Η σήψη ή σηψαιμία είναι ένα κλινικό σύνδρομο που χαρακτηρίζεται από παθοφυσιολογικές, βιολογικές και βιοχημικές ανωμαλίες ως αποτέλεσμα της φλεγμονώδους απάντησης του οργανισμού στις λοιμώξεις. Η σήψη και η επακόλουθη φλεγμονώδης απάντηση μπορούν να οδηγήσουν σε ανεπάρκεια πολλαπλών οργάνων και θάνατο.

Γράφει η Φωτεινή Ντζιώρα, Παθολόγος – Λοιμωξιολόγος

Τα τελευταία χρόνια καταγράφονται περιστατικά ασθενών με σήψη σε αυξανόμενη συχνότητα. Η αύξηση αυτή μπορεί να είναι πραγματική, καθώς υπάρχουν συστήματα καλύτερης διάγνωσης, καταγραφής και επιτήρησης των λοιμώξεων, αλλά και πλασματική, καθώς λοιμώξεις με συγκεκριμένη εστία, όπως για παράδειγμα του αναπνευστικού ή του ουροποιητικού, συχνά καταγράφονται ως επεισόδια σήψης χωρίς να πληρούν τα προκαθορισμένα κριτήρια.

Ασθενείς μεγαλύτεροι σε ηλικία (> ή = 65 ετών) αποτελούν την πλειονότητα των ασθενών με σήψη (60 με 85%) και με την αύξηση του προσδόκιμου επιβίωσης η συχνότητα αναμένεται να αυξάνεται κι άλλο.

Παράγοντες κινδύνου

Ποιοι ασθενείς βρίσκονται σε αυξημένο κίνδυνο για σήψη ή σηψαιμία;

• Ασθενείς σε Μονάδες Εντατικής Θεραπείας (ΜΕΘ), καθώς περίπου οι μισοί από τους ασθενείς που νοσηλεύονται στις Μονάδες συνήθως έχουν μια νοσοκομειακή λοίμωξη και έχουν επομένως μεγαλύτερο κίνδυνο για σηψαιμία
• Ασθενείς με βακτηριαιμία, καθώς φαίνεται ότι το 95% των ασθενών με θετική αιμοκαλλιέργεια για μικρόβιο στο αίμα σχετίζεται με σήψη ή σηπτικό shock
• Ασθενείς ηλικίας > ή = 65 ετών
• Ανοσοκατασταλμένοι ασθενείς, όπως ασθενείς με νεοπλάσματα, νεφρική ή ηπατική ανεπάρκεια, AIDS, ασπληνία) ή ασθενείς που λαμβάνουν ανοσκατασταλτική ή ανοσοτροποιητική θεραπεία
• Ασθενείς με Σακχαρώδη Διαβήτη
• Ασθενείς με πνευμονία της κοινότητας
• Ασθενείς που έχουν πρόσφατα νοσηλευθεί και ιδιαίτερα εάν κατά τη νοσηλεία τους έλαβαν αντιβιοτική αγωγή. Μάλιστα, η προηγηθείσα νοσηλεία αυξάνει στο τριπλάσιο τον κίνδυνο για εμφάνιση σήψης εντός των επόμενων 3 μηνών.
• Γενετικοί παράγοντες που επηρεάζουν την ικανότητα του οργανισμού να ανταποκριθεί, να αναγνωρίσει και να αντιμετωπίσει συγκεκριμένες κατηγορίες μικροοργανισμών

Κύρια συμπτώματα

Τα σημεία και συμπτώματα είναι μη ειδικά και μπορεί να περιλαμβάνουν τα εξής:

• Σημεία και συμπτώματα που να προσανατολίζουν τον κλινικό ιατρό προς συγκεκριμένη λοίμωξη, όπως για παράδειγμα βήχα και δύσπνοια σε λοίμωξη αναπνευστικού ή πόνος και πυώδες έκκριμα στη θέση χειρουργικού τραύματος σε απόστημα κοιλιάς
• Χαμηλή αρτηριακή πίεση (υπόταση) με συστολική αρτηριακή πίεση < 90 mmHg ή μέση αρτηριακή πίεση < 70 mmHg, ή μια πτώση της συστολικής αρτηριακής πίεσης κατά 40 mmHg
• Θερμοκρασία > 38.3 ^οC ή < 36 ^οC
• Σφύξεις > 90 ανά λεπτό
• Ταχύπνοια με > 20 αναπνοές ανά λεπτό
• Σημεία υποάρδευσης των ιστών, όπως ψυχρά άκρα, κυάνωση, διαταραχές του επιπέδου συνείδησης, λήθαργος ή υπερδιέγερση, ολιγουρία ή ανουρία, ειλέος

Πρόγνωση

Οι ασθενείς με σήψη έχουν αυξημένη πιθανότητα να καταλήξουν. Δεδομένα από αρκετές μελέτες τοποθετούν την πιθανότητα θανάτου σε έναν ασθενή με σήψη από 10 έως 52 % ανάλογα βέβαια και με τη βαρύτητα της κλινικής κατάστασης ή το υποκείμενο νόσημα. Ακόμη και μετά την έξοδο από το Νοσοκομείο, οι ασθενείς που είχαν σήψη κατά τη διάρκεια της νοσηλείας τους εξακολουθούν να έχουν αυξημένη πιθανότητα θανάτου και μετά την έξοδό τους από το Νοσοκομείο (έως και 20%), αλλά και αυξημένη πιθανότητα επανεισαγωγής (έως και 10%).

Παράγοντες που φαίνεται να επηρεάζουν την έκβαση του ασθενούς σχετίζονται με την αντίδραση του ασθενούς στη λοίμωξη, το είδος της λοίμωξης, το χρόνο έναρξης και το είδος της αντιμικροβιακής αγωγής.

• Παράγοντες σχετιζόμενοι με τον ασθενή που επηρεάζουν την έκβαση περιλαμβάνουν τις συνοσηρότητες, την ηλικία, την υπεργλυκαιμία, τις διαταραχές πηκτικότητας του αίματος και την αδυναμία του ασθενή να κάνει πυρετό
• Παράγοντες σχετιζόμενοι με το είδος της λοίμωξης που επηρεάζουν την έκβαση περιλαμβάνουν το είδος του παθογόνου (ανθεκτικά στα αντιβιοτικά μικρόβια, λοιμώξεις από μύκητες και πολυμικροβιακές λοιμώξεις σχετίζονται με αυξημένη θνητότητα) και το προσβαλλόμενο σύστημα (σήψη που σχετίζεται με ισχαιμία του εντέρου έχει συνήθως χειρότερη έκβαση από σήψη που σχετίζεται με λοίμωξη ουροποιητικού λόγω απόφραξης)
• Παράγοντες σχετιζόμενοι με το χορηγούμενο αντιβιοτικό που επηρεάζουν την έκβαση περιλαμβάνουν την έγκαιρη χορήγηση κατάλληλης αντιμικροβιακής αγωγής, ως εμπειρική αγωγή αρχικά και αποκλιμάκωση της αγωγής βάση αντιβιογράμματος, μόλις υπάρχουν μικροβιολογικά δεδομένα.

Νεότερα δεδομένα

Πρόσφατα δημοσιεύθηκαν απλουστευμένα κλινικά κριτήρια για την έγκαιρη αναγνώριση των ασθενών που έχουν σήψη. Σύμφωνα με τη μελέτη που δημοσιεύθηκε στο έγκριτο επιστημονικό περιοδικό JAMA το 2016, ένας ασθενής που έρχεται για εξέταση με λοίμωξη και τουλάχιστον δύο από τα τρία κριτήρια του qSOFA σκορ, δηλαδή > ή = 22 αναπνοές ανά λεπτό, μεταβολή του επιπέδου συνείδησης και συστολική αρτηριακή πίεση < ή = 100 mmHg, έχει μεγαλύτερη πιθανότητα να έχει χειρότερη έκβαση.

Με τη χρήση των κριτηρίων δημιουργείται ένας κοινός κώδικας επικοινωνίας μεταξύ των ιατρών και νοσηλευτών διαφορετικών ειδικοτήτων προκειμένου να συνεργαστούν καλύτερα για την καλύτερη αντιμετώπιση του ασθενούς, αλλά όπως τονίζεται πάντα δεν μπορούν να υποκαταστήσουν παρά μόνο να ενισχύσουν την κρίση του κλινικού ιατρού, που εξετάζει τον ασθενή.

Άμεσα μέτρα για την αντιμετώπιση του σηπτικού ασθενούς

Στην αντιμετώπιση του ασθενούς με σήψη ο χρόνος μετράει. Η έγκαιρη αναγνώριση του ασθενούς που δεν είναι καλά από το οικείο περιβάλλον και η αναζήτηση ιατρικής βοήθειας είναι τα πρώτα βήματα για μια καλύτερη έκβαση.

Στο περιβάλλον του Νοσοκομείου προτεραιότητα έχουν η σταθεροποίηση του ασθενούς με διασφάλιση του αεραγωγού (εάν απαιτείται), χορήγηση οξυγόνου, εξασφάλιση αγγειακής προσπέλασης για λήψη αίματος για εργαστηριακές εξετάσεις και καλλιέργειες και άμεση χορήγηση υγρών και κατάλληλης αντιβιοτικής αγωγής.

Νεότερες συστάσεις από την Αμερικανική Εταιρεία Λοιμώξεων (IDSA) δίνουν προτεραιότητα στην όσο το δυνατόν ταχύτερη διερεύνηση της πηγής της λοίμωξης, ώστε η χορηγούμενη αντιβιοτική να είναι περισσότερο στοχευμένη παρά, όπως ίσχυε παλαιότερα, στην αυστηρή σύσταση για χορήγηση ευρέως φάσματος αντιβιοτικών εντός της 1^ης ώρας. Παρ’όλα αυτά, η όσο το δυνατόν ταχύτερη χορήγηση κατάλληλης αντιμικροβιακής αγωγής, μετά τη λήψη καλλιεργειών αίματος, εξακολουθεί να αποτελεί ακρογωνιαίο λίθο στην αντιμετώπιση του σηπτικού ασθενούς.

Συμπεράσματα

Η σήψη αποτελεί μια σοβαρή κλινική κατάσταση που μπορεί να αποβεί μοιραία για τη ζωή του ασθενούς. Η έγκαιρη αναγνώριση του ασθενούς σε σήψη και η άμεση αναζήτηση ιατρικής φροντίδας φαίνεται να είναι καθοριστικοί παράγοντες για την καλύτερη έκβαση του ασθενούς. Σημαντικό ρόλο διαδραματίζουν επίσης η γενικότερη κατάσταση της υγείας του ασθενούς, προηγούμενες νοσηλείες σε Νοσοκομεία, αλλά και το είδος της λοίμωξης. Σε κάθε περίπτωση βέβαια η αντιμετώπιση πρέπει να είναι εξατομικευμένη.

Φωτεινή Ντζιώρα

Παθολόγος-Λοιμωξιολόγος

Επιμελήτρια ΕΣΥ-Α’ Προπαιδευτική Παθολογική Κλινική

Γενικό Νοσοκομείο Αθηνών «Λαϊκό»