<p>Μια μέρα στην τηλεόραση έβλεπα ένα ντοκιμαντέρ για τη ζωή στη ζούγκλα. Σε μια στιγμή η ταινία έδειχνε ένα κοπάδι αγριοβούβαλων, να τρέχει να σωθεί από μια αγέλη αιλουροειδών, λιονταριών ή τίγρεων, δεν θυμάμαι ακριβώς. Η σκηνή ήταν εντυπωσιακή. Θα ήταν 200 ή και περισσότερα βουβάλια που έτρεχαν προς µια κατεύθυνση, δεν ξέρω αν και αυτά γνώριζαν προς τα πού πήγαιναν, αφού σε όλο το πλάνο δεν διέκρινε κανείς κανένα καταφύγιο. Τα κυνηγούσαν το πολύ 10 αιλουροειδή που είχαν φτάσει τα τελευταία βουβάλια, την οπισθοφυλακή δηλαδή του κοπαδιού.</p>
<p>Η σκηνή είχε μεγάλη ένταση και μάλιστα άρχιζα να διακρίνω σε ποιο ή ποια, από τα τελευταία βουβάλια, θα επιτίθονταν, µε ένα τελικό, µακρύ άλμα, τα λιοντάρια, που είχαν πια πλησιάσει επικίνδυνα.</p>
<p>Το πάντα αιρετικό μυαλό µου, σχολίασε: «Τι κίνδυνος για τα καημένα τα βουβάλια αλλά και τι λυτρωτικό, για τα πεινασμένα αιλουροειδή. Ποιος ξέρει πόσες μέρες είχαν να έχουν ένα τόσο πλούσιο γεύµα. Είναι και αυτά σαρκοβόρα σαν κι εμάς και απαιτείται να φάνε κρέας. Και το κρέας δεν φυτρώνει και δεν καλλιεργείται στη γη, ούτε τα υπέροχα μπιφτέκια που τρώμε εµείς, φτάνουν στο ράφι του σούπερ µάρκετ, από κάποιο χημικό εργοστάσιο.</p>
<p>Για την επιβίωση των σαρκοβόρων, πάντα απαιτείται σφαγή και βίαιος θάνατος. Μια θυσία της φύσης προκειμένου να φτάσει σε είδη ζώων, µε καλύτερο ενεργειακό ισοζύγιο, όπως είναι τα σαρκοβόρα. Αναλογιστείτε ότι το χαριτωμένο αυστραλέζικο κοάλα, που σαν φυτοφάγο καταναλώνει µόνο φύλλα ευκαλύπτου, τα οποία έχουν μικρή θερµιδική αξία, είναι υποχρεωμένα να τρώει τις περισσότερες ώρες της ζωής του για να επιβιώσει. Αντιλαμβάνεστε λοιπόν ότι και o άνθρωπος, δεν θα μπορούσε να φτιάξει όλον τον πολιτισμό που έφτιαξε, αν ήταν φυτοφάγος και απαιτείτο να τρώει συνεχώς απλώς για να επιβιώσει.</p>
<p>Έτσι λοιπόν θεώρησα απαραίτητη τη θυσία των βουβαλιών τής οπισθοφυλακής. Στη συνέχεια μου ήρθε και μια άλλη ιδέα: «Με το κυνήγι αυτό επιβιώνουν τα ταχύτερα βουβάλια και µέσα από αυτή τη φυσική επιλογή, προάγεται το γένος των βουβαλιών. Τα ταχύτερα επιβιώνουν και πολλαπλασιάζονται και άρα κάνουν βουβαλάκια που μπορούν και αυτά να τρέχουν γρηγορότερα και να έχουν ταχύτερα αντανακλαστικά».</p>
<p>Αλλά το άπιστο μυαλό μου, που έμαθε πάντα να αναζητά το «γιατί», σε κάθε τι που πέφτει στην αντίληψή του, εντόπισε στο πλάνο της φυγής του κοπαδιού, πολλά βουβάλια που τρέχουν ενώ βρίσκονται στο κέντρο του κοπαδιού. Και τι μ' αυτό θα µου πείτε; Απ' ό,τι όµως γνωρίζουµε τα βουβάλια δεν μπορούν να επικοινωνήσουν µεταξύ τους. Δεν έχουν τη δυνατότητα του ανθρώπου να επικοινωνήσουν την ανάγκη της φυγής, σε όλα τα μέλη της οµάδας. Έτσι, µπορούµε να πούµε ότι τρέχουν τα βουβάλια της οπισθοφυλακής γιατί βλέπουν τα λιοντάρια να πλησιάζουν. Τρέχουν και τα πρώτα βουβάλια, γιατί αυτό προφανώς είδαν πρώτα τα λιοντάρια και το έβαλαν στα πόδια. Τα µεσαία όμως βουβάλια αναρωτιέµαι, γιατί να τρέχουν; Προφανώς γιατί τρέχει όλη η ομάδα και αυτό γνωρίζουν ότι πρέπει να κάνουν ό,τι κάνουν και τα άλλα µέλη της οµάδας.</p>
<p>Πιστεύω λοιπόν, ότι θα υπάρχει κάποιο πρόγραμμα στον εγκέφαλο των βουβαλιών, που θα τα οδηγεί να ακολουθούν τις κινήσεις της ομάδος. Και μάλιστα πιστεύω ότι το πρόγραμμα αυτό είναι στον εγκέφαλό τους από τη γέννησή τους. Είναι ένα πρόγραμμα προστατευτικό για το ζώο, το οποίο αυτόµατα, χωρίς σκέψη, ακολουθεί την πορεία του κοπαδιού.</p>
<p>Αναρωτιέµαι λοιπόν μήπως και ο άνθρωπος, διαθέτει και αυτός έναν τέτοιο αυτοματισμό στον εγκέφαλό του. Ένας αυτοματισµός που μας κάνει να τρέχουµε, προς τα εκεί που μας δείχνουν. Γιατί θα έχετε όλοι διαπιστώσει, ότι όλοι µας τρέχουµε καθηµερινό, χωρίς καλά-καλά να γνωρίζουμε το «γιατί». Έτσι απλώς τρέχουµε, γιατί τρέχει o διπλανός μας, o μπροστινός μας, αλλά και αυτός που µας ακολουθεί και φοβόµαστε ότι θα µας πάρει τη θέση, αν για λίγο χάσουμε τον ρυθµό μας.</p>
<p>Γι' αυτό λοιπόν πρέπει κάθε τόσο να κάνουμε µια στάση και να αναλογιζόμαστε, εμείς οι άνθρωποι, πιο νοήµανα ζώα από τα βουβάλια του ντοκιµαντέρ:</p>
<p>«Προς τα πού κατευθύνουμε τη ζωή μας; Προς τα πού βαδίζουμε; Αξίζει τον κόπο η προσπάθεια;»</p>
<p>Και ένα βήμα παρακάτω:</p>
<p>«Με δεδομένο το πεπερασμένο της ύπαρξής µας, µήπως η προσπάθειά µας είναι υπερβολική; Μήπως κάνουµε σχέδια, που αντιστοιχούν σε θεούς και ημίθεους και όχι σε κοινούς θνητούς;»</p>
<p>Αυτό που χρειάζεται είναι κάθε τόσο να κάνουµε ένα zoom-out όπως λένε και στον κινηματογράφο. Να απομακρύνουµε την εστία του φακού της µηχανής µας από το πλάνο, προκειµένου να αποκτήσουμε µια γενική θεώρηση του τοπίου. Να μη βλέπουµε απλώς την πλάτη του μπροστινού μας. Αλλά προς τα πού πάει το κοπάδι και να αναλογιστούμε αν αυτή η διεύθυνση µας ικανοποιεί. Γιατί τις περισσότερες φορές τρέχουµε χωρίς να ξέρουµε γιατί και προς τα πού. Ακριβώς σαν τα βουβάλια, που τρέχουν στο κέντρο του κοπαδιού.</p>
<p>Αν κάνουμε τον προσωπικό µας λογαριασµό της δικής µας ζωής µε ψυχραιμία, αν γυρίσουμε δηλαδή και κοιτάξουµε πίσω μας, στην ιστορία μας, θα διαπιστώσουμε ότι οι περισσότερες αποφάσεις μας, δεν ήταν προσωπικές μας επιλογές. Σπουδάσαμε γιατί «έτσι έπρεπε», για κοινωνικούς λόγους, για να ικανοποιήσουμε τους δικούς µας. Αργότερα μπήκαµε σε ένα λούκι, σε µια τροχιά και τρέχουμε σαν τρένα, όλο και πιο γρήγορα, ανταγωνιζόµενοι τους γύρω µας και όχι για να εκπληρώσουμε τις δικές µας ανάγκες. Ακόμα και αυτό που λέμε «ανάγκες μας», είναι αποτέλεσμα επηρεασμού από τους άλλους, τη μόδα, την κοινωνία, τους δικούς μας. Λίγες είναι οι προσωπικές μας επιλογές. Αυτές λοιπόν, αξίζει τον κόπο να αναπτύξουμε.</p>
<p>Ας σκεφτούμε τη στιγμή της τελικής προσωπικής κρίσης, λίγο πριν τον θάνατό μας. Τότε που λένε ότι κάνουμε τον απολογισμό της ζωής Εγώ συχνά σκέφτομαι ότι είμαι σε ένα αυτοκίνητο, που φεύγει από την πορεία του και πέφτει με ταχύτητα στον γκρεμό. Εκείνη τη στιγμή σαν φιλµ, περνά γρήγορα από µπροστά μου ολόκληρη η ζωή µου. Οι καλές και οι κακές στιγµές, οι σωστές και οι λάθος αποφάσεις. Άξιζαν τον κόπο οι θυσίες που έκανα; Θα μπορούσα να περάσω διαφορετικά; Είχε νόημα που πλήγωσα κάποιους και πληγώθηκα από κάποιους; Απέδωσαν οι προσπάθειες που έκανα και οι αγώνες μου; Αλλά επιπλέον και: Για ποιο λόγο έκανα αυτό που έκανα; Για ποιον λόγο τσακώθηκα, για ποιον λόγο έφυγα, για ποιον λόγο πήγα εδώ και εκεί;</p>
<p>Νομίζω οι δύο αυτές λειτουργίες, το zoom-out και το γρήγορο ξετύλιγµα του φιλµ της ζωής, αποτελούν τα καλύτερα εργαλεία για να μας κατευθύνουν να ζήσουμε μια ζωή, που πραγματικά αξίζει να ζήσουμε. Μια ζωή διαφορετική από τη ζωή της αγέλης. Μια ζωή που µπορεί αντίθετα, να αποτελέσει παράδειγµα και για τους υπόλοιπους, που είναι γύρω μας και την αντιλαμβάνονται. Να μην παρασυρόµαστε από τους άλλους, αλλά εμείς να τους παρασύρουµε. Προς την κατεύθυνση που νοµίζουμε ότι πρέπει να οδηγηθούµε.</p>
<p>Όσο πιο συχνά δίνουμε στον εαυτό µας αυτή την ευκαιρία, να στεκόμαστε πίσω και να κάνουμε zoom-out, τόσο πιο συνειδητά βαδίζουµε στη ζωή μας. Βαδίζουμε… και δεν ακολουθούµε. Και εποµένως, τόσο µεγαλύτερη αγαλλίαση θα έχουμε στο τέλος της ταινίας της ζωής μας. Αυτό άλλωστε δεν αποτελεί και το έσχατο τέλος (µε τη διπλή έννοια της λέξης «τέλος») της ύπαρξής µας;</p>
<p> </p>
<p style="text-align: justify;"><em><strong><span lang="el-GR">Απόσπασμα από το βιβλίο του Παύλου Σακκά, «Η Ψυχιατρική αλλιώς…» που κυκλοφορεί από τις Εκδόσεις ΒΗΤΑ. Ευχαριστούμε τις Εκδόσεις ΒΗΤΑ για την ευγενική παραχώρηση του υλικού.</span></strong></em></p>