Ένα παράδοξο της ανθρώπινης συμπεριφοράς απέναντι στο φαγητό είναι ότι ενδέχεται κάποιος να μην κατανοεί πότε πεινάει. Αυτό μπορεί να οφείλεται σε πολλούς λόγους.
Γράφει η συμβουλευτική εκπαιδευτική ψυχολόγος Δρ. Καλλιόπη Εμμανουηλίδου
Οι λόγοι που κανείς δεν καταλαβαίνει πότε πεινάει, είναι επειδή τρώει πριν αρχίσει να πεινάει (τσιμπολήγημα, δοκιμές στο μαγείρεμα κτλ.), με το γεύμα να ακολουθεί μηχανικά, ενώ μπορεί να συμβεί αυτό επειδή τρώνε και οι άλλοι, μιας και ερεθίστηκαν έντονα οι αισθήσεις του, όπως η όραση και η όσφρηση από ελκυστικές μυρωδιές.
Διακατέχεται από συναισθήματα που θολώνουν την κρίση του (άγχος, χαρά, λύπη, μοναξιά) και δυσκολεύεται να συγκεντρωθεί στην αξιολόγηση της πείνας. Ίσως να είναι και συναισθήματα, που δεν μπορεί να εντοπίσει, με αποτέλεσμα να δημιουργείται μια αμηχανία, ένα… κενό μέσα του, το οποίο καταλήγει να γεμίζει με φαγητό, ενώ στην πραγματικότητα μπορεί να μην πεινούσε πραγματικά.
Παράλληλα, το αίσθημα του ότι δεν είναι ικανοποιημένος από τον εαυτό του και ότι νιώθει χοντρός, τον οδηγεί σε απελπισία. Για αυτό θέλει να αυτοτιμωρηθεί και να επιβεβαιώσει στον εαυτό του ότι δεν έχει έλεγχο πάνω στο φαγητό του. Νιώθει πλήξη και ψάχνει τρόπους για να βρει κάτι ενδιαφέρον.
Σωματική vs συναισθηματική πείνα: Οι διαφορές
Πώς όμως, μπορεί κανείς να καταλάβει αν πραγματικά πεινάει ή αν αναζητά τροφή για να καλύψει συναισθηματικά κενά; Η αναγνώριση της πραγματικής πείνας προϋποθέτει αρκετή εξάσκηση καθώς και καλλιέργεια της ικανότητας της αναγνώρισης των συναισθημάτων.
Όταν δηλαδή κάποιος θα αισθανθεί μια έντονη ανάγκη για φαγητό, θα πρέπει να αναρωτηθεί αν πραγματικά πεινάει βιολογικά ή αν εκείνη την στιγμή προσπαθεί να αντιμετωπίσει κάποια συναισθηματική ανάγκη. Ένας πρακτικός τρόπος να διαχωριστεί η συναισθηματική πείνα από τη βιολογική, είναι να γίνουν κατανοητές οι διαφορές μεταξύ τους.
Η σωματική πείνα:
- αυξάνεται σταδιακά,
- δεν υπάρχει επείγουσα αίσθηση βιασύνης,
- συμβαίνει αρκετές ώρες ύστερα από ένα γεύμα,
- είναι γενική (είναι σχετική με οποιοδήποτε τρόφιμο),
- σταματάει όταν το άτομο χορτάσει και
- οδηγεί σε αίσθημα ικανοποίησης.
Η συναισθηματική πείνα:
- εμφανίζεται συνέχεια,
- παρουσιάζεται ως επείγουσα ανάγκη για κατανάλωση τροφής,
- δεν σχετίζεται με την ώρα που πέρασε από το τελευταίο γεύμα,
- εστιάζεται σε συγκεκριμένα φαγητά,
- επιμένει να υπάρχει, ακόμα κι αν το άτομο νιώθει χορτάτο και
- οδηγεί σε ενοχή και ντροπή.
Εκτός από τις περιπτώσεις στις οποίες ένα άτομο τρώει ακόμα και αν δεν πεινάει πραγματικά, υπάρχουν και περιπτώσεις στις οποίες ένα άτομο έχει ανάγκη το φαγητό, αλλά δεν ανταποκρίνεται στην αίσθηση της πείνας ή νιώθει υπερβολική πείνα.
Αυτό μπορεί να συμβεί για πολλούς λόγους, βιολογικής ή ψυχολογικής προέλευσης, τους ακόλουθους:
- σπάνια παθολογική δυσλειτουργία του κέντρου του εγκεφάλου που ρυθμίζει την πείνα, με αποτέλεσμα το άτομο να μην νιώθει πείνα,
- σύνδρομο Prader-Willi, οφείλεται σε μια γενική ανωμαλία και ένα από τα χαρακτηριστικά του συνδρόμου είναι η ακατάσχετη όρεξη,
- διαταραχές του μεταβολικού συστήματος, όπως είναι ο υποθυρεοειδισμός,
- υπογλυκαιμία λόγω σακχαρώδους διαβήτη,
- παράσιτα στο πεπτικό σύστημα,
- αγχώδεις διαταραχές: όταν κάποιος βιώνει άγχος, το πεπτικό σου σύστημα υπολειτουργεί, για να προετοιμάσει το άτομο να αντιμετωπίσει μια έκτακτη κρίση,
- διαταραχές της διάθεσης, όπως είναι η κατάθλιψη: κατά την κατάθλιψη το άτομο εμφανίζει είτε υπερφαγικές συμπεριφορές είτε μείωση της όρεξης,
- διπολική διαταραχή: αυξημένη όρεξη κατά την διάρκεια των επεισοδίων μανίας και μειωμένη όρεξη κατά το καταθλιπτικό επεισόδιο,
- προβλήματα στο πεπτικό σύστημα (π.χ. καρκίνος στο ήπαρ, έλκος στομάχου κτλ.).
Οποιαδήποτε πάντως μεταβολή της όρεξης, θα πρέπει να ελεγχθεί ιατρικά, καθώς μπορεί να αποτελεί ένδειξη για κάποιο επείγον πρόβλημα της σωματικής ή ψυχικής υγείας.
Διαβάστε σχετικά άρθρα:
Διατροφή και κορωνοϊός. Χρήσιμες οδηγίες! «Μπορώ να μολυνθώ μέσω του φαγητού;»
Πώς να ετοιμαστούμε ψυχολογικά για μια δίαιτα; Τα 6 «στάδια της αλλαγής»!
