Φυματίωση: Πού οφείλεται και πώς θα προστατευθείς από την «ύπουλη» ασθένεια

Τι είναι η Φυματίωση και πώς προκαλείται;

Η Φυματίωση είναι λοίμωξη που προκαλείται από το μυκοβακτηρίδιο της φυματίωσης (Mycobacterium tuberculosis) και μπορεί να προσβάλει τόσο τους πνεύμονες (πνευμονική) όσο και άλλα όργανα του ανθρωπίνου σώματος (εξωπνευμονική).

Γράφει η Φωτεινή Ντζιώρα, Παθολόγος-Λοιμωξιολόγος

Η πνευμονική φυματίωση μπορεί να μεταδοθεί από ένα άτομο στο άλλο με την εισπνοή σταγονιδίων που περιέχουν το μυκοβακτηρίδιο της φυματίωσης. Το άτομο που έχει μολυνθεί από το μυκοβακτηρίδιο της φυματίωσης μπορεί να νοσήσει ή μπορεί το μυκοβακτηρίδιο να παραμείνει σε λανθάνουσα κατάσταση στον οργανισμό και να εκδηλωθεί η λοίμωξη όταν η άμυνα του οργανισμού εξασθενήσει.

Ποιοι είναι περισσότερο ευαίσθητοι στη λοίμωξη από το μυκοβακτηρίδιο της φυματίωσης

Περισσότερο ευαίσθητα είναι τα παιδιά και οι ηλικιωμένοι ασθενείς καθώς και ασθενείς με χρόνιες παθήσεις, όπως άτομα με σακχαρώδη διαβήτη, χρόνια νεφρική ανεπάρκεια, αιματολογικές παθήσεις (λευχαιμία, λέμφωμα) και κακοήθειες. Άνθρωποι που κάνουν κατάχρηση αλκοόλ ή είναι εθισμένα σε τοξικές και ναρκωτικές ουσίες έχουν μεγαλύτερο κίνδυνο καθώς και ασθενείς που λαμβάνουν μεγάλες δόσεις κορτικοστεροειδών, ανοσοκατασταλτικά φάρμακα ή έχουν ανοσοανεπάρκειες μεταξύ των οποίων και λοίμωξη από HIV.

Επίσης, άνθρωποι που βρίσκονται σε επαφή με ασθενή που νοσεί από ενεργό πνευμονική φυματίωση και δεν έχει λάβει φαρμακευτική αγωγή για τη λοίμωξη αυτή έχουν αυξημένη πιθανότητα να μολυνθούν, όπως και άτομα που ζουν σε συνθήκες αυξημένου συγχρωτισμού. Ένας ασθενής με ενεργό φυματίωση μπορεί δυνητικά να μολύνει 10-15 άτομα που βρίσκονται σε καθημερινή κοντινή επαφή με αυτόν σε διάστημα ενός έτους.

Πόσο συχνή είναι η φυματίωση στην Ελλάδα και τον κόσμο;

Από το 2000, 53 εκατομμύρια ζωές ανθρώπων έχουν σωθεί χάρις στην έγκαιρη διάγνωση και θεραπεία της φυματίωσης. Παγκοσμίως η φυματίωση αποτελεί μία από τις δέκα συχνότερες αιτίες θανάτου. Σύμφωνα με τα στοιχεία του Παγκόσμιου Οργανισμού Υγείας (Π.Ο.Υ.) το 2016 10.4 εκατομμύρια άνθρωποι νόσησαν με φυματίωση και 1.7 εκατομμύρια από αυτούς πέθαναν (συμπεριλαμβανομένων και των ασθενών με συλλοίμωξη με τον ιό του HIV). 95% των θανάτων αφορούσαν ασθενείς που ζούσαν σε μέσου ή χαμηλού κοινωνικο-οικονομικού επιπέδου χώρες. Σύμφωνα με τα ίδια στοιχεία περίπου 1 εκατομμύριο παιδιά νόσησαν από φυματίωση και από αυτά 250.000 παιδιά πέθαναν το 2016. Ένας από του στόχους του Π.Ο.Υ. είναι να ελεχθεί η επιδημία της φυματίωσης μέχρι το 2030.

Σύμφωνα με στοιχεία του Κέντρου Ελέγχου και Πρόληψης Νοσημάτων (ΚΕ.ΕΛ.Π.ΝΟ) και την ανάλυση των δεδομένων που έχουν συλλεχθεί για το διάστημα 2004-2010 προκύπτει ότι στην Ελλάδα δηλώνονται ετησίως κατά μέσο όρο περίπου 600 κρούσματα φυματίωσης με μια όμως προοδευτική μείωση του αριθμού των δηλωθέντων κρουσμάτων ανά έτος. Υπάρχουν βέβαια και μελέτες που δείχνουν κατανάλωση αντιφυματικών φαρμάκων δυσανάλογη προς τον αριθμό των νέων κρουσμάτων που δηλώνονται γεγονός που θέτει την πιθανότητα ο πραγματικός αριθμός των νέων κρουσμάτων φυματίωσης να είναι μεγαλύτερος του αριθμού που δηλώνεται. Για το διάστημα που μελετήθηκε περίπου τα δύο τρίτα των ασθενών ήταν Έλληνες και το ένα τρίτο άλλης εθνικότητας. Μεταξύ των Ελλήνων φυματίωση παρουσιάστηκε  περισσότερο σε ασθενείς μεγαλύτερης ηλικίας (άνω των 65 ετών), ενώ μεταξύ των ασθενών άλλης εθνικότητας περισσότερο σε ασθενείς νεότερης ηλικίας, πιθανόν και λόγω του γεγονότος ότι η πλειονότητα των μεταναστών στη χώρα μας είναι συνολικά περισσότερο παραγωγικής ηλικίας.

Συχνότερα συμπτώματα

Το μυκοβακτηρίδιο της φυματίωσης προσβάλλει συχνότερα τους πνεύμονες.

Όταν αυτό συμβαίνει έχουμε την πνευμονική μορφή της φυματίωσης και οι συχνότερες εκδηλώσεις μπορεί να περιλαμβάνουν:

  • Βήχα επίμονο που διαρκεί για περισσότερες από 3 εβδομάδες
  • Πόνο στο στήθος
  • Πτύελα με πρόσμιξη αίματος

Άλλα συμπτώματα της φυματίωσης ανεξαρτήτως εντόπισης μπορεί να περιλαμβάνουν:

  • Δεκατική πυρετική κίνηση
  • Κακουχία
  • Απώλεια βάρους
  • Ανορεξία
  • Νυχτερινές εφιδρώσεις και άλλα μη ειδικά συμπτώματα.

Πρόληψη και θεραπεία

Η θεραπεία της φυματίωσης είναι εφικτή αρκεί να ακολουθείται το θεραπευτικό σχήμα που έχει συστηθεί από το θεράποντα ιατρό με το συνδυασμό των αντιφυματικών φαρμάκων και τη χρονική διάρκεια που ενδείκνυται κατά περίπτωση. Το σύνηθες σχήμα αντιφυματικής αγωγής περιλαμβάνει συνδυασμό 4 αντιφυματικών φαρμάκων για δύο μήνες ακολουθούμενο από συνδυασμό 2 αντιφυματικών φαρμάκων για τέσσερις μήνες. Το σχήμα αυτό εξατομικεύεται κατά περίπτωση λαμβάνοντας υπόψη και άλλους παράγοντες όπως είναι οι πιθανές συννοσηρότητες του ασθενούς, αλληλεπιδράσεις με άλλα φάρμακα που λαμβάνει, ανεπιθύμητες ενέργειες που μπορεί  να εμφανιστούν κατά τη διάρκεια της θεραπείας ή αντοχή του μυκοβακτηριδίου της φυματίωσης στα συνήθη αντιφυματικά φάρμακα.

Όπως έχει δημοσιευθεί και στις κατευθυντήριες οδηγίες του ΚΕ.ΕΛ.Π.ΝΟ. η αποτελεσματικότητα της αντιφυματικής αγωγής εξαρτάται από πολλούς παράγοντες μεταξύ των οποίων: τη γνώση των ιδιαίτερων χαρακτηριστικών του μυκοβακτηριδίου που προκαλεί τη λοίμωξη, τη γνώση της βιολογικής συμπεριφοράς των διαφόρων υποπληθυσμών του μυκοβακτηριδίου και τη γνώση της διαφορετικής δραστικότητας των αντιφυματικών φαρμάκων στους υποπληθυσμούς αυτούς.

Η θεραπεία κάθε ασθενούς με φυματίωση είναι και ο αποτελεσματικότερος τρόπος πρόληψης της μετάδοσης της λοίμωξης και σε άλλους ανθρώπους. Η φυματίωση μεταδίδεται με τα εισπνεόμενα σταγονίδια αν αυτά περιέχουν το μυκοβακτηρίδιο της φυματίωσης. Ακόμα όμως και ασθενείς με ενεργό πνευμονική νόσο όταν έχουν λάβει κατάλληλη αντιφυματική αγωγή για τουλάχιστον δύο εβδομάδες (σε περιπτώσεις που το μυκοβακτηρίδιο είναι ευαίσθητο) θεωρούνται μη μολυσματικοί.  Κατά περίπτωση θα πρέπει να δίδονται οδηγίες στους ασθενείς με φυματίωση για την προστασία και την πρόληψη μετάδοσης της λοίμωξης σε άτομα στενού συγχρωτισμού και στο οικογενειακό και άμεσο κοινωνικό περιβάλλον.

Σημαντικό είναι να τονίσουμε ότι η φυματίωση είναι μια λοίμωξη που μας αφορά όλους και είναι σημαντικό να γνωρίζουμε τα συνήθη συμπτώματα καθώς και παράγοντες που μας θέτουν σε αυξημένο κίνδυνο για τη λοίμωξη αυτή ώστε να μπορούμε να προστατευθούμε.

Φωτεινή Ντζιώρα

Παθολόγος-Λοιμωξιολόγος

Επιμελήτρια ΕΣΥ-Α’ Προπαιδευτική Παθολογική Κλινική

Γενικό Νοσοκομείο Αθηνών «Λαϊκό»

Διαβάστε σχετικά άρθρα:

Φυματίωση – Μία ύπουλη ασθένεια που επέστρεψε

Φυματίωση: Μια ύπουλη ασθένεια. Πώς μεταδίδεται;

Σχετικά άρθρα