Νομοσχέδιο για την ταυτότητα φύλου: Τι προβλέπει, ποιους αφορά, ποια η θέση της Ψυχιατρικής Εταιρείας

<p>Σε θέμα – φωτιά εξελίχθηκε το νομοσχέδιο για τη <strong>νομική αναγνώριση ταυτότητας φύλου</strong> που έφερε προς ψήφιση η κυβέρνηση στη Βουλή, προκαλώντας την αντίδραση ορισμένων πολιτικών κι άλλων χώρων της ελληνικής κοινωνίας, μεταξύ των οποίων και της Εκκλησίας. Η σύγχυση και η άγνοια για το περιεχόμενο του νομοσχεδίου και τις αλλαγές που επιφέρει, φάνηκε πως κυριάρχησαν, καθώς το θέμα με το οποίο καταπιάνεται είναι μια μάλλον «άγνωστη περιοχή» για τους περισσότερους.</p>
<p>Λανθασμένα, το επίμαχο νομοσχέδιο συνδέθηκε με τη φράση «<em>αλλαγή φύλου</em>», ενώ στην πραγματικότητα αφορά στη <strong>νομική αναγνώριση ταυτότητας φύλου</strong>, μια δυνατότητα που δίνεται από τα <strong>15 έτη</strong>, με σύμφωνη γνώμη των γονέων και -όπως προβλεπόταν αρχικά- μετά από ιατρική γνωμάτευση επιστημονικής Επιτροπής του Αγλαΐα Κυριακού.</p>
<p>Ωστόσο, τη Δευτέρα, ο υπουργός Δικαιοσύνης έφερε νομοτεχνική βελτίωση με την οποία προϋποθέτει για τους ανήλικους <strong>γνωμοδότηση έξι εξειδικευμένων επιστημόνων</strong>. Θεωρήθηκε «<strong>αυστηροποίηση</strong>» της διάταξης καθώς προβλέπει πλέον <strong>ειδική διεπιστημονική Επιτροπή</strong> που θα συσταθεί με Κοινή Υπουργική Απόφαση των υπουργών Δικαιοσύνης και Υγείας, και η οποία θα αποτελείται από γιατρούς των ακόλουθων ειδικοτήτων: <strong>παιδοψυχίατρος, ψυχίατρος, ενδοκρινολόγος, παιδοχειρουργός, ψυχολόγος και εξειδικευμένος κοινωνικός λειτουργός</strong>. Αυτή η Επιτροπή θα εξετάζει τους ανήλικους που θα εκφράζουν τη βούληση για διόρθωση φύλου.</p>
<p>Ως προς το μείζον όμως ζήτημα του νομοσχεδίου, αξίζει να επισημανθεί ότι αφορά τη «μεταβολή στοιχείων ταυτότητας σε ενήλικες κι ανήλικες κι όχι τη διαδικασία φυλομετάβασης κι επαναπροσδιαρισμού του φύλου», όπως μας επισήμανε ο <strong>ψυχίατρος Σταύρος Μπουφίδης</strong>.</p>
<p>Ο ίδιος τόνισε ότι «ο όρος 'αλλαγή φύλου' είναι λανθασμένος. <strong>Το βιολογικό φύλο δεν αλλάζει, η κοινωνική ταυτότητα φύλου αλλάζει</strong>».</p>
<p>Όπως μας εξήγησε ο κ. Μπουφίδης «Αν ένα έφηβο άτομο έχει ξεκινήσει τη διαδικασία φυλομετάβασης, επιθυμητό είναι να γίνει κι η έγκαιρη μεταβολή στοιχείων ταυτότητας. Έτσι προφυλάσσεται το έφηβο άτομο από τις διακρίσεις, τον ρατσισμό και το μπούλινγκ».</p>
<p><strong>Η θέση της Ελληνικής Ψυχιατρικής Εταιρείας</strong></p>
<p>Θέση για το ζήτημα πήρε και η Ελληνική Ψυχιατρική Εταιρεία (ΕΨΕ) η οποία μάλιστα προσκλήθηκε από την αρμόδια επιτροπή της Βουλής να μετέχει στη συζήτηση για το νομοσχέδιο. Ωστόσο, όπως εξήγησε, δεν μπόρεσε να παρευρεθεί, λόγω στενότητας των χρονικών ορίων της πρόσκλησης.</p>
<p>Παρόλ αυτά, η Ψυχιατρική Εταιρεία έδωσε στη δημοσιότητα την απάντηση που έστειλε στην επιτροπή, με εξαιρετικά χρήσιμες επισημάνσεις από τον κλάδο Σεξουαλικότητας και Διαπροσωπικών Σχέσεων της εταιρείας, καθώς όπως επισημαίνει «στο τελικό κείμενο η ηλικία των εφήβων που μπορούν να ζητήσουν, με την σύμφωνη γνώμη των γονιών τους, την αλλαγή ταυτότητας φύλου μειώθηκε από τα 17 στα 15 έτη, θέτοντας προς συζήτηση σημαντικά νομικά θέματα, αλλά και εκτίμησης των οργανικών και ψυχολογικών παραμέτρων ενός οργανισμού σε πλήρη εξέλιξη».</p>
<p><strong>Οι επισημάνσεις της Ελληνικής Ψυχιατρικής Εταιρείας:</strong></p>
<p>«Φαίνεται πως το νομοσχέδιο κινείται σε σωστή κατεύθυνση για τη διευθέτηση πολλών θεμάτων που αφορούν τους διεμφυλικούς και για την απο-ιατρικοποίηση του θέματος.</p>
<p>Όμως εκφράζω την ανησυχία μου για τη δυνατότητα που δίνεται σε άτομα με μείζονα ενεργό ψυχοπαθολογία (π.χ. παρανοϊκή ψύχωση) και που ενδεχομένως δεν βρίσκονται σε ψυχιατρική παρακολούθηση, να μπορούν να κάνουν αίτηση αλλαγής φύλλου χωρίς να προηγείται μια εκτίμηση της κατάστασης τους. Πληροφορήθηκα επίσης ότι προβλέπεται να μπορεί ο ενδιαφερόμενος να ξαναζητήσει αλλαγή των στοιχείων του, στο προηγούμενο φύλο του, αν το θελήσει, ως <strong>μια φορά</strong>.</p>
<p>Στην ουσία ο δικαστής θα πρέπει να συμφωνεί με το αίτημα, εφόσον δεν έχει άλλη πληροφόρηση, ή θα ζητάει ψυχιατρική πραγματογνωμοσύνη μόνο αν κρίνει ότι αυτό απαιτείται. Και βεβαίως, αφού δεν είναι ο ίδιος επαγγελματίας ψυχικής υγείας, δεν μπορεί να το κάνει με τον δέοντα τρόπο..»</p>
<p>Το Δ.Σ. της εταιρείας θέτει υπόψη της Επιτροπής τα εξής σημεία:</p>
<p>- Το σχέδιο νόμου αποτελεί ενσωμάτωση στο εθνικό νομικό σύστημα Ευρωπαϊκών οδηγιών, αποτελεί κοινωνική-πολιτική επιλογή και επιχειρεί να θεσμοθετήσει προβλήματα κοινωνικής αναγνώρισης της ταυτότητας φύλου των οποίων διεκδικεί την λύση η ΛΟΑΤ κοινότητα, επί της <strong>νομικής βάσης των ίσων ατομικών δικαιωμάτων</strong>.</p>
<p>- Έχει επιλεγεί από τον νομοθέτη η <strong>παράκαμψη της ιατρικής εκτίμησης του αιτήματος και του ιατρικού πιστοποιητικού</strong>.</p>
<p>Αυτό στηρίζεται στο ότι έχει γίνει διεθνώς αποδεκτό ότι το πώς βιώνει ένα άτομο την ταυτότητα φύλου <strong>δεν αποτελεί παθολογική κατάσταση</strong>, για την οποία απαιτείται ιατρική γνωμάτευση.</p>
<p>Σε κάποιες περιπτώσεις, όμως, όταν συνυπάρχει ενεργή ψυχοπαθολογία (π.χ. σχιζοφρένεια ή διπολική συναισθηματική διαταραχή), αυτή δεν μπορεί να εκτιμηθεί.</p>
<p>- Το βάρος της εκτίμησης του αιτήματος επωμίζεται ο δικαστής.</p>
<ul>
<li>Στη βάση ενός υπομνήματος που θα συνοδεύει την αίτηση και θα περιέχει κοινωνικές και ιατρικές πληροφορίες;</li>
<li>Στη βάση πραγματογνωμοσύνης που θα διατάξει;</li>
<li>Το δικαστικό σώμα θα χρειαστεί εκπαίδευση και οδηγίες για να διαχειριστεί αυτό το κοινωνικό / νομικό πρόβλημα.</li>
</ul>
<p>Εκφράστηκε επίσης στο Δ.Σ. η άποψη ότι "πρόκειται για ένα θέμα περισσότερο κοινωνικό που άπτεται των δικαιωμάτων των πολιτών αυτής της χώρας και οι λίγες ψυχιατρικές αποκλίσεις θα μείωναν και θα αμαύρωναν το κεντρικό μεγάλο θέμα. Κάθε θεσμός έχει πάντοτε πολλά θετικά και λίγα αρνητικά. Ας αναλογιστούμε πως πολλά νομοσχέδια που έχουν ψηφιστεί αγνόησαν την Ψυχιατρική θεώρηση, επειδή οι υπόλοιπες συνιστώσες ήταν σημαντικότερες. Ας μη ξεχνάμε ότι δεν πρόκειται για μια χειρουργική επέμβαση αλλά για μια νομική πράξη, η οποία τουλάχιστον μια φορά μπορεί να αλλάξει…".</p>
<p>Σε όσους ασχολούνται με θέματα ψυχοπαθολογίας συνεχίζεται διεθνώς η συζήτηση για το τι σημαίνει η αλλαγή ταυτότητας φύλου ή η δυσφορία του φύλου, αλλά αυτό δεν αφορά άμεσα τα συγκεκριμένα ερωτήματα που θέτει το παρόν νομοσχέδιο».</p>
<p><strong>Αντίθετη η Παιδοψυχιατρική Εταιρεία Ελλάδος</strong></p>
<p>Η <strong>Παιδοψυχιατρική Εταιρεία Ελλάδος-Ένωση Ψυχιάτρων Παιδιών και Εφήβων</strong> (ΠΕΕ-ΕΝΩΨΥΠ), από την άλλη, <strong>εμφανίζεται αντίθετη</strong> στην επέκταση της δυνατότητας νομικής αναγνώρισης της ταυτότητας φύλου από την ηλικία των 15 ετών, τονίζοντας ότι η ηλικία αυτή χαρακτηρίζεται από «ρευστότητα της διαμορφούμενης ταυτότητας φύλου» και η «η εμπλοκή των εν λόγω νέων στη διαδικασία θα επιβαρύνει παρά θα βελτιώσει την ψυχική τους κατάσταση».</p>
<p>Η ΠΕΕ-ΕΝΩΨΥΠ, σε επιστολή της προς τους υπουργούς Δικαιοσύνης και Υγείας, αναφέρει ότι «<strong>θεωρούμε καθήκον μας να εκφράσουμε την αντίθεση μας για την επέκταση δυνατότητας αλλαγής φύλου σε άτομα αυτής της ηλικίας</strong> (15 μέχρι την ενηλικίωση), ηλικία η οποία χαρακτηρίζεται από <strong>ρευστότητα της διαμορφούμενης ταυτότητας φύλου</strong>, καθώς και τις ανησυχίες μας ότι η εμπλοκή των εν λόγω νέων στη διαδικασία <strong>θα επιβαρύνει παρά θα βελτιώσει την ψυχική τους κατάσταση</strong>».</p>
<p><strong>Αναλυτικά η ανακοίνωση:</strong></p>
<p>Θεωρούμε καθήκον μας να εκφράσουμε την αντίθεσή μας για την επέκταση της δυνατότητας αλλαγής φύλου σε άτομα αυτής της ηλικίας (15 μέχρι την ενηλικίωση), ηλικία η οποία χαρακτηρίζεται από ρευστότητα της διαμορφούμενης ταυτότητας φύλου καθώς και τις ανησυχίες μας ότι η εμπλοκή των εν λόγω νέων στη διαδικασία θα επιβαρύνει παρά θα βελτιώσει την ψυχική τους κατάσταση.</p>
<p>Το θέμα της ταυτότητας φύλου αποτελεί αντικείμενο μελέτης της Ψυχιατρικής και της Παιδοψυχιατρικής Ιατρικής Ειδικότητας. Τόσο η διάγνωση όσο και η αντιμετώπιση αποτελούν πεδίο συζητήσεων μεταξύ επιστημονικών και κοινωνικών φορέων και η συνεχής εισροή δεδομένων οδηγεί σε αλλαγές και αναθεωρήσεις των συνιστώμενων πρακτικών. Στα ψυχιατρικά διαγνωστικά εγχειρίδια περιγράφονται «Διαταραχές Ταυτότητας Φύλου» (σύμφωνα με το ICD- 10 του Παγκόσμιου Οργανισμού Υγείας-WHO), ή «Δυσφορία Φύλου» (σύμφωνα με το DSM-5 της American Psychiatric Association).</p>
<p>Η σύγχρονη ιατρική βιβλιογραφία επισημαίνει υψηλότερη ψυχοπαθολογία σε άτομα με «Δυσφορία Φύλου» σε σχέση με το γενικό πληθυσμό, γεγονός που επισημάνθηκε και κατά στις εργασίες του πρόσφατου 10ου Πανελλήνιου Παιδοψυχιατρικού Συνεδρίου.</p>
<p>Ιδιαίτερα τονίζεται η σημασία των Διαταραχών του Φάσματος του Αυτισμού σε άτομα με ζητήματα ταυτότητας φύλου, στα οποία υπάρχουν καθυστερήσεις, διαφοροποιήσεις και παρεμβολές συμπτωμάτων στη διαμόρφωση της ταυτότητας, καθώς και παραμορφώσεις στην αξιολόγηση των κοινωνικών καταστάσεων και στην ανάπτυξη οικείων διαπροσωπικών σχέσεων.</p>
<p>Επίσης, παρατηρείται υψηλή συννοσηρότητα κατάθλιψης και αυτοκτονικότητας, που δεν υποχωρεί με ιατρικές διαδικασίες αλλαγής φύλου, και δυσφορία που παραμένει, παρά τυχόν επιτυχείς κοινωνικές μεταβάσεις. Δεν υπάρχουν ερευνητικά δεδομένα για εφήβους που έχουν κάνει νομική «μετάβαση» και για τις συνέπειες μια τέτοιας πρακτικής. Η πλέον πρόσφατη έκδοση κατευθυντηρίων οδηγιών πρακτικής υπογραμμίζει την πολύ μεγάλη πολυπλοκότητα της Διαταραχής Ταυτότητας/Δυσφορία Φύλου στην παιδική και εφηβική ηλικία και τη σημασία συμμετοχής ειδικού ψυχικής με ειδική εκπαίδευση και γνώσεις, στις αποφάσεις "κοινωνικής μετάβασης" και επισημαίνει την ανάγκη αξιολόγησης πιθανών δυσμενών ψυχολογικών και κοινωνικών εκβάσεων στην ζωή του ατόμου (ψυχική υγεία, φίλοι, οικογένεια, επάγγελμα, κοινωνικός ρόλος).</p>
<p>Η προϋπόθεση συναίνεσης των γονέων δεν φαίνεται ικανή να αποτρέψει δυσμενείς εκβάσεις, καθώς είναι γνωστό ότι η επιμένουσα στην εφηβεία Δυσφορία Φύλου, μπορεί να έχει τροφοδοτηθεί από γονεϊκή ανοχή ή και ενθάρρυνση. Επί πλέον, η γονεϊκή ψυχοπαθολογία αποτελεί έναν από τα πλέον σταθερά ευρήματα. Η πρώιμη μετάβαση σε κοινωνικούς ρόλους του άλλου φύλου, θεωρείται πλέον βασικός παράγοντας διατήρησης και επιμονής της Δυσφορίας Φύλου. Είμαστε στην διάθεσή σας για περαιτέρω συνεργασία και πιστεύουμε ότι η συνεισφορά της Π.Ε.Ε.-ΕΝΩ.ΨΥ.Π.Ε. ως γνωμοδοτικού οργάνου θα αποβεί σημαντική για την παροχή βέλτιστων υπηρεσιών και ρυθμίσεων για αυτή την ευάλωτη ψυχοκοινωνικά ομάδα του νεανικού πληθυσμού.</p>

Σχετικά άρθρα