Λίγες μέρες μετά την αυτοκτονία της διάσημης σχεδιάστριας μόδας, Kate Spade, καταγράφεται άλλο ένα συγκλονιστικό περιστατικό, η αυτοχειρία του διάσημου και επιτυχημένου σεφ Αnthony Bourdain. Την αναστάτωση ακολουθεί ο φόβος ότι τα δύο αυτά περιστατικά, τα τόσο κοντινά, θα μπορούσαν να οδηγήσουν στο ξέσπασμα μίας κοινωνικής επιδημίας μιμητικών αυτοκτονιών, από άτομα που ανήκουν στις ομάδες υψηλού κινδύνου.
Η κοινωνική επιδημία των αυτοκτονιών είναι ένα φαινόμενο καλά τεκμηριωμένο στο πλαίσιο της κοινωνικής ψυχολογίας με τις ρίζες του να φτάνουν πίσω στο 1770, όταν η έκδοση του βιβλίου του Γκαίτε «Οι θλίψεις του νεαρού Werther» προκάλεσε έναν αριθμό αυτοκτονιών, στις οποίες οι αυτόχειρες μιμήθηκαν τον τρόπο με τον οποίο είχε πέθανε ο πρωταγωνιστής του βιβλίου. Στην πραγματικότητα το φαινόμενο ήταν τόσο έντονο που οδήγησε στη δημιουργία του όρου «φαινόμενο του Werther». Ο όρος αυτός περιγράφει τις περιπτώσεις που η δημοσιοποίηση της αυτοκτονίας ενός διάσημου προσώπου μπορεί να λειτουργήσει ως πρότυπο αλλά και ως αιτία στις απόπειρες άλλων ατόμων, τα οποία συχνά μιμούνται και τη μέθοδο αυτοκτονίας του διάσημου προσώπου.
Πολύ πιο πρόσφατα, κατά τους πέντε πρώτους μήνες μετά το θάνατο του δημοφιλούς ηθοποιού Ρόμπιν Ουίλιαμς υπήρξαν 10% περισσότερες αυτοκτονίες (1.841) από τις αναμενόμενες με βάση τις έως τότε τάσεις, σύμφωνα με τα δεδομένα αμερικανικής επιστημονικής μελέτης. Η αύξηση ήταν μεγαλύτερη μεταξύ των ανδρών ηλικίας 30 έως 44 ετών.
Η έρευνά έχει δείξει ξεκάθαρα ότι η αυτοκτονία μίας διασημότητας μπορεί να οδηγήσει σε κοινωνική επιδημία. Η κοινωνική επιδημία, όπως ακριβώς αναμένει κανείς από το άκουσμα του όρου, συμβαίνει όταν μία συμπεριφορά διαχέεται μέσα σε μία κοινότητα. Συγκεκριμένα, στην περίπτωση της αυτοκτονίας, αρχίζουν να αναπτύσσονται ομάδες αυτοκτονίας. Οι ομάδες αυτοκτονίας αντανακλούν την αύξηση των αριθμού των αυτοκτονιών, που ακολουθεί μετά το συμβάν, που λειτουργεί ως η αφορμή. Συχνά αυτές οι αμάδες αναδύονται σε συγκεκριμένες κοινότητες που είτε ανήκουν στις ομάδες υψηλού κινδύνου, είτε επηρεάζονται προσωπικά με κάποιον τρόπο από το αρχικό περιστατικό.
Σήμερα, δεδομένης της δύναμής των μέσων κοινωνικής δικτύωσης αλλά και του βαθμού στον οποίο αυτά ασχολούνται με τη ζωή των διασημοτήτων, οι «ομάδες» μπορούν να προκύψουν από την επανειλημμένη και εξαντλητική κάλυψη των δημόσιων προσώπων που διαπράττουν αυτοκτονίες. Συχνά υπάρχουν και συγκεκριμένοι δείκτες που επιτρέπουν στους ερευνητές να εξακριβώσουν εάν οι αυτοκτονίες, που ακολουθούν, αποτελούν μέρος ενός αναπτυσσόμενου φαινομένου κοινωνικής επιδημίας. Ανάμεσα σε αυτούς του δείκτες, βασικότερος είναι η μίμηση του τρόπου αυτοκτονίας.
Ο άνθρωπος είναι ένα κοινωνικό ον. Επομένως, τα ερεθίσματα στα οποί εκτίθεται επηρεάζουν σημαντικά την αντίληψη του για τον κόσμο και τις συμπεριφορές του, είτε το συνειδητοποιεί είτε όχι. Στην περίπτωση των μιμητικών αυτοκτονιών, η έκθεση στο ερέθισμα της αυτοκτονίας ενός διάσημου προσώπου δεν σημαίνει ότι όλοι όσοι μαθαίνουν γι’ αυτό το περιστατικό κινδυνεύουν στον ίδιο βαθμό να εκδηλώσουν μία αντίστοιχη συμπεριφορά. Ωστόσο, τα άτομα που είναι ήδη ευάλωτα, που έχουν αυτοκαταστροφικές τάσεις ή αυτοκτονικό ιδεασμό, θα επηρεαστούν σαφώς περισσότερο από ένα τέτοιο περιστατικό.
Σε αυτό το σημείο έρχεται και ο ρόλος των μέσων μαζικής επικοινωνίας, τα οποία θα πρέπει να είναι πολύ προσεκτικά στο τρόπο που καλύπτουν το γεγονός της αυτοκτονίας ενός διάσημου προσώπου. Το «show» που πολλές φορές ακολουθεί αυξάνει το κίνδυνο εκδήλωσης μίας κοινωνικής επιδημίας. Συγκεκριμένα, η αναφορά συγκεκριμένων και παραστατικών λεπτομερειών αναφορικά με το συμβάν της αυτοκτονίας είναι πολύ πιθανό να αυξήσει τις μιμητικές αυτοκτονίες, καθώς δίνει στις ομάδες υψηλού κινδύνου όλες τις απαραίτητες πληροφορίες που χρειάζονται για να προχωρήσουν σε μία παρόμοια πράξη. Με τον ίδιο τρόπο, δοξάζοντας μία τέτοια πράξη. με τον οποιοδήποτε τρόπο, δημιουργούν και πάλι μία προβληματική και επικίνδυνη κατάσταση.
Πλαισιώνοντας μία αυτοκτονία από την οπτική των επιζώντων αλλά και ως μία αποτυχία του αυτόχειρα να αντιμετωπίσει επιτυχώς την ψυχική ασθένεια από την οποία ενδεχομένως υπέφερε μπορεί να βοηθήσει στον μετριασμό των αρνητικών επιδράσεων. Επιπλέον, η υπόδειξη συγκεκριμένων δρόμων μέσω των οποίων μπορούν να βοηθηθούν όσοι αισθάνονται ότι επηρεάζονται από τέτοιου είδους περιστατικά μπορεί επίσης να βοηθήσει στην αποφυγή μίας νέας κρίσης.
Για τον Bourdain και τη Spade, φαίνεται ότι η αυτοκτονία ήταν κάτι που δεν μπορούσε να αποφευχθεί. Ίσως, ο καλύτερος τρόπος για να τιμήσουμε αυτούς τους 2 ανθρώπους είναι να εστιάσουμε στο πώς έζησαν, παρά στο πώς πέθαναν. Ίσως αυτή η περίσταση μπορεί να βοηθήσει κάποιους ανθρώπους να καταλάβουν ότι η αυτοκτονία είναι κάτι που μπορεί να αποφευχθεί καθώς υπάρχουν τρόποι τα άτομα που υποφέρουν να βγουν από το σκοτάδι.
Με πληροφορίες από το Psychologytoday.com
