Είμαστε στη Γαλλία, στην περιοχή του Ταρμπ, στην καρδιά του χειμώνα του 1999. Ο νεαρός Ισπανός είναι 13 χρονών. Έχει μόλις χάσει τον ημιτελικό του τουρνουά τένις Petits As, του παγκόσμιου επίσημου πρωταθλήματος στην κατηγορία 12/14 ετών. Ο Γάλλος που τον κέρδισε και θα πάρει το τουρνουά γεννήθηκε την ίδια χρονιά με εκείνον κι έχει ακριβώς το ίδιο ύψος. Ωστόσο κυριάρχησε πανεύκολα. Αυτός ο νεαρός φαινόμενο ονομάζεται Ρισάρ Γκασκέ: “ο μικρός Μότσαρτ του γαλλικού τένις”. Οι ειδικοί λένε ότι κανένας παίκτης δεν απέκτησε τέτοια μαεστρία σε αυτή την ηλικία. Στα 9 του χρόνια, ήταν ήδη στο εξώφυλλο του Tennis Magazine με τίτλο “Ο πρωταθλητής που η Γαλλία περίμενε”. Οι τέλειες κινήσεις του, η ομορφιά της επιστροφής της μπάλας με το ένα χέρι, η επιθετικότητα του παιχνιδιού του καταφέρνουν να πληγώσουν τον ναρκισσισμό του αντιπάλου του. Αφού έσφιξε το χέρι του αντιπάλου του, ο έφηβος από τη Μαγιόρκα σωριάστηκε στην καρέκλα του θολωμένος. Ονομάζεται Ραφαέλ Ναδάλ.
Εκείνη τη μέρα ο Ραφαέλ Ναδάλ απέτυχε να γίνει παγκόσμιος πρωταθλητής στην ηλικιακή κατηγορία του. Αν δει κάποιος αυτό το παιχνίδι σήμερα, θα μείνει άναυδος από την επιθετικότητα του παιχνιδιού του Ρισάρ Γκασκέ: το σερβίς του είναι γρήγορο και δυνατό. Όμως η ταχύτητα και η δύναμη που απαντά στα χτυπήματα θυμίζουν, παραδόξως, τα χαρακτηριστικά που θα κάνουν γνωστό αργότερα τον Ραφαέλ Ναδάλ, ο οποίος στη συνέχεια, θα γίνει νούμερο ένα στον κόσμο και θα παραμείνει εκεί για πολλά χρόνια κερδίζοντας 60 τουρνουά. Ο Ρισάρ Γκασκέ έγινε σπουδαίος παίκτης – έφτασε στην έβδομη θέση παγκοσμίως. Αλλά μέχρι στιγμής δεν έχει κερδίσει παρά 9 τίτλους συνολικά. Όποια και αν είναι τα μελλοντικά του κατορθώματα, η καριέρα του δεν μπορεί να φτάσει εκείνη του Ραφαέλ Ναδάλ. Τίθεται, λοιπόν, το ερώτημα: πού οφείλεται η διαφορά;
Ίσως βρούμε την απάντηση ανατρέχοντας στην πορεία του Ραφαέλ Ναδάλ. Ως νέος, βίωσε πολλές αποτυχίες. Τα χαμένα παιχνίδια και μια αδυναμία να κυριαρχήσει στην τεχνική του κλασικού δεξιού χτυπήματος τον ανάγκασαν να αναπτύξει αυτό ακριβώς το ασυνήθιστο δεξί χτύπημα, με τη ρακέτα που φεύγει από ύψος μετά το χτύπημα, όπως ένα λάσο, σε μία απίθανη κίνηση που έγινε το σήμα κατατεθέν του. Μετά την ήττα του, θα συναντιόταν με τον Ρισάρ Γκασκέ σε 14 παιχνίδια. Ο Ναδάλ θα κέρδιζε και τα 14.
Σίγουρα μετά από εκείνη την ήττα ο Ραφαέλ Ναδάλ ενδιαφέρθηκε περισσότερο για το παιχνίδι του και το ανέλυσε σε βάθος με το θείο και προπονητή του Τόνι Ναδάλ. Σίγουρα εκείνη τη μέρα στο Τραμπ, έμαθε περισσότερα χάνοντας απ’ ότι αν είχε κερδίσει. Ίσως έμαθε σε μία μοναδική ήττα όσα δέκα νίκες δεν θα τον είχαν διδάξει. Πιθανόν να αντιλήφθηκε τη δύναμη της επιθετικότητας που ήταν ικανός να επιδείξει, όντας θύμα της ίδιας ικανότητας του Ρισάρ Γκασκέ. Είμαι πεπεισμένος ότι ο Ναδάλ χρειαζόταν εκείνη την ήττα για να προσεγγίσει γρηγορότερα το δικό του ταλέντο. Εξάλλου, την επόμενη χρονιά κέρδισε το τουρνουά Petits As.
Ίσως εκεί ακριβώς εντοπίζεται το πρόβλημα του Ρισάρ Γκασκέ: από τα πρώτα του βήματα σε ένα γήπεδο τένις μέχρι τα 16 του χρόνια, είχε συνεχώς επιτυχίες με ανησυχητική ευκολία. Και αν, κατά τη διάρκεια των πολύτιμών χρόνων της εκπαίδευσης δεν είχε καταφέρει να αποτύχει επαρκώς; Και αν, άρχισε να αποτυγχάνει… πολύ αργά; Και αν, επειδή δεν γνώρισε την αποτυχία, έχασε αυτή την εμπειρία της πραγματικότητας που αντιστέκεται και μας οδηγεί στο να την αμφισβητούμε, να την αναλύουμε, εκπλήσσοντάς μας με την πολυπλοκότητα και την παράξενη διάρθωσή της; Οι επιτυχίες είναι ευχάριστες, αλλά συχνά δεν είναι πλούσιες διδακτικά όσο οι αποτυχίες.
Υπάρχουν νίκες που δεν θα κερδηθούν παρά χάνοντας μάχες – παράδοξη δήλωση, αλλά νομίζω ότι περιέχει κάποιο μυστικό της ανθρώπινης ύπαρξης. Ας βιαστούμε, λοιπόν, να αποτύχουμε, γιατί τότε θα συναντήσουμε ακόμη περισσότερο την πραγματικότητα απ’ ό,τι στην περίπτωση της επιτυχίας. Επειδή μας αντιστέκεται, προβληματιζόμαστε, αμφισβητούμε, εξετάζουμε όλες τις οπτικές. Επειδή μας αντιστέκεται, θα αναζητήσουμε πάτημα για πετύχουμε το σάλτο.
Απόσπασμα από το βιβλίο «Η ομορφιά της αποτυχίας» του Charles Pépin. Ευχαριστούμε θερμά τις εκδόσεις Διόπτρα για την ευγενική παραχώρηση του υλικού.
