Άνδρες σε όλη τη χώρα βρίσκονται αντιμέτωποι με το να μιλάνε, να είναι με, ή να φροντίζουν για τους μπαμπάδες τους. Οι μπαμπάδες και οι γιοι ξοδεύουν συχνά πολύ λίγο χρόνο μιλώντας ο ένας στον άλλο, ωστόσο, λένε συχνά πολλά κατά τη διάρκεια αυτής της σιωπής.

Γράφει ο Ιωάννης Νίκου, Σύμβουλος Ψυχικής Υγείας – Ψυχοθεραπευτής

Τα αγόρια διαμορφώνονται σε άνδρες στη ζωή τους, αντιγράφοντάς τους μπαμπάδες και βλέποντάς τους ως σημαντικές πηγές για τη διαμόρφωση μιας ταυτότητας και την οικοδόμηση της αυτοεκτίμησης. Οι μαμάδες μπορούν να παρέχουν (ή να αρνούνται) την αγάπη, τη στοργή, την καθοδήγηση και τη γνώση και μπορεί να αντιπροσωπεύουν ένα σημαντικό μοντέλο γυναικείας ζωής για τους γιους τους. Ωστόσο, δεν μπορούν να παρέχουν την ίδια βάση για την ανάπτυξη ταυτότητας που μπορούν να κάνουν οι μπαμπάδες με τους γιους τους. Τα αγόρια επιδιώκουν να διαμορφώσουν τον εαυτό τους μέσα από άντρες.  Οι πρώτες σχέσεις των αγοριών με σημαντικούς άνδρες όχι μόνο τους διδάσκουν τον τρόπο της ανδρικής ηλικίας, αλλά και τον προσανατολισμό προς τον εαυτό και τους άλλους που θα χρησιμοποιήσουν για να οικοδομήσουν τη δική τους αυτοεκτίμηση.

Αρσενικά μηνύματα

Η ταυτότητα φύλου ενός άνδρα – η ανδροπρέπεια του – υπήρξε και εξακολουθεί να είναι ασταθής. Πρέπει να κερδίζεται και να αποδεικνύεται καθημερινά. Ένας άνδρας δεν μπορεί να είναι απλώς αρρενωπός, πρέπει να «το αποδεικνύει» συνεχώς. Το ανδρικό επίπεδο αναφέρεται σε αυτή την επίμονη, δια βίου αναζήτηση της ταυτότητας των φύλων μεταξύ των ανδρών παγκοσμίως. Το να είναι κάποιος άντρας σημαίνει την προσπάθεια, την επίτευξη, την καλή δουλειά και την επαρκή προσφορά στον εαυτό του και την οικογένειά του.

Τα δεδομένα του ρόλου των φύλων είναι η διαφορά μεταξύ των απόψεων των ατόμων για τα προσωπικά τους χαρακτηριστικά και των κανόνων που λαμβάνονται από τα πρότυπα ρόλου των φύλων. Το δεδομένο του ρόλου του φύλου θεωρείται ενδοψυχική διαδικασία που μπορεί να οδηγήσει σε ψυχολογική δυσλειτουργία και ειδικότερα σε χαμηλή αυτοεκτίμηση. Οι άνδρες αναγκάζονται να αντιμετωπίζουν θέματα για τον εαυτό τους που μέχρι τώρα ήταν αποδεκτά χωρίς αμφισβήτηση: θέση και ρόλος στην κοινωνία, πρότυπα που σχετίζονται με τις γυναίκες και με άλλους άνδρες, τρόπους έκφρασης, με μια λέξη, την πολύ ανδρική τους ταυτότητα.

Οι κοινωνικά προδιαγεγραμμένες συμπεριφορές των ανδρών απαιτούν από τους άνδρες να εργάζονται ενάντια στην εκπλήρωση ορισμένων αναγκών, να είναι ανταγωνιστικοί, επιθετικοί και να αξιολογούν τις επιτυχίες τους από την άποψη της εξωτερικής ικανοποίησης. Κάθε άνδρας είναι πιασμένος σε αυτή τη μη κερδοσκοπική δέσμευση: αν εκπληρώνει τις προδιαγεγραμμένες απαιτήσεις του ρόλου της κοινωνίας, οι βασικές του ανθρώπινες ανάγκες είναι ανεκπλήρωτες. Από την άλλη πλευρά, εάν ικανοποιηθούν αυτές οι ανθρώπινες ανάγκες, υπάρχει πιθανότητα να κριθεί ή να κρίνει τον εαυτό του, να μην είναι πραγματικός άνδρας. Το να είναι συναισθηματικά μη εκφραστικός είναι ένα ζωτικό μέρος της ίδιας της φύσης της «ανδρείας». Πολλοί άνδρες κοινωνικοποιούνται για να αγνοούν τα συναισθήματα και να μην έρχονται σε επαφή με το σώμα τους, να μην αναγνωρίζουν το εσωτερικό άγχος, τα συμπτώματα της ασθένειας. εσωτερικά μηνύματα κινδύνου, ενώ αρνούνται να δεχθούν αυτά τα σημάδια κακής υγείας, «προσφέροντας» έτσι τον εαυτό τους για καρκίνο, εγκεφαλικά επεισόδια, κατάρρευση, καρδιακές προσβολές και ακόμη και αυτοκτονία.

Ο Ρόλος των Μπαμπάδων

Τα αγόρια αναζητούν βαθιά σε όλη την παιδική τους ηλικία ένα αρσενικό μοντέλο πάνω στο οποίο θα χτίσουν την αίσθηση του εαυτού τους. Η πίεση για να ταυτιστούν με τον πατέρα δημιουργεί το κρίσιμο δίλημμα για τα αγόρια. Οι μπαμπάδες πρέπει να παρέχουν ασφάλεια, ζεστασιά και στοργή. Οι μπαμπάδες θα πρέπει να υποστηρίξουν την ανάγκη αυτονομίας και διαχωρισμού στους γιους τους. Οι μπαμπάδες πρέπει να προωθήσουν την αυτοεκτίμηση και την αίσθηση της αξίας στους γιους τους. Τα αγόρια πρέπει να εγκαταλείψουν τη μητέρα, κατά μία έννοια, για τον πατέρα, αλλά ποιος είναι ο πατέρας; Ποιες  είναι οι βασικές κατηγορίες-θέσεις που διαμορφώνουν την ανδρική ταυτότητα και αυτοεκτίμηση;

Ταυτότητα μέσω Θέσης: Σε αυτήν την κατηγορία η αυτοεκτίμηση συνδέεται με την επίτευξη και τη διατήρηση διαπιστευτηρίων της κοινωνικής θέσης (στάτους). Όταν πληρούνται αυτές οι συνθήκες μπορεί κανείς να νιώσει την υπερηφάνεια: Όταν κάποιος αποτύχει, αισθάνεται ντροπή. Είναι σημαντικό πρώτα να εκτιμήσουμε ότι οι άνδρες βλέπουν τον κοινωνικό κόσμο από την άποψη της σχετικής θέσης. Σχεδόν όλες οι σχέσεις των ανδρών, από τις πιο ανταγωνιστικές έως τις πιο οικείες, είναι χρωματισμένες σε κάποιο βαθμό από τις αντιλήψεις των διαφορών και των διαφορετικοτήτων. Στην ουσία, η ισχύς ή το στάτους είναι που για πολλούς άνδρες αποτελεί τη βάση για την αυτοεκτίμηση και τον προσανατολισμό τους σε σχέση με τους άλλους.

Σχεσιακή ταυτότητα: Η αυτοεκτίμηση από αυτήν την ταυτότητα είναι σημαντικά λιγότερο εξαρτημένη από την ταυτότητα της θέσης. Δεν εξαρτάται από την απόδοση ή τη διατήρηση κάποιας ιεραρχικής θέσης. Βασίζεται αντ ‘αυτού στη διατήρηση της ίδιας της σχέσης, στην επιβεβαίωση της προσκόλλησης που συνδέει δύο ανθρώπους μαζί.

Απουσία Πατέρα: αναφέρεται τόσο στην ψυχολογική όσο και στη σωματική απουσία πατέρα και συνεπάγεται τόσο πνευματική όσο και συναισθηματική απουσία. Προτείνει επίσης την έννοια των μπαμπάδων που, αν και φυσικά παρόντες, συμπεριφέρονται με τρόπους που είναι απαράδεκτοι (δηλ. αυταρχικοί, αλκοολικοί ή σωματικά κακοποιητικοί).

Χαμένοι Γιοί: Υπογραμμίζει την έλλειψη συναισθηματικών συνδέσεων μεταξύ μπαμπάδων και γιων. Μερικές φορές οι γιοι χάνονται «μέσα» στους πατέρες που αναζητούν ασυνείδητα. Αυτή η έλλειψη προσοχής από τους μπαμπάδες οδηγεί στην ανικανότητα του γιου να ταυτιστεί με τον πατέρα του ως μέσο δημιουργίας της δικής του ανδρικής ταυτότητας. Ένας γιος που στερήθηκε την επιβεβαίωση και την ασφάλεια που μπορεί να είχε παρασχεθεί από την παρουσία του πατέρα δεν είναι σε θέση να προχωρήσει στην ενηλικίωση.

Ανεπαρκής Πατρότητα

Ένας ανεπαρκής πατέρας είναι αυτός που συμπεριφέρεται με απαράδεκτους τρόπους προς τον γιο του. Επιπλέον χωρίς την ενεργό συµµμετοχή του πατέρα στη ζωή του, ο γιος δυσκολεύεται να βρει την ισορροπία ανάμεσα στην ανδρική διεκδικητικότητα και στην αυτοσυγκράτηση, βασικές δεξιότητες για την αναζήτηση φίλων, την επιδίωξη της σχολικής επιτυχίας και την επίτευξη μελλοντικών εκπαιδευτικών και επαγγελματικών στόχων.

Η ανεπαρκής αίσθηση εαυτού, που δημιουργείται από τη συναισθηματική πατρική στέρηση, συνοδεύεται από μεγάλη εσωτερική σύγχυση, καθώς και την ύπαρξη δυσφορικών συναισθημάτων όπως θυμός, ενοχή, θλίψη, τα οποία ζητούν διέξοδο και συνήθως εκτονώνονται µε επικίνδυνες συμπεριφορές. Σύμφωνα µε πολλούς κοινωνικούς επιστήμονες, η βασική αιτία πολλών ατομικών και κοινωνικών προβλημάτων συνδέεται µε την έλλειψη δέσμευσης του πατέρα στη ζωή των παιδιών του. Η εγκληματικότητα των ανηλίκων, η κατάχρηση ναρκωτικών και αλκοόλ, η εφηβική εγκυμοσύνη, η παιδική φτώχεια, βίαιες και επιθετικές συμπεριφορέςμπορούν να εντοπιστούν άμεσα στην έλλειψη εμπλοκής του πατέρα στη ζωή των παιδιών του.

Σύμφωνα με τον Pittman, οι άνδρες που δυσκολεύονται είτε να ζήσουν σε οικογένειες, είτε να δημιουργήσουν οικογένειες είναι εκείνοι που δεν έχουν βρει μέσα τους τον οικογενειακό Άνθρωπο, επειδή δεν τον συνάντησαν στο πρόσωπο του πατέρα τους. Αυτοί οι άνδρες µη έχοντας βιώσει το πατρικό πρότυπο δεν καταφέρνουν να το εντοπίσουν ούτε να το εκτιμήσουν ως μοντέλο σε άλλους άνδρες, ενώ τρέχουν πάντα μακριά από την οικογενειακή ζωή, προδίδοντας τη σύζυγο και τα παιδιά τους. Υποστηρίζει τέλος, προτού αυτοί οι άνδρες μπορέσουν να αφιερωθούν σε κάτι μεγαλύτερο από τον εαυτό τους, όπως η οικογένεια…, χρειάζονται μέντορες να τους δείξουν την αξία της οικογενειακής ζωής, διαφορετικά ο ανδρισμός τους δεν θα ολοκληρωθεί αφού θα έχουν χάσει την ευκαιρία να γνωρίσουν τον εαυτό τους, που είναι και το ζητούμενο.

Επίλογος

Τα τελευταία 10-15 χρόνια έχει διαφοροποιηθεί σημαντικά ο τρόπος που ο άντρας αντιλαμβάνεται, αλλά και ασκεί, τον πατρικό του ρόλο. Η είσοδος της γυναίκας στην παραγωγή, η διεκδίκηση ισότιμων ευκαιριών στη μόρφωση, αλλά και στην καριέρα,  επέβαλαν  αλλαγές  στο  οικογενειακό  πλαίσιο,  όπου  η  ανάγκη συμμετοχής  του πατέρα  στη  διαπαιδαγώγηση  των  παιδιών  του έγινε επιτακτική. Ο σύγχρονος άντρας φαίνεται ότι είναι απαλλαγμένος από τα στερεότυπα του ρόλου του παρελθόντος και δείχνει να έχει κατανοήσει πόσο σημαντική είναι η συμβολή του στον επιμερισμό των ευθυνών της ανατροφής, αλλά και της διαπαιδαγώγησης  των  παιδιών. Σήμερα,  ο  σύγχρονος  πατέρας είναι  περισσότερο επικοινωνιακός, εκδηλωτικός και στοργικός. Δεν περιορίζεται στην κάλυψη βασικών αναγκών του παιδιού του, αλλά καθορίζει και τις συναισθηματικές του ανάγκες. Η παρουσία  του  γίνεται  όλο  και  πιο  έντονη  μέσα  στο  σπίτι,  παρατηρείται  μια εντυπωσιακή  εμπλοκή των  αντρών στις  οικογενειακές υποθέσεις.  Ο  σύγχρονος πατέρας διατηρεί υπεύθυνη και συναισθηματική σχέση με το παιδί του, είναι φυσικά προσβάσιμος από το παιδί του και τέλος εμπλέκεται, σε συνεργασία με τη μητέρα, στη λήψη αποφάσεων που έχουν να  κάνουν  με  την  ανατροφή  του  παιδιού.

Νίκου Ιωάννης
Ευρυδάμαντος 33, Νέος Κόσμος
Τηλέφωνο επικοινωνίας: 213 0456530