Αλλαντίαση: Η άγνωστη νόσος που προκαλεί ακόμα και παράλυση!

Η αλλαντίαση είναι μια σπάνια αλλά σοβαρή νευροπαραλυτική νόσος που προκαλείται από μια νευροτοξίνη. Η τοξίνη αυτή παράγεται από το βακτηρίδιο Clostridium botulinum και μερικές φορές από στελέχη των βακτηριδίων Clostridium butyricum και Clostridium baratii .

Γράφει η Φωτεινή Ντζιώρα, Παθολόγος – Λοιμωξιολόγος

Υπάρχουν έξι είδη αλλαντίασης: α) η τροφιμογενής, β) η βρεφική, γ) η εντερική τοξιναιμία των ενηλίκων, δ) η τραυματική, ε) η ιατρογενής και στ) η εισπνευστική.

Υπάρχουν 8 διαφορετικά είδη τοξινών (A, B, C (alpha), C (beta), D, E, F, και G) και κάθε είδος Clostridium botulinum παράγει διαφορετικό είδος τοξίνης. Λοιμώξεις στον άνθρωπο προκαλούν κυρίως οι τύποι που παράγουν τοξίνες Α και Β.

Συχνότερα σημεία και συμπτώματα

Τα συχνότερα σημεία και συμπτώματα που παρουσιάζονται στο 90% περίπου των ασθενών περιλαμβάνουν: ναυτία, εμετό, δυσφαγία, διπλωπία, μυδρίαση κόρης οφθαλμού και εξεσημασμένη ξηροστομία που δεν ανακουφίζεται παρά την επιθετική χορήγηση υγρών.

Η αλλαντίαση εξελίσσεται προοδευτικά εντός ωρών και είναι σημαντικό να διαγνωστεί εγκαίρως.

Μπορεί να εκδηλωθεί με:

  • Μη ειδικά συμπτώματα όπως ναυτία, έμετος, κοιλιακό άλγος, κακουχία, ζάλη, ξηροστομία, φαρυγγαλγία
  • Παράλυση των κρανιακών νεύρων που εκδηλώνεται με θόλωση της όρασης, διπλωπία, πτώση, πάρεση και αδυναμία των οφθαλμικών μυών, δυσαρθρία, δυσφαγία και κατάργηση του αντανακλαστικού κατάποσης.
  • Εκδηλώσεις από το νευρικό σύστημα όπως συμμετρική κατιούσα παράλυση και αδυναμία
  • Αδυναμία των αναπνευστικών μυών που μπορεί να οδηγήσει γρήγορα σε κόπωση και κατάργηση των αναπνευστικών κινήσεων

Η προσβολή του Αυτόνομου Νευρικού Συστήματος (ΑΝΣ) έχει ως αποτέλεσμα την εμφάνιση επιπλοκών όπως ο παραλυτικός ειλεός, διάταση του στομάχου, επίσχεση ούρων, ορθοστατική υπόταση, μείωση παραγωγής σιέλου και δακρύων. Σημαντικό εύρημα είναι ότι το επίπεδο συνείδησης διατηρείται αμετάβλητο.

Διάγνωση και αρχική αντιμετώπιση

Η υποψία της αλλαντίασης τίθεται από το ιστορικό και την κλινική εικόνα.

Η πρόσφατη κατανάλωση τροφίμων ακατάλληλα παρασκευασμένων ή κονσερβοποιημένων, χαμηλής περιεκτικότητας σε αλάτι ή ζάχαρη, χαμηλής οξύτητας, καθώς και παστεριωμένων ή ελαφρώς μαγειρεμένων τροφίμων που δεν έχουν καταψυχθεί, ειδικά σε αεροστεγή συσκευασία (π.χ καπνιστά ψάρια, προϊόντα κρέατος, σάλτσες κ.α) θα πρέπει να εγείρει την υποψία παρουσίας της τοξίνης. Η τοξίνη καταστρέφεται με το βρασμό για 10 λεπτά ή περισσότερο ή στους 80οC για 10 λεπτά ή περισσότερο.

Πρόσφατος τραυματισμός ή παραμελημένο ανοιχτό κάταγμα θα μπορούσε να αποτελεί πηγή εισόδου για μόλυνση από Clostridium botullinum. Ιδιαίτερα εκτεθειμένοι είναι οι χρήστες ενδοφλεβίων ναρκωτικών και έχουν μάλιστα περιγραφεί και επιδημίες στο παρελθόν.

Η βρεφική αλλαντίαση εμφανίζεται σε  βρέφη ηλικίας από 6 εβδομάδων έως και 6 μηνών. Oφείλεται στην κατανάλωση σπόρων του Clostridium botulinum σε τροφή ή σκόνη, οι οποίοι στη συνέχεια εκβλαστάνουν σε βακτήρια στο έντερο τα οποία απελευθερώνουν την  τοξίνη, κυρίως λόγω του γεγονότος ότι στις ηλικίες αυτές δεν έχει εγκατασταθεί πλήρως η φυσιολογική χλωρίδα του εντέρου που ανταγωνίζεται την παρουσία παθογόνων. Μελέτες αναφέρουν την κατανάλωση μελιού ως προδιαθεσικό παράγοντα της βρεφικής αλλαντίασης γι’ αυτό και υπάρχει η οδηγία τα βρέφη να μην καταναλώνουν μέλι μέχρι να ολοκληρώσουν το πρώτο έτος ζωής.

Υπάρχουν και άλλες μορφές αλλαντίασης σπανιότερες που έχουν περιγραφεί σε ειδικές ομάδες (ιατρογενής, εισπνευστική κ.α.).

Η διάγνωση τίθεται με την ανεύρεση της αλλαντικής τοξίνης στον ορό, τα κόπρανα ή υλικά βιοψίας και με την ανεύρεση του Clostridium botulinum σε καλλιέργεια γαστρικών εκκριμάτων, κοπράνων ή υλικού από το τραύμα.

Η θνησιμότητα της αλλαντίασης ανέρχεται στο 3-5% και οφείλεται συνήθως σε αναπνευστική ανεπάρκεια ή σε λοιμώξεις και άλλες επιπλοκές που προκύπτουν από την παρατεταμένη παρουσία της παράλυσης

Η αντιμετώπιση πρέπει να είναι άμεση και κινείται σε δύο άξονες κατά κύριο λόγο:

  • Την παρακολούθηση και υποστήριξη του αναπνευστικού συστήματος που στη σοβαρή μορφή αλλαντίασης χρειάζεται αντιμετώπιση σε Μονάδες Εντατικής Θεραπείας με τη χρήση αναπνευστήρα για εβδομάδες ή και μήνες
  • Την προσπάθεια για απομάκρυνση της μολυσμένης εστίας από το έντερο με υποκλεισμούς ή πρόκληση εμέτου ή με χειρουργικούς καθαρισμούς του τραύματος

Η χορήγηση αντιτοξίνης αποτελεί ακρογωνιαίο λίθο για την αντιμετώπιση της αλλαντίασης (με εξαίρεση τη βρεφική ηλικία). Τα αντιβιοτικά χορηγούνται συνεργικά και επιλέγονται κατά κύριο λόγο αυτά που έχουν δράση και στην παραγωγή της τοξίνης. Σημαντική είναι η εκπαίδευση για την πρόληψη της λοίμωξης, όπως ήδη αναφέραμε.

Βοτουλινική τοξίνη

Η βοτουλινική τοξίνη  τύπου Α (botox) αναστέλλει την απελευθέρωση ακετυλοχολίνης η οποία είναι ζωτικής σημασίας για τα νεύρα ώστε να μπορούν να επικοινωνούν με τα κύτταρα των μυών. Η τοξίνη αποτρέπει τους μυς από το να διεγερθούν νευρικά και οδηγεί σε παράλυση των μυών. Έχει χρησιμοποιηθεί σε εφαρμογές στη Νευρολογία (για τη βελτίωση των συμπτωμάτων σε ασθενείς με νευρολογικές παθήσεις  που εκδηλώνονται με έντονη μυϊκή σύσπαση όπως είναι οι εστιακές δυστονίες και η πυραμιδική υπερτονία – σπαστικότητα) και την Κοσμετική Ιατρική (για τη βελτίωση της εμφάνισης των γραμμών συνοφρύωσης ανάμεσα στα φρύδια αλλά και για άλλες ρυτίδες του προσώπου). Η δόση και η συχνότητα χορήγησης θα πρέπει να εξατομικεύονται και ο ασθενής να παρακολουθείται τακτικά από εξειδικευμένο προσωπικό.

Φωτεινή Ντζιώρα

Παθολόγος-Λοιμωξιολόγος

Επιμελήτρια ΕΣΥ-Α’ Προπαιδευτική Παθολογική Κλινική

Γενικό Νοσοκομείο Αθηνών “Λαϊκό”

 

Σχετικά άρθρα