Υπνική παράλυση: Τι είναι η «Μόρα» που κάνει τον ύπνο σου ζωντανό εφιάλτη!

Σας έχει τύχει να ξυπνήσετε και να μην μπορείτε να κινηθείτε ή να μιλήσετε για λίγα λεπτά; Να αισθάνεστε παράλυτος ενώ απειλείστε από κάποιον λίγο πριν αποκοιμηθείτε; Να είστε εντελώς ξύπνιοι, αλλά να βλέπετε ή να ακούτε κάτι  τρομακτικό που είναι αδύνατο να υπάρχει;

Γράφει η  Αποστολία Κ.Γκίκα, Νευρολόγος ΜD,PhD

Αν ναι, θα πρέπει να σκεφθείτε μήπως σας έχει επισκεφθεί η «Μόρα», το στοιχειό του ύπνου, ή να επισκεφθείτε κάποιον γιατρό προκειμένου να σας ενημερώσει για το φαινόμενο της υπνικής παράλυσης.

Τι είναι η υπνική παράλυση

Είναι ένα συχνό φαινόμενο που έχει εμπνεύσει πολλούς μύθους και παραδόσεις περί δαιμόνων και τεράτων που έρχονται και στοιχειώνουν τον ύπνο μας. Στην πραγματικότητα πρόκειται για μία διαταραχή του ύπνου κατά την οποία ενώ το άτομο έχει συναίσθηση του περιβάλλοντος και του τι συμβαίνει γύρω του, δεν μπορεί να κινηθεί, να μιλήσει ή να ανταποκριθεί με άλλο τρόπο σε κάτι που θεωρεί δυνητικά βλαπτικό για τον ίδιο. Μολονότι δεν είναι κάτι επικίνδυνο για τη υγεία του ατόμου, είναι ένα πολύ τρομακτικό και δυσάρεστο βίωμα που πανικοβάλει, ιδίως όταν συμβαίνει για πρώτη φορά, ενώ πολλές φορές επηρεάζει σημαντικά την ποιότητα ζωής των ατόμων που το βιώνουν συχνά, οι οποίοι πρακτικά φοβούνται να κοιμηθούν.

Ποια τα συμπτώματα της υπνικής παράλυσης

Κατά τη διάρκεια των επεισοδίων υπνικής παράλυσης το άτομο μπορεί να βιώνει τα ακόλουθα:

  • δυσχέρεια στην αναπνοή ή αίσθημα πνιγμονής.
  • αδυναμία κίνησης – παράλυση των άκρων, ενώ συνήθως διατηρεί την ικανότητα να ανοίγει τα μάτια του
  • οπτικές ή/και ακουστικές ψευδαισθήσεις (συνήθως δαιμονομορφικά τέρατα, ή ανθρωπόμορφες φιγούρες που κινούνται εναντίον μας)
  • αίσθημα επικειμένου θανάτου συχνά καθώς πυροδοτείται κρίση πανικού.

Τα συμπτώματα διαρκούν μερικά δευτερόλεπτα έως και λίγα λεπτά και συνήθως συμβαίνουν κατά την αφύπνιση (υπνοπομπική παράλυση) και λιγότερο συχνά κατά την έλευση του ύπνου (υπναγωγική παράλυση).

Πως εξηγείται το φαινόμενο της υπνικής παράλυσης

Ο ύπνος μας διακρίνεται αδρά σε δύο στάδια, τα οποία εναλλάσσονται όσο εμείς κοιμόμαστε:

Α]. Στο Στάδιο NREM (NREM =Non Rapid Eye Movements), που είναι το στάδιο κατά το οποίο ο εγκέφαλος σταδιακά μεταβαίνει σε κατάσταση μειωμένης εγρήγορσης, χωρίς όμως να έχει καταργηθεί η δυνατότητα κίνησης των σκελετικών μυών

και

Β]. Στο Στάδιο του ύπνου REM (REM = Rapid Eye Movements) ή αλλιώς Στάδιο Ταχέων Οφθαλμικών Κινήσεων, που είναι το στάδιο στο οποίο βλέπουμε τα όνειρα και κατά το οποίο ο εγκέφαλος βρίσκεται σε σχετική εγρήγορση, όμως δε διατηρούμε τη δυνατότητα να κινηθούμε λόγω της μυικής παράλυσης των περισσοτέρων σκελετικών μυών.

Η υπνική παράλυση είναι το φαινόμενο κατά το οποίο η μυική παράλυση του σταδίου REM παρατείνεται λίγο μετά την αφύπνιση (υπνοπομπική παράλυση) ή προηγείται της καταστολής της εγκεφαλικής δραστηριότητας (υπναγωγική παράλυση). Έτσι λοιπόν, ενώ η εγκεφαλική δραστηριότητα υπάρχει και μας επιτρέπει να συναισθανόμαστε το περιβάλλον, να βλέπουμε ζωντανά ή να ακούμε το όνειρο μας, η μυική παράλυση μας αποκλείει την όποια απόκριση σε αυτό (ανικανότητα κίνησης άκρων ή ομιλίας).

Ποιοι παράγοντες προδιαθέτουν στην υπνική παράλυση

Περίπου το ένα τρίτο των ανθρώπων μπορεί να βιώσει έστω και ένα επεισόδιο υπνικής παράλυσης κατά τη διάρκεια της ζωής του. Συνηθέστερα το βιώνουν οι έφηβοι, ενώ συχνά υπάρχει οικογενειακό ιστορικό υπνικής παράλυσης.

Παράγοντες που προδιαθέτουν στην εμφάνιση υπνικής παράλυσης είναι:

  • Ύπτια θέση ύπνου (ανάσκελα)
  • Εναλλασσόμενο ωράριο ύπνου (βάρδιες)
  • Αγχώδεις διαταραχές
  • Έλλειψη ύπνου
  • Κατάχρηση ουσιών
  • Υπναγωγά φάρμακα

Αξίζει να σημειωθεί ότι πρόκειται για μία αθώα υπνική διαταραχή που μόνο σε εξαιρετικά σπάνιες περιπτώσεις μπορεί να συνυπάρχει με Ναρκοληψία, μία αρκετά σοβαρή υπνική διαταραχή, κατά την οποία το άτομο εμφανίζει αιφνίδια επεισόδια ύπνου με ή χωρίς καταπληξία.

Ποια η αντιμετώπιση της υπνικής παράλυσης

Η υπνική παράλυση συχνά περιορίζεται σε σποραδικά επεισόδια που δεν επηρεάζουν σημαντικά το άτομο, αρκεί να υπάρχει η σχετική ενημέρωση και η συνακόλουθη αποφυγή των εκλυτικών παραγόντων του φαινομένου.

Είναι καλό να ακολουθούνται οι γενικοί κανόνες υγιεινής του ύπνου (αποφυγή παρατεταμένης αϋπνίας, σταθερό ωράριο ύπνου, αποφυγή έντονης σωματικής δραστηριότητας προ του ύπνου και κατανάλωσης μεγάλων ποσοτήτων φαγητού ή αλκοολ), ενώ επίσης θα πρέπει να αξιολογείται η συνύπαρξη αγχώδους ή άλλης ψυχιατρικής διαταραχής που πιθανόν να σχετίζεται με τα επεισόδια υπνικής παράλυσης, καθώς και πιθανή επίδραση της αγωγής αυτών των διαταραχών στον ύπνο.

Τέλος, σε περιπτώσεις όπου η συχνότητα αλλά και η ένταση των επεισοδίων παραβλάπτουν σημαντικά την ποιότητα του ύπνου του ατόμου, θα πρέπει να γίνεται παραπομπή σε Ειδικό Ιατρείο Ύπνου με σκοπό την πληρέστερη διαγνωστική διερεύνηση του φαινομένου και τη σωστότερη θεραπευτική παρέμβαση.

Αποστολία Κ.Γκίκα, Νευρολόγος ΜD,PhD

Επιστημονικός Συνεργάτις Α’ Νευρολογικής & Ψυχιατρικής  Κλινικής Πανεπιστημίου Αθηνών

Μονάδα Μελέτης Ύπνου Αιγινητείου Νοσοκομείου

Σχετικά άρθρα