Η αλήθεια είναι πως οι σύγχρονες συνθήκες ζωής, με τους γρήγορους εργασιακούς ρυθμούς και τη συνεχή οικονομική αβεβαιότητα, έχουν οδηγήσει πολλές γυναίκες στην αναβολή της τεκνοποίησης.
Σύμφωνα με τον δρ. Στέφανο Χανδακά, Μαιευτήρα – Γυναικολόγο – Ενδοσκοπικό Χειρουργό, όλο και περισσότερες γυναίκες ξεκινούν να κάνουν παιδί μετά τα 35, αφού έχουν ολοκληρώσει και πραγματοποιήσει τα επαγγελματικά τους σχέδια.
Ένα είναι σίγουρο όμως, ότι η επίτευξη κύησης στις ηλικίες αυτές δυσκολεύει δραματικά, δεδομένου ότι μετά τα 35 έτη αρχίζει να μειώνεται η αναπαραγωγική λειτουργία μιας γυναίκας.
Για παράδειγμα τα ποσοστά επίτευξης κλινικής κύησης με εξωσωματική γονιμοποίηση σε γυναίκες ηλικίας άνω των 40, είναι περίπου 20% και πέφτουν στο 2-4% στην ηλικία των 44-45 ετών.
Σε ποιες απευθύνεται η κατάψυξη ωαρίων;
Η μέθοδος αυτή είναι η πλέον κατάλληλη για περιπτώσεις γυναικών που θέλουν να διατηρήσουν την γονιμότητα τους και να έχουν περισσότερες πιθανότητες μελλοντικά να βιώσουν τον ρόλο της μητέρας.
Μια γυναίκα μπορεί να καταψύξει τα ωάρια της κατά την διάρκεια της αναπαραγωγικής της ηλικίας με στόχο να αυξήσει τις πιθανότητες κύησης αργότερα.
Η κατάψυξη ωαρίων προτείνεται να γίνεται σε ηλικία από 25 έως 38 ετών, ανάλογα με τις ιδιαιτερότητες κάθε γυναίκας: παθολογικό ορμονικό έλεγχο, χαμηλή αντι-μυλλέριος ορμόνη (ΑΜΗ), χαμηλό απόθεμα ωοθυλακίων μετά από υπερηχογραφική έλεγχο κ.α.
Για ποιους λόγους να το κάνει μια γυναίκα;
Όπως επισημαίνει ο δρ. Χανδακάς, οι γυναίκες γεννιούνται με συγκεκριμένο αριθμό ωοθυλακίων (σε κάθε κύκλο περίπου 900 ωάρια χάνονται) στις ωοθήκες τους. Ένα ωάριο ωριμάζει κάθε μήνα και μπορεί να γονιμοποιηθεί. Όσο περνάνε τα χρόνια, τα διαθέσιμα ωάρια σιγά-σιγά λιγοστεύουν σε αριθμό γιατί οι ωοθήκες δεν έχουν τη δυνατότητα να παράγουν νέα ωάρια (μετά τα 35 απομένει 10% του αποθεματικού). Επίσης, μειώνεται και η ποιότητα τους, γιατί δημιουργούνται αλλοιώσεις στο γενετικό τους υλικό με το πέρασμα του χρόνου.
Ένα ακόμα λόγος είναι ο κίνδυνος κύησης εμβρύου με χρωμοσωμικές ανωμαλίες (σύνδρομο down) που σε γυναίκες ηλικίας 35 ετών είναι 1:1200, ενώ αντίστοιχα στα 45, 1:35. Όλα αυτά οδήγησαν στην ανάγκη να συντηρηθεί η αναπαραγωγική λειτουργία της γυναίκας έτσι ώστε να χρησιμοποιηθεί, όταν η γυναίκα θα είναι έτοιμη να τεκνοποιήσει, ανεξαρτήτως της ηλικίας της και της γονιμότητας της.
Η ιδέα της διατήρησης της γονιμότητας μέσω της κρυοσυντήρησης κυττάρων δεν είναι καινούρια, εφαρμόζεται εδώ και δεκαετίες για τα σπερματοζωάρια αλλά και τα έμβρυα.
Στο πλαίσιο αυτό, η κρυοσυντήρηση ωαρίων, ωοθηκικού ιστού ή εμβρύων αποτέλεσε από το 1980 και μετά αντικείμενο έρευνας και μελέτης, ώστε σήμερα να αποτελεί πραγματικότητα και να είναι μέθοδος με πολύ μεγάλα ποσοστά επιτυχίας.
Ποιοι λόγοι οδηγούν μια γυναίκα στην κατάψυξη ωαρίων;
Οι πιο συχνοί κοινωνικοί λόγοι μετάθεσης της μητρότητας γι΄αργότερα είναι: η ολοκλήρωση ή η επίτευξη κάποιων επαγγελματικών στόχων καθώς και η εύρεση του κατάλληλου συντρόφου. Αφορά επίσης γυναίκες που έχουν ήδη ένα παιδί και θέλουν να διατηρήσουν τη γονιμότητα τους για μεγαλύτερο χρονικό διάστημα.
Πώς γίνεται;
Αρχικά γίνεται η συλλογή των ωαρίων μετά από κατάλληλη ορμονική διέγερση των ωοθηκών. Έπειτα τα ωάρια καταψύχονται σε πολύ χαμηλή θερμοκρασία αποφεύγοντας το σχηματισμό κρυστάλλων στο εσωτερικό τους.
Όταν είναι επιθυμητή η κύηση, τα ωάρια αποψύχονται και γονιμοποιούνται (με μικρογονιμοποιήση) από το σπέρμα του συζύγου/συντρόφου/δωρητή σπέρματος. Τα έμβρυα καλλιεργούνται στο εργαστήριο και μεταφέρονται πίσω στο σώμα της γυναίκας. Το πιο σημαντικό όμως είναι ότι η εμβρυομεταφορά γίνεται 2 με 3 μέρες αργότερα χωρίς να είναι απαραίτητη η ορμονική θεραπεία.
Οι προκλήσεις για τους επιστήμονες
Στις μέρες μας η μέθοδος έχει τελειοποιηθεί με τεράστια ποσοστά επιτυχίας. Παλαιότερα υπήρχε η δυσκολία ότι τα ωάρια επειδή είναι εξαιρετικά ευαίσθητα κύτταρα δεν είχε αναπτυχθεί η κατάλληλη τεχνική που να εξασφαλίζει ότι θα καταψυχθούν σωστά και θα επιβιώσουν κατά την απόψυξη. Πλέον αυτό το εμπόδιο έχει ξεπεραστεί με τη μέθοδο της υαλοποίησης (vitrification).
Η υαλοποίηση είναι ταχύτατη διαδικασία, με μεγαλύτερη ποσότητα κρυοπροστατευτικού. Έτσι η υαλοποίηση δίνει υψηλότερα ποσοστά επιβίωσης στην επόμενη φάση. Η συντήρησή τους γίνεται σε ειδικά δοχεία μέσα σε υγρό άζωτο στους -196º C, διασφαλίζοντας πως τα ωάρια θα παραμείνουν αναλλοίωτα για πολύ μεγάλο χρονικό διάστημα.
Από τη διεθνή βιβλιογραφία προκύπτει ότι το ποσοστό επιβίωσης των βλαστοκύστεων μετά από υαλοποίηση (vitrification) είναι πολύ υψηλό και κυμαίνεται από 70% έως και 100% ενώ το ποσοστό κύησης κυμαίνεται από 41.6% έως 73,7%.
Επιπλέον στην μελέτη της Dr Nicole Noyes που έχει έως σήμερα δημοσιευθεί για τα μωρά που γεννιούνται από κατεψυγμένα ωάρια, συμπεριέλαβε πάνω από 900 βρέφη και δεν έδειξε να υπάρχει αυξημένο ποσοστό γενετικών ανωμαλιών σε σύγκριση με το γενικό πληθυσμό, ούτε αυξημένα ποσοστά χρωμοσωμικών ανωμαλιών σε σύγκριση με τα έμβρυα που προέρχονται από φρέσκα ωάρια.
Ένα από πιο σημαντικά θέματα που απασχολεί τα ζευγάρια, είναι η τιμή, η οποία φυσικά ποικίλει ανάλογα το Κέντρο Εξωσωματικής και κυμαίνεται περίπου στα 2.500€– 3200€ όλα μαζί.
Ποια είναι η ψυχολογία της γυναίκας που καταψύχει τα ωάριά της;
Σύμφωνα με την ψυχοθεραπεύτρια Δήμητρα Φιλοπούλου, κυρίως η ηλικία παίζει ρόλο – καθώς περνούν τα χρόνια αυξάνει η πίεση (εσωτερική ή και κοινωνική) για τη δημιουργία οικογένειας.
Η μέθοδος συχνά επιλέγεται ως μέτρο ανακούφισης της πίεσης που ασκεί το βιολογικό ρολόι.
Ένα ακόμα κίνητρο είναι το να σταματήσουν να νιώθουν άγχος για την επιλογή συντρόφου: έχοντας καταψύξει ωάρια, νιώθουν ότι έχουν περισσότερο χρόνο ώστε να επιλέξουν κάποιον – αντί να «συμβιβαστούν» με κάποιον μόνο και μόνο για να κάνουν παιδί.
Το πρόβλημα εδώ είναι πως ίσως το θέμα (ως φρέσκο) να είναι ταμπού και άρα να μην είναι εύκολη η συζήτηση του.
Τουλάχιστον στο εξωτερικό, αρκετοί από τους γυναικολόγους ενημερώνουν διεξοδικά τις γυναίκες και επίσης εκτιμούν το κατά πόσο θα μπορέσουν να «αντέξουν» την τυχόν αποτυχία της μεθόδου.
Η διαδικασία απαιτεί την ορμονική θεραπεία, η οποία συχνά έχει ανεπιθύμητες ενέργειες στη διάθεση και στην ψυχολογία.
Επίσης, πρόκειται για μία διαδικασία με αρκετό χρηματικό κόστος.
Ποιος είναι ο σοβαρότερο κίνδυνος για την ψυχολογία της γυναίκας;
Ο σοβαρότερος κίνδυνος κρύβεται στην πιθανότητα αποτυχίας της μεθόδου. Θα πρέπει να είναι ενήμερες οι γυναίκες για αυτό το ενδεχόμενο αυτό. Εκεί ίσως εμφανιστούν ενοχές, θυμός, και στεναχώρια.
Μπορεί να φαίνεται πως οι γυναίκες το κάνουν για να «χτίσουν» καριέρα, αλλά ο κύριος λόγος είναι η δυσκολία στη δημιουργία μακροχρόνιας σχέσης που θα οδηγήσει στη δημιουργία οικογένειας.
Ποιο το κίνητρο κάθε γυναίκας;
Το κίνητρο πίσω από κάθε περίπτωση κατάψυξης ωαρίων είναι διαφορετικό για κάθε γυναίκα. Μπορεί να υπάρχουν γυναίκες που θα το κάνουν για μπορέσουν να «χτίσουν» την καριέρα τους. Μπορεί κάποιες να νιώθουν την πίεση να κάνουν ένα παιδί (λόγω ηλικίας), αλλά δεν θέλουν να συμβιβαστούν με κάποιον σύντροφο που δεν θέλουν.
Άλλες μπορεί να ξέρουν ότι θέλουν να κάνουν παιδί κάποτε, αλλά σίγουρα όχι τώρα. Η μέθοδος αυτή μοιάζει να δίνει μια «ανάσα» στις γυναίκες αυτές. Όμως χρειάζεται προσοχή γιατί η «ανάσα» αυτή, 1ον έρχεται με ένα σεβαστό κόστος (χρηματικό, σωματικό, ψυχικό) και 2ον δεν προσφέρει καμία εγγύηση ότι θα προκύψει παιδί από τη διαδικασία αυτή.
Η κατάψυξη ωαρίων για κοινωνικούς λόγους (και όχι ιατρικούς, π.χ. σε γυναίκες που πρόκειται να υποβληθούν σε χημειοθεραπεία) είναι σχετικά νέα και γι’ αυτό το λόγο δεν υπάρχουν αρκετές μελέτες για τις μελλοντικές ψυχολογικές επιπτώσεις, θετικές ή αρνητικές.
Πώς επηρεάζεται κάθε γυναίκα;
Είναι μια διαδικασία που ενδεχομένως να περάσει την γυναίκα από διάφορα πολύ δυνατά συναισθήματα: από την αγωνία του βιολογικού ρολογιού, στην ανακούφιση και την ελπίδα, στην δυσφορία της διαδικασίας (ορμονική θεραπεία), στο άγχος του πόσα ωάρια λήφθηκαν, κλπ.
Είναι σημαντικό η κάθε γυναίκα που το σκέφτεται να είναι πλήρως ενημερωμένη, τόσο για τη διαδικασία όσο και το ότι η μέθοδος δεν μπορεί να εγγυηθεί ότι θα της χαρίσει ένα μωρό στο τέλος.
Και αυτό, γιατί είναι μια διαδικασία η οποία μπορεί να φέρει στην επιφάνεια συναισθήματα όπως το άγχος και η απογοήτευση. Για αυτό το λόγο καλό θα είναι να έχουν στήριξη από κάποιον ειδικό ή από κάποιον άνθρωπο εμπιστοσύνης στο περιβάλλον τους.
Επίσης είναι σημαντικό να σημειωθεί ότι τη μητρότητα μπορεί να τη ζήσει η γυναίκα και μέσω άλλων οδών, όπως είναι πχ η υιοθεσία, η παρένθετη μητέρα κτλ.
Ευχαριστούμε θερμά για τη συμβολή τους:
Δρ. Στέφανος Χανδακάς
Μαιευτήρας – Γυναικολόγος – Ενδοσκοπικός Χειρουργός
210-6436258
drchandakas.gr
Δήμητρα Φιλοπούλου
Ψυχοθεραπεύτρια MSc
Παπαδιαμάντη 7, Άνω Πατήσια
Τηλ.: 213 0 292167, 6956 297109
Facebook: facebook.com/dimitraefilopoulou
