα σε μια προσπάθεια να κρύψει την απώλεια βάρους ή να ζεσταθεί λόγω της απώλειας λιπώδους ιστού
- Αν εξαφανίζονται ασυνήθιστα μεγάλες ποσότητες τροφίμων μπορεί να είναι ένδειξη ότι κάποιος καταναλώνει μεγάλες ποσότητες τροφών στα κρυφά, χαρακτηριστικό της βουλιμίας και των επεισοδίων υπερφαγίας
- Αν μετά τα γεύματα καταφεύγει κανείς στην τουαλέτα μπορεί να είναι ένδειξη ότι κάποιος κάνει εμετούς σε μια προσπάθεια να αποβάλει την ποσότητα του φαγητού που έχει καταναλώσει
- Συχνότερη εμφάνιση σωματικών συμπτωμάτων και ενοχλήσεων όπως κόπωση, κεφαλαλγίες, δυσκοιλιότητα, αίσθηση κρύου
Αν και δεν υπάρχει ένα τυπικό προφίλ ασθενών που κινδυνεύουν ή πάσχουν από διαταραχές πρόσληψης τροφής συχνά συναντά κανείς κάποια χαρακτηριστικά προσωπικότητας και συμπεριφορές όπως τελειοθηρία, συναισθηματική αστάθεια, αναβλητικότητα, παρορμητικότητα, χαμηλή αυτοεκτίμηση, έλλειψη εμπιστοσύνης στον εαυτό και στους άλλους, χαμηλή εναισθησία και αναγνώριση των συναισθημάτων, άκαμπτος τρόπος σκέψης τού τύπου «άσπρο ή μαύρο».
Υπάρχουν κάποια σημαντικά πράγματα που κανείς μπορεί να κάνει για να βοηθήσει έναν άνθρωπο στο κοντινό του περιβάλλον με ΔΠΤ, όπως:
- Να είναι κανείς παρατηρητικός σε αλλαγές συμπεριφορών. Έχει πχ. σταματήσει κάποιος να τρώει τροφές που έτρωγε πρωτύτερα ή να ασκείται πολύ περισσότερο;
- Να τολμά κανείς να μιλήσει για τις σκέψεις του με το άτομο για το οποίο ανησυχεί. Συχνά βοηθητικό είναι να το κάνει κανείς με ένα τρόπο που δείχνει ότι αναγνωρίζει το πρόβλημα και ανησυχεί και όχι για να ενοχοποιήσει τον άλλο. Να ρωτήσει αν χρειάζεται ο άλλος βοήθεια και πώς μπορεί να βοηθήσει. 
- Να εκδηλώσει το ενδιαφέρον για το άτομο που νομίζει ότι πάσχει από ΔΠΤ. Να το ρωτήσει πως νιώθει και τι σκέφτεται χωρίς να επικεντρωθεί στο φαγητό ή την άσκηση.
- Να μη γίνει θεραπευτής. Συχνά ένα πρόσωπο φροντίδας δε μπορεί να θεραπεύσει ένα άτομο με ΔΠΤ. Ωστόσο, συχνά μπορεί να βοηθήσει ένα άτομο με ΔΠΤ να αναζητήσει επαγγελματική βοήθεια από ειδικό ψυχικής υγείας (ψυχίατρο, παιδοψυχίατρο) για το πρόβλημά του ώστε να μπορεί να διερευνηθεί διαγνωστικά και να εκτιμηθεί ο βαθμός σοβαρότητας της πάθησης ώστε να καθοριστεί και το θεραπευτικό πλάνο.
- Είναι συχνά δύσκολο για κάποιον να γνωρίζει τι χρειάζεται να κάνει αν βλέπει ότι κάποιος στο κοντινό του περιβάλλον υποφέρει από ΔΠΤ. Επειδή οι ΔΠΤ διακρίνονται από χρονιότητα συχνά χρειάζεται το περιβάλλον υποστήριξη για να μπορεί να αντέξει και να βοηθήσει το άτομο που έρχεται αντιμέτωπο με μια ΔΠΤ. Είναι σημαντικό λοιπόν και για τα πρόσωπα του περιβάλλοντος του ασθενούς να μη διστάσουν να αναζητήσουν και τα ίδια επαγγελματική βοήθεια και υποστήριξη εάν το χρειαστούν.