Πριν από 10 χρόνια συνάντησα έναν νεαρό άνδρα, έναν εταιρικό δικηγόρο που εργαζόταν σε ένα δικηγορικό γραφείο μεγάλου κύρους στη Νέα Υόρκη και που σύντομα θα γινόταν συνεταίρος. Έμενε σε ένα ιδιόκτητο πολυτελές διαμέρισμα με έδρα το Σέντραλ Παρκ και μόλις είχε αγοράσει τοις μετρητοίς μία νέα BMW.
Δούλευε πολύ σκληρά, περνώντας τουλάχιστον 60 ώρες τη βδομάδα στο γραφείο. Κάθε πρωί έπρεπε να σηκωθεί με το ζόρι από το κρεβάτι για να πάει εκεί, γιατί ένιωθε πως πολύ λίγα πράγματα μπορούσε να προσδοκά – οι συναντήσεις με τους πελάτες και τους συναδέλφους και οι νομικές γνωματεύσεις και τα συμβόλαια που γέμιζαν τις μέρες του δεν ήταν τίποτ’ άλλο γι’ αυτόν από μία σειρά αγγαρειών που έπρεπε να γίνουν.
Όταν τον ρώτησα τη δουλειά θα ήθελε να κάνει σε έναν ιδανικό κόσμο, μου είπε ότι θα ήθελε να δουλεύει σε μία γκαλερί έργων τέχνης. Δεν υπήρχαν διαθέσιμες δουλειές σε γκαλερί; Όχι, όχι μου απάντησε υπάρχουν. Δεν είχε τα προσόντα για αυτή τη δουλειά; Τα είχε. Αλλά το να δουλέψει σε γκαλερί, μου είπε θα σήμαινε μεγάλη μείωση των αποδοχών του και χαμηλότερο βιοτικό επίπεδο. Μισούσε το δικηγορικό γραφείο, αλλά δεν έβλεπε καμία διέξοδο.
Είχα μπροστά μου έναν άνδρα που ήταν δυστυχής γιατί ένιωθε παγιδευμένος σε μία δουλειά που αντιπαθούσε. Και δεν είναι μόνος στη δυστυχία του. Στις Ηνωμένες Πολιτείες, μόνο το 50% των εργαζομένων δηλώνουν ότι είναι ευχαριστημένοι με την εργασία τους. Όμως, η κουβέντα μου με τον δικηγόρο και με πολλούς άλλους που ήταν δυσαρεστημένοι με τη δουλειά τους μου ξεκαθάρισε ότι ήταν παγιδευμένοι όχι επειδή δεν είχαν άλλη επιλογή, αλλά επειδή είχαν ακολουθήσει μία επιλογή που τους έκανε δυστυχισμένους.
Ανακαλύπτοντας τον προορισμό μας
Ο ψυχολόγος Άμπραχαμ Μάσλοου έγραψε κάποτε: «Η ωραιότερη μοίρα, η πιο θαυμάσια καλοτυχία που μπορεί να συμβεί στον κάθε άνθρωπο είναι να πληρώνεται για να κάνει αυτό που αγαπά με πάθος». Δεν είναι πάντα εύκολα να ανακαλύψουμε τι είδος της εργασίας μπορεί να αποφέρει αυτή την «καλοτυχία» στο υπέρτατο νόμισμα. Η έρευνα που εξετάζει τη σχέση που έχουν οι άνθρωποι με τις εργασίες τους μπορεί να βοηθήσει.
Η ψυχολόγος Έιμι Βρζεσνιέφσκι και οι συνάδελφοί της ισχυρίζονται ότι οι άνθρωποι βιώνουν την εργασία τους με τρεις τρόπους: σαν δουλειά, σαν καριέρα ή σαν προορισμό. Τη δουλειά την αντιλαμβάνεται κάποιος κυρίως σαν αγγαρεία, δίνοντας έμφαση στις οικονομικές απολαβές αντί στην προσωπική ολοκλήρωση. Το άτομο πηγαίνει στην εργασία του το πρωί κυρίως επειδή νιώθει ότι πρέπει και όχι επειδή το θέλει. Δεν έχει πραγματικές προσδοκίες από τη δουλειά πέρα από τον μισθό στο τέλος της βδομάδας ή του μήνα, και κυρίως περιμένει με λαχτάρα την Παρασκευή ή τις διακοπές του.
Το άτομο που βρίσκεται στο μονοπάτι της καριέρας αντλεί τα κίνητρά του από εξωγενείς παράγοντες, όπως τα χρήματα και η εξέλιξη, από την εξουσία και το κύρος. Προσδοκά την επόμενη προαγωγή, την επόμενη ανέλιξη στην ιεραρχία – από αναπληρωτής σε μόνιμο καθηγητή, από δάσκαλος σε γυμνασιάρχη, από αντιπρόεδρος σε πρόεδρο, από βοηθός συντάκτη σε αρχισυντάκτη.
Για τον άνθρωπο που βιώνει την εργασία του σαν προορισμό, η εργασία είναι αυτοσκοπός. Παρόλο που ο μισθός και η προαγωγή είναι σίγουρα σημαντικά, δουλεύει κυρίως επειδή το θέλει. Ωθείται από εγγενείς αιτίες και βιώνει μία αίσθηση προσωπικής ολοκλήρωσης. Οι στόχοι του είναι αυτό-εναρμονισμένοι. Έχει πάθος γι’ αυτό που κάνει και αντλεί προσωπική πληρότητα από την εργασία του, τη βλέπει σαν προνόμιο παρά σαν αγγαρεία.
Ο τρόπος με τον οποίο προσανατολιζόμαστε ως προς την εργασία – το αν τη βιώνουμε σαν δουλειά, σαν καριέρα, ή σαν προορισμό – έχει συνέπειες στην ευημερία μας σε αυτόν και σε άλλους τομείς. Ο Βρζεσνιέφσκι βρίσκει ότι: «Η ικανοποίηση από τη ζωή και την εργασία μπορεί να εξαρτώνται περισσότερο από το πώς αντιμετωπίζει ο υπάλληλος την εργασία του και λιγότερο από το εισόδημα ή το επαγγελματικό κύρος».
Απαιτείται συνειδητή και συντονισμένη προσπάθεια για να ανακαλύψουμε τον προορισμό μας, γιατί συνήθως παροτρυνόμαστε να επιδιώξουμε αυτό που κάνουμε καλά αντί γι’ αυτό που θέλουμε να κάνουμε. Οι περισσότεροι σύμβουλοι καριέρας και τα τεστ προσδιορισμού κατάλληλης εργασίας, για παράδειγμα εστιάζουν στις ιδιαίτερες ικανότητές μας (τα φόρτε μας) παρά στα πάθη μας. Ερωτήσεις όπως «Σε τι είμαι καλός;» είναι φυσικά σημαντικές για να επιλέξουμε τον δρόμο μας, αλλά πρέπει να τις κάνουμε μόνο αφού έχουμε αναγνωρίσει τι είναι αυτό που μας δίνει νόημα και ευχαρίστηση. Όταν η πρώτη μας ερώτηση είναι «τι μπορώ να κάνω;», δίνουμε προτεραιότητα σε μετρήσιμα νομίσματα (τα χρήματα και την αποδοχή των άλλων), όταν η πρώτη ερώτηση είναι «Τι θέλω να κάνω;» δηλαδή «Τι μου δίνει νόημα και ευχαρίστηση;» η επιλογή μας καθοδηγείται από την αναζήτηση του υπέρτατου νομίσματος.
Απόσπασμα από το βιβλίο του Δρ. Ταλ Μπεν-Σαχάρ, «Κατακτώ την ευτυχία: Μάθετε τα μυστικά της καθημερινής χαράς και της διαρκούς ολοκλήρωσης». Ευχαριστούμε τον Εκδοτικό Οίκο Λιβάνη για την ευγενική παραχώρηση του υλικού.
