Μέσα σε ένα τρίμηνο έχασα απότομα τον μπαμπά μου. Είχα μια πολύ τραυματική εμπειρία και ακόμα δεν είμαι καλά. Πήγα σε γιατρό και μου είπε πως έχω αγχώδη διαταραχή. Ένας άλλος μου είπε ότι είναι μετατραυματικό στρες. Είναι το ίδιο;
Δεν σταμάτησε όμως εκεί ο Γολγοθάς μιας και χώρισα με τον αρραβωνιαστικό μου πρόσφατα μετά από έναν πολύ άσχημο τσακωμό.
Παρατηρώ ότι έχω πολύ άγχος και με χτυπάει μια πίεση στο λαιμό που με τρελαίνει. Φοβάμαι για την υγεία μου. Νιώθω το άγχος να απειλεί και να επηρεάζει το σώμα μου. Τι πρέπει να κάνω; Πρέπει να κάνω εξετάσεις; Φοβάμαι μήπως πάθω κάποια αρρώστια-ασθένεια.
Στο ερώτημα απαντά ο ψυχολόγος – ψυχοθεραπευτής Δημήτρης Σεφεριάδης:
Η αγχώδης διαταραχή αφορά μια συνεχή κατάσταση με έντονο και γενικευμένο άγχος χωρίς φανερή αιτία, ενώ το μετατραυματικό στρες είναι ένα σύνολο συμπτωμάτων που ξεκινάνε αμέσως μετά από ένα τραυματικό γεγονός.
Οι εξετάσεις είναι απαραίτητο να γίνουν για να αποκλειστεί πιθανό οργανικό πρόβλημα, αν και από αυτά που περιγράφετε φαίνεται η αιτία να είναι το έντονο στρες.
Κατά τη διάρκεια του πένθους μπορεί να υπάρξουν αυτοκαταστροφικές συμπεριφορές επηρεάζοντας αρνητικά τις σχέσεις του ατόμου. Συνήθως, οι άνθρωποι κινούμαστε μεταξύ μιας καταθλιπτικής θέσης, που εκδηλώνεται με συναισθήματα αναξιότητας, ανημπόριας, ματαιότητας και ενοχών παράλληλα με κάποια σωματικά ενοχλήματα, και σε μια παρανοειδή θέση που εκδηλώνεται με θυμό, εχθρότητα, ευερεθιστότητα. Αυτές οι θέσεις εναλλάσσονται και εξαρτάται από την προσωπικότητα του ατόμου, τι υπερισχύει τον περισσότερο χρόνο. Γι’ αυτό βλέπουμε τόσες πολλές διαφορές στον τρόπο εκδήλωσής του πένθους.
Με λίγα λόγια, στην καταθλιπτική θέση φταίει για όλα το υποκείμενο ενώ στην παρανοειδή οι άλλοι. Σε έναν άνθρωπο που κυριαρχούν τα καταθλιπτικά στοιχεία βλέπουμε μια επιμονή των συναισθημάτων της θλίψης, της στεναχώριας και της ανημπόριας. Σε εκείνον που κυριαρχούν τα παρανοειδή παρατηρούμε μια γενικευμένη ένταση, θυμό και επιθετικότητα προς τους άλλους, ενώ στην περίπτωση κυριαρχίας των ψυχαναγκαστικών στοιχείων, παρατηρούμε μια εμμονική ενασχόληση με το γεγονός ή με κάποιες λεπτομέρειες.
Η υγιής ψυχική λειτουργία αφορά τη συμμετοχή τόσο του υποκειμένου όσο και των άλλων σε μια σχέση ή σε κάποια γεγονότα. Αυτό που χρειάζεται να γίνει πέρα από τη θεραπευτική διαδικασία είναι η αύξηση της κοινωνικότητας και η διερεύνηση και επεξεργασία του είδους της σχέσης που κάνουμε με τους σημαντικούς άλλους της ζωής μας και τις συμπεριφορές που αναπτύσσονται κατά τη διάρκεια του πένθους. Από την άλλη θα χρειαστεί να συνυπολογίσουμε και τις αντοχές των άλλων, την ωριμότητα και τη δυνατότητα να στηρίξουν και να αποδεχτούν κάποιες προσωρινές, ασυνήθιστες συμπεριφορές.
Το πένθος είναι το σύνολο των συναισθηματικών αντιδράσεων και εκδηλώσεων, που εμφανίζονται μετά την απώλεια ενός αγαπημένου προσώπου, αλλά και γενικότερα σε κάθε σημαντική απώλεια πραγματική ή φαντασιωσική. Ουσιαστικά, πρόκειται για την απόσυρση της συναισθηματικής επένδυσης από το χαμένο αντικείμενο. Η διαδικασία του πένθους είναι επώδυνη. Σε καμία άλλη φάση της ζωής του ο άνθρωπος δεν είναι τόσο απροστάτευτα δυστυχής, όσο στην απώλεια ενός αγαπημένου προσώπου.
Η κλινική εικόνα του πένθους
Μετά από θάνατο ή την απώλεια, εμφανίζονται ψυχολογικές αντιδράσεις και σωματικές εκδηλώσεις.
- Σωματικές εκδηλώσεις που αφορούν αδυναμία, καταβολή και κόπωση, όπως και αίσθημα πνιγμού στο λαιμό, βάρος στο στήθος και ψυχικός πόνος.
- Υπάρχει έκπτωση της λειτουργικότητας στο συνηθισμένο τρόπο ζωής.
- Η ενασχόληση με τη σκέψη του προσώπου που πέθανε, συνοδεύεται με συμπεριφορά αναζήτησης, που κατευθύνεται προς το πρόσωπο που πέθανε αλλά και από εκδηλώσεις άγχους, θλίψης και κλάματος.
- Υπάρχουν αισθήματα ενοχής, που συνδέονται με συνειδητή ή ασυνείδητη επιθετικότητα. Θλίψη που συνδέεται με τα συναισθήματα αγάπης προς το πρόσωπο που πέθανε.
- Συχνά εκφράζονται θυμός ή διαμαρτυρία.
- Πολλές φορές τα άτομα που πενθούν αναπτύσσουν τα συμπτώματα της ασθένειας του ατόμου που πέθανε ή συμπεριφέρονται σαν αυτόν.
Το φυσιολογικό πένθος
Συνήθως τα έντονα συναισθήματα διαρκούν έξι μήνες με ένα χρόνο. Το πώς θα εκδηλωθεί το πένθος εξαρτάται από τη διαμόρφωση της προσωπικότητας του ατόμου που πενθεί. Επίσης, εξαρτάται από τη μορφή της σχέσης, αλλά και από την ηλικία του ατόμου που έχει πεθάνει.
Παράγοντες που επηρεάζουν τον τρόπο εκδήλωσης είναι το αν η απώλεια είναι ξαφνική ή μετά από χρόνια νόσο, αν το άτομο έχει παλαιότερες εμπειρίες απώλειας και ο τρόπος που τις αντιμετώπισε.
Η λύση του πένθους αφορά την ψυχική κατανόηση, τη συνειδητοποίηση ότι η απώλεια είναι πια γεγονός. Ακριβώς αυτή η σημασία προσδίδεται και στις τελετές που ακολουθούν το θάνατο και των οποίων οι ρίζες είναι αρχέγονες.
Δημήτρης Σεφεριάδης
Ψυχολόγος – ψυχοθεραπευτής
Λ. Αλεξάνδρας 209, T.K. 11523 ΑΘΗΝΑ
τηλ: 2106462030
κιν: 6973537970
email: [email protected]
www.dimseferiadis.com
