Ενδονοσοκομειακές λοιμώξεις: Πόσο επικίνδυνες είναι για τους ασθενείς και πώς αντιμετωπίζονται;

Ως ενδονοσοκομειακές ορίζουμε τις λοιμώξεις που δεν είναι παρούσες ή  δεν έχουν ένδειξη επώασης κατά την εισαγωγή σε νοσοκομείο, και που προκαλούνται από συγκεκριμένους παθογόνους ιούς, βακτήρια και μύκητες. Μέσα σε ώρες από την εισαγωγή η μικροβιακή χλωρίδα ενός ασθενή αρχίζει να αποκτάει χαρακτηριστικά της μικροβιακής δεξαμενής του περιβάλλοντος. Οι περισσότερες λοιμώξεις αυτού του είδους γίνονται κλινικά αντιληπτές τουλάχιστον 48 ώρες από την έναρξη της νοσηλείας.

Στο ερώτημά σας απαντά ο Δρ. Αναστάσιος Γιακουμής, Ειδικός Παθολόγος

Λοιμώξεις που εμφανίζονται αφού ο ασθενής εξέλθει από το νοσοκομείο θεωρούνται ενδονοσοκομειακές εφόσον οι υπεύθυνοι οργανισμοί είχαν αναπτυχθεί κατά την παραμονή του στο νοσοκομείο. Σε χώρες με περιορισμένους πόρους όπως η Ελλάδα σχεδόν 10% των νοσηλευόμενων ασθενών εμφανίζει ενδονοσοκομειακή λοίμωξη. Τις υψηλότερες επιπτώσεις εμφανίζουν ο ανθεκτικός στη μεθικιλλίνη Staphylococcus aureus, ανθεκτικά στην κεφτριαξόνη είδη εντεροβακτηριακών και η ανθεκτική στις φθοριοκινολόνες Pseudomonas aeruginosa.

Το τίμημα των ενδονοσοκομειακών λοιμώξεων είναι δυσβάστακτο τόσο από πλευράς θνησιμότητας (περίπου 6 στους 100 πάσχοντες από αυτές καταλήγουν) όσο και από πλευράς υγειονομικού κόστους λόγω παράτασης της νοσηλείας.

Οι λοιμώδεις παράγοντες που προκαλούν τις ενδονοσοκομειακές λοιμώξεις προέρχονται είτε από ενδογενείς είτε από εξωγενείς πηγές. Οι ενδογενείς περιλαμβάνουν σημεία του σώματος που βρίθουν μικροοργανισμών όπως ο ρινοφάρυγγας, ο γαστρεντερικός σωλήνας και οι ουροφόροι οδοί. Οι εξωγενείς περιλαμβάνουν πηγές εκτός του ασθενή όπως οι επισκέπτες, το ιατρονοσηλευτικό προσωπικό, ο εξοπλισμός και το συνολικό περιβάλλον της δομής υγείας.

Οι σχετιζόμενοι με τον ασθενή παράγοντες κινδύνου για την εισβολή πληθυσμών από παθογόνα μικρόβια περιλαμβάνουν την ηλικία, τη σοβαρότητα της υποκείμενης νόσου, την ύπαρξη χρόνιων επιβαρυντικών νοσημάτων, την κατάσταση του ανοσοποιητικού συστήματος και την διάρκεια της νοσηλείας.

Πώς πλήττουν τον οργανισμό;

Οι ενδονοσοκομειακές λοιμώξεις μπορεί να είναι εντοπισμένες ή συστηματικές, μπορούν να προσβάλλουν οποιοδήποτε σύστημα του οργανισμού και μπορεί να σχετίζονται με ιατρικές συσκευές (ενδοτράχειος σωλήνας, ενδαγγειακός καθετήρας, ουροκαθετήρας) ή με μετάγγιση προϊόντων αίματος. Οι κυριότερες εξ αυτών είναι η λοίμωξη της αιματικής ροής (κατά μήκος αγγείων), η πνευμονία, η ουρολοίμωξη και η επιμόλυνση χειρουργικών πεδίων.

Τα κυριότερα παθογόνα που προκαλούν λοίμωξη της αιματικής ροής είναι οι αρνητικοί για πηκτάση σταφυλόκκοκοι, ο Enterococcus, ο Staphylococcus aureus και η Candida albicans. Τα κυριότερα παθογόνα που προκαλούν πνευμονία είναι η Pseudomonas aeruginosa, ο Staphylococcus aureus και ο Haemophilus influenzae. Τα κυριότερα παθογόνα που προκαλούν ουρολοίμωξη είναι η Escherichia coli, η Candida albicans και η Pseudomonas aeruginosa.

Τέλος τα κυριότερα παθογόνα που προκαλούν επιμόλυνση χειρουργικών πεδίων είναι ο Staphylococcus aureus, η Pseudomonas aeruginosa και οι αρνητικοί για πηκτάση σταφυλόκκοκοι. Σημειωτέον δεν πρέπει να ξεχνάμε την οξεία γαστρεντερίτιδα σε νοσηλευόμενο ασθενή που συνήθως προκαλεί ο ροταϊός και τη σοβαρή διαρροϊκή κολίτιδα του Clostridium difficile.

Επειδή οποιαδήποτε ανάπτυξη βακτηρίου ή μύκητα σε καλλιέργεια δείγματος από νοσηλευόμενο ασθενή δεν είναι πάντα παθογόνος και επειδή τέτοια ανάπτυξη μπορεί να αντιπροσωπεύει απλό μικροβιακό αποικισμό, η ερμηνεία των αποτελεσμάτων από καλλιέργειες θα πρέπει να λαμβάνει πάντα υπόψη:

  • την κλινική εικόνα του ασθενή
  • τον λόγο λήψης της καλλιέργειας
  • την τρόπο λήψης του δείγματος προς καλλιέργεια και
  • την παρουσία ή απουσία άλλων συνηγορητικών ενδείξεων λοίμωξης

Πώς αντμετωπιζεται;

Εφόσον διαγνωσθεί ενδονοσοκομειακή λοίμωξη η ιατρική αντιμετώπισή της περιλαμβάνει την υποστηρικτική φροντίδα σε περίπτωση κυκλοφορικής κατέρρειψης, υποαερισμού ή άλλης σοβαρής επιπλοκής σε συνδυασμό με την απομάκρυνση των πιθανών πηγών μόλυνσης (αντικατάσταση αγγειακής γραμμής και ουροκαθετήρα, χειρουργικός καθαρισμός) και την εμπειρική αντιμικροβιακή θεραπεία ευρέος φάσματος μέχρι να αναγνωρισθούν οι υπεύθυνοι μικροοργανισμοί και η ευαισθησία τους στις συνήθεις αντιβιώσεις.

Ειδική μέριμνα μάλιστα επιδεικνύεται προκειμένου να αποφευχθεί ο κίνδυνος ανάπτυξης πολυανθεκτικών στελεχών μικροβίων.

Προγράμματα συνεχούς νοσοκομειακής επιτήρησης και ελέγχου μειώνουν τις ενδονοσοκομειακές λοιμώξεις. Αυτά επικεντρώνονται κυρίως:

  • στην απομόνωση των αποικισμένων ασθενών που μεταδίδουν παθογόνα μικρόβια αερογενώς ή με σταγονίδια και με την επαφή σε θαλάμους με αερισμό αρνητικής πίεσης
  • στην χρήση αποστειρωμένης ποδιάς, γαντιών και μάσκας προσώπου από το ιατρονοσηλευτικό προσωπικό και ενίοτε από τους επισκέπτες
  • στην αποφυγή περιττών καθετηριασμών και την τακτική αντικατάστασή των καθετήρων με άσηπτες διαδικασίες ελάχιστης παρέμβασης
  • στην χρήση εμποτισμένων με αντιβιοτικό καθετήρων όπου αυτό απαιτείται
  • στην απολύμανση των χεριών με μη-αντιμικροβιακό σαπούνι και νερό ή αλκοολούχο διάλυμα όταν αυτά δεν είναι ορατά λερωμένα ή επιμολυσμένα, ειδάλλως αναπόφευκτα χρήση αντιμικροβιακού σαπουνιού και νερού
  • στην αποστείρωση των θαλάμων με υπεριώδη ακτινοβολία ή/και υδρατμούς υπεροξειδίου του υδρογόνου (οξυζενέ) και στην συγχορήγηση προβιοτικών σε ασθενείς που λαμβάνουν αντιβιοτικά υπεύθυνα για την ανάπτυξη του Clostridium difficile.

Δρ. Αναστάσιος Γιακουμής, MD PhD
Ιατρείο: Πανόρμου 40 & Οιτύλου, Αμπελόκηποι
Τηλ. 2130283064
www.synpraxis.eu

Σχετικά άρθρα