Αν μπείτε στον πειρασμό να αναζητήσετε βιβλία ή αρθογραφία στο ίντερνετ σχετικά με την πρόωρη εκσπερμάτιση είναι βέβαιο ότι θα μπερδευτείτε! Είναι σαφές ότι οι απόψεις των ειδικών διαφέρουν στα πιο βασικά σημεία. Πώς ορίζεται η πρόωρη εκσπερμάτιση; Πού οφείλεται; Πώς αντιμετωπίζεται;
Γράφουν οι Ζήσης Παπαθανασίου Επ. Καθηγητής Γυναικολογίας, Σεξολόγος και Κωνσταντίνος Δαφνάς MSc. Κλινικός Ψυχολόγος – Ψυχοθεραπευτής
Είναι όμως καλά γνωστό ότι στην εποχή μας οι σεξουαλικές επιδόσεις αποτελούν για τα δύο φύλα σημαντική παράμετρο επιλογής συντρόφου και βασικό στοιχείο του σύγχρονου ευζήν. Επομένως το ενδιαφέρον του κοινού για ενημέρωση είναι απόλυτα διακαιολογημένο.
Στις μέρες μας οι απόψεις περί ισότητας των δύο φύλων και η λογική των ίσων δικαιωμάτων και ευκαιριών στη ζωή αποτελούν αναντίρρητους κανόνες. Γι αυτό ξαφνιάζει το γεγονός ότι τα τελευταία δεκαπέντε χρόνια ορισμένοι ερευνητές θεωρούν ως φυσιολογικό χρόνο μιας σεξουαλικής επαφής το ένα πρώτο λεπτό, άποψη που υποστηρίζεται από την International Society for Sexual Medicine (ISSM).
Αν ο χρόνος αυτός γίνει αποδεκτός ως φυσιολογικός τότε το ποσοστό των ανδρών με πρόωρη εκσπερμάτιση περιορίζεται στο 2-3% των ανδρών με σεξουαλική δραστηριότητα. Αν όμως παραμείνουμε στους παλαιότερους ορισμούς, τότε το ποσοστό των ανδρών με πρόωρη εκσπερμάτιση παραμένει στο 30-40% του ανδρικού πληθυσμού.
Πώς ορίζεται λοιπόν η πρόωρη εκσπερμάτιση τα τελευταία πενήντα χρόνια;
Η πρόωρη εκσπερμάτιση αν και περιγράφηκε για πρώτη φορά λίγο πριν από το 1900 ορίστηκε σαν σεξουαλική δυσλειτουργία στις αρχές του 20ου αιώνα.
Από το 1930 και μετά καταχωρήθηκε σαν δυσλειτουργία στα βιβλία της Σεξολογίας, σε εποχή έντονων φεμινιστικών απόψεων και διεκδικήσεων.
Ο πρώτος ορισμός καθόριζε την πρόωρη εκσπερμάτιση σε σχέση με τον χρόνο παραμονής του πέους στον κόλπο μέχρι την εκσπερμάτιση, ορίζοντας τον χρόνο αυτό σε πέντε ή δέκα λεπτά. Νεότερες απόψεις θεωρούσαν την εκσπερμάτιση πρόωρη αν η σύντροφος δεν προλάβαινε οργασμό τουλάχιστο στις μισές σεξουαλικές επαφές.
Για τους περισσότερους ειδικούς ο έλεγχος της εκσπερμάτισης δεν ορίζεται σε σχέση με τον χρόνο ενδοκολπικής παραμονής του πέους ή με τον αριθμό παλινδρομικών κινήσεων, αλλά με την ικανότητα του άνδρα να ελέγχει την εκσπερμάτισή του έτσι που να ολοκληρώνει όταν επιθυμεί.
Από το 1980 περιλαμβάνεται στις ταξινομήσεις της Αμερικανικής Ψυχιατρικής Εταιρίας (DSM), στην έκδοση του DSM-III. Προσδιορίζεται ως εκσπερμάτιση που συμβαίνει πριν από την επιθυμία του άνδρα, λόγω επαναλαμβανόμενης και επίμονης ανεπάρκειας βουλητικού ελέγχου της εκσπερμάτισης κατά τη διάρκεια της σεξουαλικής επαφής.
Το 1994 λόγω διαφωνιών των ειδικών ως προς τον ορισμό χρησιμοποιήθηκε στο DSM-IV ο όρος «βραχύς χρόνος εκσπερμάτισης» για να ορίσει την πρόωρη εκσπερμάτιση, προσδιορισμός που κάθε άλλο παρά ικανοποιητικός θεωρήθηκε. Όμως με βάση ποια λογική προτείνεται ως φυσιολογικός χρόνος σεξουαλικής επαφής το ένα λεπτό; Με τη λογική ότι ο χρόνος αυτός είναι αρκετός για να επιτευχθεί ο βιολογικός στόχος της γονιμοποίησης. Αντίθετα, η εκσπερμάτιση πριν την είσοδο στον κόλπο εντάσσεται σε μη φυσιολογική δραστηριότητα, αφού δεν οδηγεί σε γονιμοποίηση.
Αν οι συζητήσεις αυτές γίνονταν το 1950 θα είχαν ενδεχομένως ενδιαφέρον και οπαδούς. Τα τελευταία σαράντα χρόνια όμως η ικανοποιητική σεξουαλική λειτουργία των δύο συντρόφων αναγνωρίζεται σα σημαντικό κομμάτι του σύγχρονου ευζήν. Ένα ευζήν όμως στο οποίο θα έχουν πρόσβαση και τα δύο φύλα, με ίσες ευκαιρίες.
Αν αποδεχτούμε σαν χρόνο φυσιολογικής διάρκειας της επαφής το ένα πρώτο λεπτό είναι βέβαιο ότι το ποσοστό των γυναικών που θα προλαβαίνουν οργασμό θα περιοριστεί ενδεχομένως στο 2-3%. Όμως η έννοια της σεξουαλικής υγείας δε μπορεί να αφήνει ακάλυπτο σχεδόν ολόκληρο το γυναικείο πληθυσμό.
Τέτοιες απόψεις μας γυρίζουν πίσω στα χρόνια των ανδροκρατούμενων κοινωνιών, οι οποίες δεν αναγνώριζαν καν το δικαίωμα της γυναίκας στον οργασμό.
Άλλωστε αν μπούμε σε τέτοιες νομοτελειακές διαδικασίες – με την έννοια του επαρκούς χρόνου εκσπερμάτισης για γονιμοποίηση – τότε θα πρέπει να προβληματιστούμε γιατί η καμπύλη σεξουαλικής λειτουργίας της γυναίκας καθυστερεί χρονικά σε σχέση με την αντίστοιχη του άνδρα. Είναι καλά γνωστό ότι ο χρόνος διέγερσης είναι σαφώς μεγαλύτερος σε σχέση με τον άνδρα. Άρα η άποψη που διατυπώθηκε από ορισμένους ειδικούς να ασκήσουμε τη γυναίκα ώστε να έχει γρηγορότερο οργασμό φαίνεται μάλλον παράλογη αλλά και κόντρα στη φύση. Ερώτημα όμως θα παραμείνει γιατί οι καμπύλες της σεξουαλικής λειτουργίας διαφέρουν χρονικά στα δύο φύλα. Αυτή η διαφορά φαίνεται ότι θα συνεχίζει να προβληματίζει όχι μόνο τους ερωτικούς συντρόφους αλλά και τους σεξολόγους!
Αιτιολογία
Ο ψυχολογικός και μαθησιακός χαρακτήρας της πρόωρης εκσπερμάτισης γίνεται αποδεκτός πρακτικά από το σύνολο των ειδικών. Άλλωστε πώς θα μπορούσε μια διαφορετική άποψη να εξηγήσει γιατί ένας άνδρας εμφανίζει πρόωρη εκσπερμάτιση στη σεξουαλική επαφή και δεν εμφανίζει στον αυνανισμό ή το στοματικό σεξ ή γιατί εμφανίζει την ίδια συμπεριφορά στην αρχή κάθε ερωτικής σχέσης, με ικανοποιητικό έλεγχο της εκσπερμάτισης στη συνέχεια.
Ο μαθησιακός χαρακτήρας στο σεξ έχει να κάνει με λανθασμένη μάθηση ως προς την εκσπερμάτιση. Η γρήγορη εφηβική εκσπερμάτιση στον αυνανισμό δε βελτιώνεται από την αρχή των επαφών με τη γυναίκα, κυρίως λόγο άγνοιας και έλλειψης ενημέρωσης. Άλλωστε η εποχή μας επιβραβεύει γενικά την ταχύτητα.
Η εμφάνιση του προβλήματος από την αρχή της σεξουαλικής ζωής του άνδρα ονομάζεται πρωτογενής πρόωρη εκσπερμάτιση και αφορά το 90% των περιπτώσεων κατά την άποψη του Ελληνικού Σεξολογικού Ινστιτούτου.
Η εμφάνιση δευτερογενούς πρόωρης εκσπερμάτισης στην πορεία της ζωής είναι πιθανή, αν και συνήθως πρόκειται για επιδείνωση προϋπάρχουσας που έγινε αντιληπτή ή αξιολογήθηκε όταν ο άνδρας έχασε λόγω ηλικίας συνήθως, τη δυνατότητα επανάληψης. Είναι δυνατό να σχετίζεται με προβλήματα στύσης ή προβλήματα υπερθυρεοειδισμού και σπανιότερα του προστάτη.
Θεραπεία
Η θεραπευτική αντιμετώπιση της πρόωρης εκσπερμάτισης αποτελεί ένα ακόμα πεδίο διαφωνιών.
Οι παραδοσιακοί τρόποι χρήσης τοπικών αναισθητικών με μορφή αλοιφής, σπρέϋ και προφυλακτικών καθυστέρησης χρησιμοποιούνται αλλά δεν αποτελούν επιστημονικές μεθόδους θεραπείας για τους περισσότερους ειδικούς. Άλλωστε θα πρέπει να προσδιοριστεί η έννοια της «θεραπείας». Διά βίου χρήση της μεθόδου ή οριστική λύση του προβλήματος; Μικρή βελτίωση του χρόνου παραμονής του πέους στον κόλπο ή καλός έλεγχος του αντανακλαστικού της εκσπερμάτισης με παράλληλη βελτίωση της ψυχολογίας του άνδρα; Τα θέματα αυτά θα πρέπει να αναλύονται στον ενδιαφερόμενο και σαν δυνατότητες και σαν επιλογές. Θεωρούμε επίσης λάθος την υπεραπλούστευση των θεραπευτικών διαδικασιών από ορισμένους ειδικούς, που καταλήγουν σε θεραπευτική αποτυχία, απογοητεύοντας τους ενδιαφερόμενους.
Βασική διαφοροποίηση των θεραπευτικών επιλογών γίνεται επίσης ανάλογα με την ύπαρξη ή όχι ερωτικής συντρόφου, με την έννοια της αξιοποίησης της σεξοθεραπείας ζεύγους. Σ’αυτή ενσωματώνονται οι δημοφιλείς τεχνικές του περασμένου αιώνα της συμπίεσης της βαλάνου και «σταμάτα – ξεκίνα». Αξίζει επίσης να τονισθεί ότι από τις καθαρά φορμαλιστικές θεραπείες υπάρχει ο κίνδυνος εμφάνισης άλλων σεξουαλικών δυσλειτουργιών αν ο ενδιαφερόμενος δεν κατανοήσει βασικές διαδικασίες σχετικά με την ερωτική σχέση και την τέχνη του σχετίζεσθαι.
Αξίζει μάλιστα να τονιστεί ότι από τους άνδρες που προσέρχονται στο Ελληνικό Σεξολογικό Ινστιτούτο για πρόβλημα πρόωρης εκσπερμάτισης οι περισσότεροι δεν έχουν εμπειρία μακροχρόνιων σχέσεων. Οι άνδρες αυτοί δεν έχουν συνήθως στο μυαλό τους το ερωτικό μοντέλο στο οποίο θα επιθυμούσαν να ενταχθούν ή με το οποίο θα ήθελαν να ταυτιστούν.
Από την άλλη μεριά η ψυχολογική ή σεξοθεραπευτική προσέγγιση κινδυνεύει να θεωρηθεί αρκετά ελιτίστικη αφού οι άνδρες που μπορούν να την ακολουθήσουν είναι λίγοι.
Η περισσότερο δημοφιλής θεραπευτική προσέγγιση είναι η φαρμακοθεραπεία, όχι λόγω καλύτερων αποτελεσμάτων αλλά λόγω ευκολίας πρόσβασης και χαμηλού κόστους.
Μια σειρά αντικαταθλιπτικών φαρμάκων, κυρίως της ομάδας των εκλεκτικών αναστολέων επαναπρόσληψης σεροτονίνης (SSRI) αποτέλεσαν και αποτελούν τις πιο δημοφιλείς θεραπείες για την αντιμετώπιση της πρόωρης εκσπερμάτισης. Η πρόσφατη κυκλοφορία της δαποξετίνης αναπτέρωσε τις ελπίδες για καλύτερο θεραπευτικό αποτέλεσμα. Στην πραγματικότητα αυτό εξαρτάται από το πόσο έντονη είναι η πρόωρη εκσπερμάτιση με την έννοια ότι το φάρμακο βελτιώνει το χρόνο παραμονής στον κόλπο, στους άνδρες με σχετική πρόωρη εκσπερμάτιση, όχι όμως και σ’ αυτούς με χρόνο ενός ή δύο λεπτών ή προκολπική εκσπερμάτιση.
Οι αναστολείς φωσφοδιεστεράσης τύπου 5(PDE5i), τα γνωστά φάρμακα για τη στυτική δυσλειτουργία προτείνονται συχνά για την αντιμετώπιση της πρόωρης εκσπερμάτισης, παρά το γεγονός ότι δεν έχουν σχέση με αυτή. Προφανώς δίδονται για να διευκολύνουν απλά την επανάληψη της συνουσίας. Με τον τρόπο αυτό ενισχύουμε μια ήδη λανθασμένη μάθηση που είναι η συνεχής επανάληψη της σεξουαλικής επαφής. Η λογική αυτή εκθέτει και στον κίνδυνο διαταραχής της στύσης. Εξίσου λανθασμένη για τους ίδιους λόγους θεωρούμε τη χρήση ανδρογόνων και ενδοπεϊκών ενέσεων για την αντιμετώπιση της πρόωρης εκσπερμάτισης. Ο κίνδυνος από τη χρήση τους σχετίζεται με την πλήρη αποδιοργάνωση του άνδρα σε θέματα σεξουαλικής συμπεριφοράς. Λανθασμένη είναι επίσης η λογική του αυνανισμού πριν τη σεξουαλική επαφή, προκειμένου να βελτιώνουμε τη διάρκεια της σεξουαλικής επαφής που ακολουθεί.
Συμπεράσματα
Για την αντιμετώπιση της πρόωρης εκσπερμάτισης απαιτείται καταρχήν μια βαθύτερη ενημέρωση και συνειδητή επιλογή σεξουαλικού ρόλου και μοντέλου ερωτικής σχέσης.
Ο έλεγχος της εκσπερμάτισης μαθαίνεται καλύτερα σε μία μόνιμη συναισθηματική και ερωτική σχέση. Κριτικής σημασίας είναι επίσης το ενδιαφέρον της συντρόφου για συμμετοχή στο θεραπευτικό πλάνο.
Η ένταξη στη θεραπεία ψυχοθεραπευτικής διαδικασίας είναι απαραίτητη αν μιλάμε για οριστική λύση του προβλήματος.
Η αναζήτηση συντρόφου με εύκολο ή κλειτοριδικό οργασμό θα ήταν μια καλή ενδεχομένως λύση για τους άνδρες με πρόωρη εκσπερμάτιση.
